VIDEO »   Spitfire RIAT 2024        GALERIA »   Zapraszamy do umieszczania zdjęć w naszej galerii   

Pokaż wyniki od 1 do 9 z 9
Like Tree9Likes
  • 2 Post By P4blo
  • 3 Post By Czesław.Kazecki
  • 2 Post By Czesław.Kazecki
  • 2 Post By P4blo

Wątek: 1-4 WRZEŚNIA 1939 R. - LOTNISKO WOJENNE W DZIERZNICY

  1. #1

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie 1-4 WRZEŚNIA 1939 R. - LOTNISKO WOJENNE W DZIERZNICY


    Polecamy

    CZESŁAW KAZECKI
    CZĘŚĆ I B

    INFORMACJE DOTYCZĄCE ZESTRZELONYCH SAMOLOTÓW NIEMIECKICH W DNIACH 1 - 4.IX.1939 ROKU PRZEZ III/3 POZNAŃSKI DYWIZJON MYŚLIWSKI LOTNICTWA ARMII „POZNAŃ” Z LOTNISKA OPERACYJNEGO DZIAŁANIA W DZIERZNICY – W ÓWCZESNEJ GMINIE NEKLA I POWIECIE ŚREDZKIM.



    Jest to mój artykuł wstępny – sprzed kilku lat, z niewielkimi naniesionymi obecnie zmianami i poprawkami - przedstawiający zwiększającą się (i to w dość dużym stopniu i zakresie) ilość zwycięstw III/3 DM w okresie gdy lotniskiem podstawowym było polowe lotnisko wojenne w majątku ziemskim w Dzierznicy – w zależności od przedstawianych różnych źródeł informacji. Pierwszą kategorią informacyjną będą tutaj znane, podstawowe publikacje książkowe głównego nurtu (czasami zamieszczone też w tygodniku „Skrzydlata Polska”). Drugą kategorią informacji będą dane z różnych publikacji spoza głównego, zasadniczego nurtu, w tym dość rozproszone źródła z tzw. nurtu bocznego. Trzecią kategorię będą stanowić informacje zebrane metodami ustnymi od najstarszych świadków zdarzeń lotniczych - głównie zamieszkałych na terenie Wielkopolski – których ze względu na wiek – podczas swych sprawdzeń i wizyt terenowych - nie prosiłem o żadne informacje pisemne czy listowne – samemu robiąc stosowne notatki przy owych spotkaniach. Przy trzech owych tutaj wyodrębnionych kategoriach danych – na końcu będą zbiorcze zestawienia tychże informacji - przedstawione na wiele różnych sposobów. I chociaż nie zostanie tutaj przedstawionych zbyt wiele rzeczy nowych i dotąd nieznanych – będzie to spojrzenie jak gdyby innym kątem oka na przedstawiane parokrotnie już powyższe sprawy.
    ____________________________


    „ I KATEGORIA” INFORMACJI - PODSTAWOWE PISEMNE ŹRÓDŁA INFORMACYJNE (GŁÓWNIE Z TZW. LISTY BAJANA)

    I - INFORMACJE Z PUBLIKACJI ZASADNICZYCH - GŁÓWNEGO NURTU – OPIERAJĄCE SIĘ GŁÓWNIE NA TZW. „LIŚCIE BAJANA”
    1.IX. - ZASADZKA w ŁAWICY : 2 Bf-109, zestrzelone przez ppor. pil. Kosteckiego i kpr. pil. Jasińskiego. Na przestrzeni lat bywały informacje, że jednego z owych Messerschmittów zestrzelił sierż. pchor. pil. Pudelewicz, względnie, że wspólnie piloci : Jasiński i Pudelewicz. Strona niemiecka do obydwu informacji podchodzi niezwykle sceptycznie i z wielką dozą nieufności – co najwyżej w bardzo mglisty sposób ewentualnie uznając tylko jedno z owych dwóch zestrzeleń.
    --------------------------------------------------
    2.IX. - ZASADZKA w KOBYLEM POLU : samoloty - Do-17F2 oraz He-111J-zestrzelone przez ppor. pil. Włodzimierza Gedymina. Z reguły były one podawane jako rozpoznawczy Do-17 (czasem nieprawidłowo jako Ju-86) oraz jako bombowiec He-111 (nieco rzadziej - jako samolot zwiadu meteo).
    ZASADZKA JANKÓW („KALISZ”) - 3 bombowce Do-17 (wcześniej jako niby Ju-86). Ostatnimi zaś laty - kwestionowany był zestrzał w porze wieczornej Do-17 - przez ppor. pil. Henryka Bibrowicza, a w 2000 roku - pojawiała się też wersja - jakoby dwa zestrzelone wcześniej bombowce, czyli w porze dziennej – miały być typu He-111 - co jest raczej informacją bardzo wątpliwego typu. W publikacjach dawniejszych – występuje niewłaściwa nazwa tej zasadzki jako „w majątku Dębe”, a później - że niby w „pobliżu majątku ziemskiego w Kamieniu”.
    -------------------------------------------
    3.IX - ZASADZKA KOBYLE POLE. Wpierw było podawane - że zestrzelono stamtąd tylko 3 bombowce typu He-111. Następnie - że czwartego tam Heinkla wspólnie zestrzelili : sierż. pchor. pil. Alfons Kabat z kpr. pil. Kazimierzem Mazurem. Później dodano informację - o zestrzeleniu tam 3 Ju-86 ( dwóch - przez kpt. pil. Jerzego Zarembę i jednego przez sierż. pchor. pil. Alfonsa Kabata) - jednakże przy owym ostatnim zestrzale brakowało daty 3.IX, a ponadto był on podawany skromnie jako tylko uszkodzony a nie zestrzelony na pewno. Obecnie strona niemiecka kwestionuje wszystkie dotąd podawane informacje przez polskich historyków, podając - że jedynym skromnym sukcesem poznańskich myśliwców był fakt uszkodzenia 1-go z Heinkli, który to z palącym się jednym z silników - zdołał w szyku obronnym - stworzonym przez pozostałe He-111 - dolecieć na swe lotnisko startu i tam pomyślnie wylądować. Na zasadzce tej w porze około południowej – wg danych niemieckich - miał także ulec niedużemu uszkodzeniu inny He-111.
    ZASADZKA NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) – w większości przypadków był tutaj podawany fakt przymusowego lądowania awaryjnego przez załogę jednego z He-111 - w okolicy Kostrzyna (we wschodniej stronie, a raczej na północny wschód od miasteczka Kostrzyn). Pojawiały się również informacje o fakcie zestrzelenia jednego He-111 w pobliżu Gniezna - przez ppor. pil. Pawła Łuczyńskiego, a później o fakcie zestrzelenia trzeciego Heinkla (który to faktycznie był pierwszym zwycięstwem powietrznym tejże zasadzki) - przez sierż. pchor. pil. Jana Malińskiego, a które to miało miejsce nad linią kolejową z Wrześni do Słupcy. Strona niemiecka - jak to w jej zwyczaju bywa - znów kwestionuje owe 3 podawane tu zwycięstwa, podając tylko informację, że jeden z niemieckich He-111 lądował gdzieś przymusowo w polu już na terenie III Rzeszy Niemieckiej, jako lekko uszkodzony i nadający się do naprawy lub remontu.
    ZASADZKA „ŻNIN” – podawany tutaj był przypadek zestrzelenia He-111 -wspólnie przez por. pil. Moszyńskiego i sierż. pchor. pil. Mirosława Nowaka, który to samolot swą końcówkę lotu miał w obszarze na północ od Wągrowca. Podawano też czasem - jako jedynego tam zwycięzcę por. pil. Zbigniewa Moszyńskiego. W rozmowie ustnej - w Warszawie, w ówczesnym mieszkaniu przy ul. Jana Styki 5 (potem jego rodzina zmieniła je na inne) – były pilot 131. EM – Pan Mirosław Nowak twierdził, że wówczas por. pil. Moszyński nie zdołał wypracować właściwej, dogodnej i dość bliskiej odległości celem oddania skutecznej serii ogniowej i tym samym nie oddawszy ani jednej serii ogniowej - pozostał się swym P-11 z tyłu. Jedyną i to skuteczną serię ogniową do lecącego dość szybko Heinkla - oddał tylko ówczesny sierż. pchor. pil. M. Nowak – który wpierw celem zwiększenia prędkości swej P-11 – wprowadził ją w lot nurkowy a celną serię w silnik oddał w locie już wznoszącym. Strona niemiecka kwestionuje także i ten zestrzał, podając, że jedynym stamtąd zwycięstwem polskiego myśliwca miał być ostrzelany rozpoznawczy Do-17P, którego to końcówka lotu miała zakończyć się gdzieś jakby na południowy - zachód od Żnina. Faktycznie takowy niemiecki samolot rozpoznawczy wylądował w polu w odległości 70-ciu km na północ od Żnina, a więc poza obszarem Wielkopolski, nie doznając zbyt wielkich uszkodzeń - przynajmniej na pierwszy rzut oka - jego fotografie były przedstawiane w polskich opracowaniach dotyczących lotnictwa Armii „POZNAŃ”. Pilotem zwycięzcą - w przypadku owego Dorniera mógł jedynie być por. Zb. Moszyński. W rozmowach ustnych - wpierw w Warszawie a później koło Pułtuska - były pilot ze 131.EM – mjr – później płk w stanie spoczynku Włodzimierz Gedymin twierdził, że na zasadzce w rejonie Żnina - nie oddał żadnej serii ogniowej do jakiegokolwiek samolotu niemieckiego i tym samym nie mógł być tam współ zwycięzcą przypisywanego mu też niekiedy He-111. Bywało, że zestrzelenie He-111 dość często podawane było przy błędnej dacie 4.IX.
    ----------------------------------------------- 4. IX. - ZASADZKA „GĘBARZEWO” - tutaj był podawany zestrzał samolotu Do-17 (rozpoznawczego Do-17), przez ppor. pil. Pawła Łuczyńskiego. Samolot ten zakończył swój lot bardzo blisko Gniezna – na dużej skarpie jeziora Winiary. Obecnie strona niemiecka twierdzi, że o takim polskim zestrzale nie ma żadnego pojęcia i jest nim bardzo zdziwiona.

    ------------------------------------
    Tzw. Lista Bajana z Wielkiej Brytanii (czyli oficjalnie zaliczone zestrzelenia i uszkodzenia samolotów wroga) za 4 dni wojny - podaje 13 zwycięstw dla III/3 DM, w tym 3 prawdopodobne. Oto ona :

    131. Eskadra Myśliwska :
    1-2) – 2. IX. – Kobyle Pole – ppor. Włodzimierz Gedymin - 1 He-111, 1 Ju-86.

    3) – 3. IX. – Kobyle Pole – ppor. Leszek Grzybowski – 1/2 He-111 i kpt. Jerzy Zaremba – 1/2 He-111.
    4) – 3. IX. – Kobyle Pole – ppor. Leszek Grzybowski – 1/ He-111 i kpt. Jerzy Zaremba – 1/2 He-111 ( zestrzelenie prawdopodobne ).
    5) – 3. IX. – Kobyle Pole – ppor. Leszek Grzybowski – 1/3 He-111, kpr. Kazimierz Mazur – 1/3 He-111, kpt. Jerzy Zaremba – 1/3 He-111 (zestrzał He-111 – prawdopodobny).

    6) – 4.IX. – Żnin – por. Zbigniew Moszyński – 1/2 He-111 i pchor. Mirosław Nowak – 1/2 He-111.

    Razem – 6 samolotów, z tego 4 zestrzelenia pewne i 2 prawdopodobne.

    132. Eskadra Myśliwska :

    1) – 1. IX. - Ławica – ppor. Mikołaj Gudelis Kostecki – Bf-109.
    2) – 1. IX. - Ławica – kpr. Wawrzyniec Jasiński – 1/2 Bf-109 i pchor. Jan Pudelewicz – Bf-109 (zestrzelenie prawdopodobne).

    3) – 2. IX. - Kalisz – ppor. Henryk Bibrowicz – Ju-86.
    4) – 2. IX. - Kalisz – kpt. Franciszek Jastrzębski – Ju-86.
    5) – 2. IX. - Kalisz – pchor. Jan Pudelewicz – Ju-86.

    6) – 3. IX. – Gębarzewo – kpr. Wawrzyniec Jasiński – 1/3 He-111, pchor. Jan Maliński – 1/3 He-111, ppor. Paweł Łuczyński – 1/3 He-111 (w rzeczywistości takiego zestrzelenia nie było, gdyż każdy z podanych pilotów zestrzelił po 1 He-111 a sierż. pchor. Maliński – nawet 2 He-111 ; drugi bowiem wylądował przymusowo w polu „pod Kostrzynem”).

    7) – 4. IX. – Gębarzewo – ppor. Paweł Łuczyński – Do-17.

    Razem – 7, w tym 1 prawdopodobny.
    Łącznie – 13, z tego 3 prawdopodobne.
    ---------------------------------------------------
    Owa powyższa lista zwycięstw III/3 DM - po dokonaniu niezbędnych w niej poprawek :

    1. IX.: Zasadzka w Ławicy :
    1) – kpr. Jasiński – Bf-109E (zestrzał pewny)
    2) – ppor. Kostecki – Bf-109E (wg Pana J. B. Cynka z Londynu – zestrzał rzekomo nie zaistniały w rzeczywistości, nawet w postaci uszkodzenia).

    2. IX. : Kobyle Pole :
    1-2) – ppor. Gedymin – rozpoznawczy Do-17F2 i He-111J
    Zasadzka Janków („Kalisz”) :
    1-3) – kpt. Jastrzębski – Do-17, sierż. pchor. Pudelewicz – Do-17, ppor. Bibrowicz – Do-17 (wg Pana J. B. Cynka – zestrzał prawdopodobny lub raczej w ogóle nie zaistniały – a poprzednie 2 bombowce – niby jako „He-111” ; razem - 3 bombowce pewne)

    3. IX. : Kobyle Pole :
    1) – kpt. Zaremba, ppor. Grzybowski, kpr. Mazur – He-111 (wg późniejszych ustaleń : kpt. Zaremba – He-111 - zestrzał pewny pod Obrzyckiem nad Wartą a wg Pana J. B. Cynka – ewentualnie prawdopodobny lub nie zaistniały w ogóle).
    2) – kpt. Zaremba – He-111 w okolicy Wolsztyna.
    3U - uszkodzenie) – kpt. Zaremba, ppor. Grzybowski (wg późniejszych danych – ppor. Grzybowski) – He-111 – który na jednym silniku zdołał dolecieć na swe lotnisko w III Rzeszy. Wg Pana J. B. Cynka – zestrzał nie zaistniały w ogóle, nawet w postaci uszkodzenia.

    Nałęcz („Gębarzewo”) :
    1) – sierż. pchor. Maliński – He-111P – który uległ zniszczeniu polu na wschód od lasu i wioski Wólka (w stronę Strzałkowa).
    2) – ppor. Łuczyński – He-111P – który zakończył lot w płd. stronie miejscowości Pustachowa pod Gnieznem.
    3) – kpr. Jasiński – He-111P – który spadł na las we wschodniej stronie kościoła w Czeszewie.
    Wg Pana Cynka : żaden z powyższych a jedynie jeden pewny zestrzał jakoby bombowca „Do-17” w pobliżu Kostrzyna.


    Zasadzka Cerekwica („Żnin”) :
    1) – sierż. pchor. Nowak – He-111 (podawany często przy błędniej dacie „4. IX.” ).

    4. IX.:
    Nałęcz („Gębarzewo”) :
    1) – ppor. Łuczyński – rozpoznawczy Do-17.

    Razem – 14 zwycięstw pewnych plus jedno uszkodzenie, z tego 5 pewnych i 1 uszkodzenie dla pilotów 131. EM oraz 9 pewnych dla pilotów 132. EM. Wg Pana J. B. Cynka – jedynie 9 zestrzeleń pewnych (1. IX. - 1, 2. IX. – 4, 3. IX. – 3 – po jednym z 3 zasadzek, 4. IX. – 1).
    ------------------------------------------------------
    Owa „Lista płka pil. Bajana” po wojnie była podstawą do przedstawiania ilościowego stanu zwycięstw dla poszczególnych eskadr i dywizjonów, w tym także i III/3 DM. Czasami przez niektórych autorów publikacji była w niewielkim zakresie poprawiana i modyfikowana. Jednakże niektóre błędne jej ustalenia są podawane do czasów obecnych i nie można ich zupełnie „wyplenić” z licznych nowo powstających publikacji w Polsce. Po wtóre stanowiła jakby „narodową świętość” w zakresie ilościowych zwycięstw (z liczby 31 zwycięstw pewnych i 3 prawdopodobnych dla III/3 DM – wzrosła maksymalnie jedynie do 36 + 2 „uszkodzonych samolotów”). Dyskredytowana jest do naszych czasów także liczba 42 zwycięstw podana przez dowódcę tegoż dywizjonu w „DZIENNIKU DZIAŁAŃ DYONU III/3’’ opracowanym w 1939 roku we Francji (która jak dotąd nie pojawiła się w jakimkolwiek opracowaniu książkowym odnośnie III/3 DM, polskiego lotnictwa wrześniowego czy odnośnie Polskich Sił Powietrznych w II wojnie – a jedynie można ją spotkać w wielu opracowaniach internetowych).
    W roku 2000 - znany historyk lotniczy z Londynu – „zrewidował” ową Listę Bajana do następującej, zminimalizowanej postaci dla III/3 DM :

    1. IX. – kpr. pil. Jasiński – Bf-109 (rejon Poznania).

    2. IX. – ppor. pil. Gedymin – Do-17, He-111 (rejon Kórnika i Poznania),
    kpt. pil. Jastrzębski – He-111 (rejon zasadzki Janków),
    pchor. pil. Pudelewicz – He-111 (rejon zasadzki Janków).

    3. IX. – kpt. pil. Zaremba – He-111 (rejon Wolsztyna),
    pchor. pil. Maliński – Do-17 (rejon Kostrzyna).

    4 .IX. – por. pil. Moszyński i pchor. pil. Nowak – He-111 (rejon Wągrowca),
    ppor. pil. Łuczyński – Do-17 (rejon ?)

    Razem 9 pewnych zwycięstw.
    Powstała w 1946 roku jako „bardzo dobrze” opracowana i „absolutnie jakoby pewna” Lista Bajana - stała się nagle i nieoczekiwanie po roku 2000 czymś zupełnie „niepewnym i niedobrym i mało poprawnym” - skoro znaczną część jej ustaleń można było po wielu, wielu latach ot tak po prostu sobie radykalnie zmienić, zanegować, podważyć, zakwestionować, usunąć, niby poprawić a faktycznie wywrócić ją nawet do góry nogami, poddać znaczącej krytyce i podać ją zupełnie po nowemu, w gorszym i okrojonym jej jeszcze wariancie i wersji, bynajmniej nie usuwając wcześniej wielu błędnie podanych wcześniej informacji a wprowadzając do niej jeszcze nowe błędy. Obecnie lista Pana Jerzego B. Cynka jest także ignorowana - nie zdobywszy wcale większej popularności. Natomiast wielkie triumfy święci od szeregu już lat jeszcze uboższa w ilościowe dane lista zwycięstw (zaledwie 4 samolotów, z tego 2 z dnia 2. IX. i 2 nowe a dotąd nieznane z 3. IX.) - podawana przez historyków niemieckich na fali odnowy historii polsko – niemieckiej.


    _______________________________________

    Publikacje płka A. KUROWSKIEGO z lat 1961-1962 :

    1. IX. – 2 zestrzelone niemieckie samoloty nad Poznaniem z „zasadzki pod Swarzędzem.”
    2. IX. – 5 (2 – Kobyle Pole , 3 – „Kalisz”). 3. IX. – 3 (2 – „Kalisz”, 1 bombowiec – jedna z zasadzek).
    4. IX. – 2 (1 – zasadzka Kleczew, 1 – zasadzka „Turek”). Razem – 12 zestrzelonych samolotów niemieckich.


    Razem zwycięstw z publikacji głównego nurtu :

    1. IX. – Ławica – 2 samoloty.
    2. IX. – Kobyle Pole - 2, zasadzka „Kalisz” – 3. Razem 5 samolotów. Maksymalnie podana liczba - 6
    3. IX. – Kobyle Pole – 3 a zaraz potem 4 He-111 (a później + 2 Ju-86 + 1 Ju-86 „uszkodzony” = 4-6 + 1 Ju-86 „uszkodzony”), Nałęcz („Gębarzewo”) – wpierw 1, potem 2 – z tego jeden dla ppor. pil. Łuczyńskiego, zasadzka „Żnin” – 1 He-111. Razem – 7-9 + 1 „uszkodzony”( maksymalnie podana liczba – 6 zestrzeleń).
    4. IX. - Nałęcz („Gębarzewo”) 1 samolot. Maksymalnie podana liczba – 5.

    Łącznie – wpierw podawano 12, następnie 13 a zaraz potem 14, 15 - a kolejno : 2 dalsze Ju-86 przy 3. IX. oraz 1 dalszy He-111 dla sierż. pchor. pil. Malińskiego - co równa się już większym w sumie liczbom rzędu : 15 - 17 + 1 „uszkodzony” (bez danych niemieckich). Samoloty Ju-86 z dnia 3.IX. – nie były jednakże podawane i uznawane przez polskie komisje historyczne działające do 1946 roku (lub nawet jeszcze w 1947) w Wielkiej Brytanii. Do zwycięstw z tzw. „Listy Bajana” – nie należał też samolot He-111 z 3. IX. – jako zwycięstwo wspólne sierż. pchor. pil. Kabata z kpr. pil. Mazurem a także samolot He-111P z 3. IX. z pobliża Kostrzyna – jako zestrzał sierż. pchor. pil. Malińskiego. Na owej tu „Liście Bajana” jest razem podanych 13 samolotów, w tym 10 jako pewnych a 3 jako zestrzelenia prawdopodobne a więc jako mniej pewne – gdzie piloci nie zaobserwowali dobrze miejsc pobojowisk zestrzelonych przez siebie samolotów (1. IX. – z Ławicy – 1 Bf-109 i 3. IX. – z Kobylego Pola – 2 He-111). Polscy powojenni historycy – w tym płk A. Kurowski - skorygował je na zwycięstwa pewne, choć obecnie wątpliwości budzi 1 He-111 z 3. IX. – dla zasadzki w Kobylem Polu – przypisywany kpt. pil. Zarembie i ppor. pil. Grzybowskiemu – jako zestrzał prawdopodobny w okolicy Wolsztyna – bowiem strona niemiecka uznaje go za jedynie uszkodzony (chodzi o jeden z jego silników bardzo mocno dymiący w locie dolotowym na swe lotnisko w III Rzeszy).


    ==========================

    IA - INNE ZWYCIĘSTWA PODAWANE W PUBLIKACJACH NURTU GŁÓWNEGO :

    1.IX. - ZASADZKA Z ŁAWICY. Podawane tutaj było zestrzelenie pierwszego samolotu niemieckiego typu He-111 - przez ppor. pil. Mikołaja Kosteckiego, który to Heinkel - z pułapu lotu około 4000 metrów - zaczął początkowo spadać w kierunku na Żabikowo. Faktycznie spadł on w polu wioski Wiry, w pobliżu tamtejszego cmentarza, a jego załoga zginęła. Drugim zestrzelonym samolotem - był także He-111, podawany w bardzo lakonicznej formie, że został on zestrzelony z zasadzki z Ławicy, jako wspólny zestrzał ppor. pil. Kosteckiego i kpr. pil. Jasińskiego. Ów He-111 celnie został ostrzelany w locie odlotowym Heinkli znad Ławicy - nad północną strefą jeziora Kierskiego. Zakończył swój lot - lądując na spodzie kadłuba w niedużej odległości od Szamotuł (na południowy - zachód od tamtejszego, niezbyt dużego wówczas miasteczka). Pilotem zwycięzcą był tutaj kpr. Wawrzyniec Jasiński.
    Według innej informacji - 1. IX. nad rejonem Poznania zostało zestrzelonych 6 samolotów, w tym jeden (He-111) - będący zestrzeleniem artylerii przeciwlotniczej Zakładów HCP w Poznaniu. Zebrane dane wskazują na następujące miejsca ich końcówek lotu : He-111 - będący zestrzeleniem artylerii przeciwlotniczej – spadł na łąki przy moście Królowej Jadwigi (po wojnie, w dość podobnym miejscu - gdzie przez wiele lat stał samolot pomnik MiG-15 z nr 1963 - wydarzyła się tam 10.VI.1952 r. katastrofa bombowca polskiego - z lotniska z Ławicy - typu Pe-2FT). W Wirach uległ zniszczeniu wspomniany już wcześniej He-111, będący pierwszym zestrzeleniem d-cy zasadzki z Ławicy. Trzecim samolotem był rozpoznawczy Do-17 (będący zestrzeleniem myśliwca z „zasadzki pod Swarzędzem” ze 131. EM) - który to samolot przymusowo wylądował z palącym się jednym z silników na ulicy Wały Królowej Jadwigi, pomimo że była tam elektryczna sieć tramwajowa. Był on atakowany od rejonu Kobylego Pola - przez jedną P-11. Ulica ta przedzielała obszar Starego Miasta w Poznaniu od dzielnicy Wildy. Na Wildzie - spadł jako zestrzał lotniczy jeden z niemieckich bombowców – typu He-111. Na Dębcu natomiast - także jako zestrzał P-11 - bombowiec He-111, rok produkcji 1938. Nad Starołęką - kpt. pil. Pohl z Bazy nr 3 z Ławicy – „zapalił jednego z niemieckich bombowców”. Nie jest jednak podane - gdzie on spadł na ziemię : czy może tam ?, czy na Wildzie ?, czy może na Dębcu ?, lub jeszcze w innym miejscu ? – nawet poza obszarem Poznania ?. Mieszkańcy Wildy - według informacji z jednej z poznańskich książek - twierdzili o 2 zestrzelonych 1. IX. samolotach niemieckich. Czy mieli na myśli jeden zestrzał na Wildzie, a drugi blisko Wildy czy też obydwa na Wildzie ? - nie jest to wiadome.
    1.IX. - ZASADZKA „SPOD SWARZĘDZA”. Były Szef Sztabu Lotnictwa Armii „POZNAŃ’ - płk nawig. w st. spocz. Adam Kurowski - w paru swych publikacjach podawał, że „zasadzka spod Swarzędza” - a konkretnie jakoby ppor. pil. Wł. Gedymin - zestrzelił nad samym Poznaniem 2 niemieckie samoloty. Faktycznie zostały one zestrzelone z tejże zasadzki, lecz zapewne przez innego pilota - a raczej może przez dwóch innych pilotów ze 131. EM. Dowódcą zasadzki był tam kpt. pil. Jerzy Zaremba. Swoje zaś zwycięstwa w Kobylem Polu - ppor. pil. Gedymin odniósł dopiero następnego dnia, czyli 2. IX. (wpierw rozpoznawczego Do-17F2 a niebawem He-111J).

    1.IX. – LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY – Wg informacji z książki płka pil. W. Króla – „Lotnicy spod znaku poznańskiego „kruka” z 1971 roku – kpt. pil. Franciszek Jastrzębski – wraz ze swym bocznym kapralem pilotem – zestrzelili po jednym He-111 w obszarze pomiędzy Kórnikiem a Poznaniem – w porze obiadowej.

    2. IX. - Płk pil. Wacław Król - w jednej ze swych książek podawał, że 2.IX. -piloci poznańscy zestrzelili 6 samolotów, nie przedstawiając jednak żadnych szczegółów (dotąd podawano tylko 5 samolotów).
    3. IX. - ZASADZKA „KALISZ” - Płk. nawig. w st. spocz. Adam Kurowski - podawał, że piloci tej zasadzki mieli zestrzelić 2 niemieckie myśliwskie Messerschmitty. Następnie jednak - że 1-go myśliwca i 1-go bombowca. Podawał także - że jedna z zasadzek, zestrzeliła 1-go bombowca (1-go He-111 w tym dniu zestrzeliła zasadzka z Puszczykowa Zaborza a także z Gębarzewka – Kokoszek Starych ).
    3. IX. - KOBYLE POLE - sierż. pchor. pil. Kabat - kpr. pil. Mazur - 1 He-111 wspólnie, około godz. 12.00. Spadł on na ziemię - nieco na zachód od Bolechowa, a więc w północno – wschodniej stronie Poznania. W nieco wcześniejszych publikacjach - brak informacji o tymże zestrzale w rejonie Poznania.

    4. IX. – ZASADZKA „GĘBARZEWO” – sierż. pchor. J. Maliński – 1 He-111 – zestrzelony w płd. – wsch. stronie jeziora Powidzkiego – w porze przedpołudniowej (wg książek : Jan Maliński – „Samolot zakrył słońce” z roku 2000 i Nina Britton Boyle – „Skrzydła we krwi”, Replika, Poznań 2020).

    4. IX. – ZASADZKA KLECZEW (BIAŁOBRÓD) – NAZYWANA „ŚLESINEM” - Płk pil. W. Król w „TYGRYSIE” pod tytułem „POZNAŃSKIE SKRZYDŁA” - podawał informację o fakcie zestrzelenia stamtąd rozpoznawczego Do-17 - przez klucz myśliwski w składzie : por. pil. Moszyński, ppor. pil. Grzybowski i kpr. pil. Gabriel. Wcześniej o zestrzeleniu stamtąd jednego samolotu rozpoznawczego - podawał płk A. Kurowski (w latach 1961 - 1962).

    4.IX. – ZASADZKA Z REJONU MIASTA TUREK - 1 zestrzelony samolot – podawany w latach 1961 – 1962 – przez płka A. Kurowskiego.

    ==============================
    II - DANE NIEMIECKIE :
    Według niemieckiej listy strat Luftwaffe - za okres 30 dni września 1939 roku - widnieje za pierwsze 4 dni września tylko ewentualnie 1 samolot wykazany jako zniszczony : Dornier Do-17 F. Samolot taki został zestrzelony na południowy - zachód od Kórnika. Niemiecka lista zawiera 285 samolotów które uległy zniszczeniu, w tym 258 - w Polsce. Ową listę podał w 2000 roku słynny polski historyk lotniczy - obecnie już nieżyjący Pan Jerzy B. Cynk - w swej bardzo obszernej monografii dotyczącej polskiego lotnictwa myśliwskiego w 1939 roku ( „POLSKIE LOTNICTWO MYŚLIWSKIE W BOJU WRZEŚNIOWYM” ).
    --------------------------------------------
    DANE NIEMIECKIE - Z PUBLIKACJI NIEMICKIEGO HISTORYKA LOTNICZEGO -PANA MARIUSA EMMERLINGA, URODZONEGO W POLSCE :
    1. IX. - ZASADZKA W ŁAWICY - Utrata ewentualna tylko 1-go samolotu typu Bf-109E - nie jest w żaden sposób potwierdzona, lecz po wielkim wykłócaniu się z polskimi historykami - podana została ostatecznie informacja - że „może była i możliwa” - lecz nie może być podawana w żaden sposób przez stronę niemiecką - gdyż na to brakuje oryginalnej dokumentacji. A więc - stosowana jest zasada, że jak ewentualnie brakuje właściwych dokumentów – to ma się rozumieć - nie było żadnych strat w lotnictwie Luftwaffe.
    2. IX. - KOBYLE POLE - utrata dwu samolotów : rozpoznawczego Do-17F2 oraz samolotu rozpoznania meteorologicznego He-111J. Obydwa te samoloty zestrzelił ppor. pil. Włodzimierz Gedymin. Samoloty te są podawane jako jedyne 2 zniszczone na obszarze całej Wielkopolski w dniach 1-4. IX. 39 r. Stronie niemieckiej – ze względu na dużą ilość dobrze zaprezentowanych polskich danych dokumentalnych z nazwiskami niemieckich lotników – nie wypadało już owych zestrzeleń negować i podważać.
    2. IX. - W rejonie na południowy wschód od Poznania - został ostrzelany przez naszą P-11 - obserwacyjny samolot typu Hs-126. Jego załoga została ranna. Uszkodzenie samolotu było rzędu 10 procent. Zdarzenie - z pory około południowej. Nie wiadomo - z jakiego lotniska działania mogła być P-11 : czy z Płaczek ?, czy z Dzierznicy ?, czy z innej zasadzki? (a więc : z Kobylego Pola ?).
    2. IX. - Samolot Bf-109. Po dość długiej wymianie informacji pomiędzy stroną polską a niemiecką - jakby został tu uznany - choć tylko jako możliwość a nie jako pewny i oficjalnie uznawany - zestrzał niemieckiego Messerschmitta nad strefą lasów Czerniejewa. Samolot ten spadł na las gdzieś w rejonie na zachód lub północny - zachód od Czerniejewa. 2 P-11 były z chwilowej zasadzki „Iwno”, ulokowanej pomiędzy drogą z Poznania do Wrześni (Warszawy ) a pojedynczym wówczas torem kolejowym z Poznania do Warszawy, pomiędzy miejscowościami Siedlec a Kostrzyn. Była to obiadowa pora dnia.
    2.IX. - He-111 z jednostki I./KG27. W godzinach 13.30 - 16.38 owe bombowce atakowały cele kolejowe w rejonie Kutna, Wrześni i Koła. Jeden z samolotów został wtedy uszkodzony a w jego wnętrzu zginął niemiecki mechanik pokładowy. Samolot ten wylądował na lotnisku swego startu na spodzie kadłuba, doznając uszkodzeń 30%. Polskim pilotem – który mógł go wtedy ostrzelać - był ppor. rez. Aleksander Wróblewski. Ponadto w obszarze pomiędzy Poznaniem a Koninem - pojawiły się za ową grupką Heinkli – 2 inne P-11, zapewne z Dzierznicy, podczas patrolu. Ów przypadek - jest tutaj czymś nowym i nieznanym przed rokiem 2000.
    3. IX. - ZASADZKA KOBYLE POLE.

    1U) – Operujący w rejonie : Bydgoszcz – Inowrocław – Chełmża – Toruń w godz. 10:52 – 13 :15 pojedynczy He-111H – w pobliżu Poznania został zaatakowany przez jedną P-11. Otrzymał 25-30 przestrzelin i został uszkodzony w 20 %.
    2U) - W rejonie pomiędzy Kobylem Polem a Stęszewem - począwszy od wioski Garby - która to znajdowała się na wschód od polnej, gęsto zadrzewionej lipowej drogi noszącej obecnie nazwę ulicy Sowice w Poznaniu - przy której to samoloty myśliwskie zasadzki miały dobre miejsce ukrycia - w walkę powietrzną wdały się - podczas powrotu z rejonu Obrzycka nad Wartą 2 P-11 (3-ci samolot nie miał już amunicji - a pilotował go kpr. Mazur ). Zaatakowane niemieckie samoloty – zaraz zrzuciły resztki swego zapasu bomb pomiędzy wioską Garby a wschodnią stroną polnej drogi – a 1 niemiecki Heinkel - od rejonu Stęszewa – Grodziska Wielkopolskiego - dość mocno już dymił. Nie wiadomo jednak – czy to on miał spaść na ziemię w okolicy Wolsztyna czy też jak podaje to strona niemiecka - że zdołał jednak na 1-nym silniku dolecieć na swe lotnisko, w szyku obronnym utworzonym przez pozostałe Heinkle. Wcześniej – w rejonie Poznania – miał wg danych niemieckich ulec uszkodzeniu 1 He-111 – zapewne ostrzelany przez jakąś P-11 z Kobylego Pola.

    3. IX. - ZASADZKA GĘBARZEWO. Tutaj strona niemiecka podaje, że jeden z ostrzelanych przez sierż. pchor. pil. Jana Malińskiego He-111P - wylądował przymusowo w polu już po stronie niemieckiej. Do niedawna był to zestrzał zupełnie nieznany dla strony polskiej.

    3. IX. - ZASADZKA „ŻNIN”. Według danych niemieckich - rozpoznawczy Do-17P, w porze późniejszego już popołudnia - miał ulec zestrzelaniu w obszarze na południowy - zachód od Żnina (a potem miał zostać zniszczony przez specjalnie wysłane Ju-87). Polscy jednak historycy wykryli, że wylądował on na spodzie swego kadłuba w polu Wielkiej Kloni (pomiędzy Wielką a Małą Klonią ), 70 kilometrów na północ od Żnina. W sumie strona niemiecka przyznaje się tylko do faktu całkowitego zniszczenia nad obszarem Wielkopolski - tylko 2 swych samolotów w dniu 2. IX. oraz dwu innych samolotów po wylądowaniu w terenie przygodnym - 3. IX. - poza Wielkopolską. Bardzo słabo się przyznaje do utraty 2 Messerschmittów, zwłaszcza przy dniu 1. IX. Jedynie przyznaje się do faktu uszkodzenia 1-go Henschla Hs-126 oraz 3 He-111 ( w tym 2 uszkodzonych 3. IX. przez pilotów z Kobylego Pola) - z których jednego - który 2. IX. lądował na spodzie kadłuba na swym lotnisku startu - śmiało można tu uznać za zestrzelonego, bowiem strona niemiecka stosuje takie samo kryterium w stosunku do uszkodzonych polskich samolotów, jak na przykład do lądowania w dniu 3. IX. w Kobylem Polu - kpt. pil. Jerzego Zaremby, czy też lądowania kpr. pil. Żerkowskiego 2. IX. w Kobylem Polu - P-11 z przestrzeloną dętką koła (co po fakcie nieostrożnego użycia hamulców kół - spowodowało postawienie samolotu do pozycji pionowej).

    --------------------------------------------------------------------------------------------
    KOMENTARZ I UWAGI - Wg owych danych niemieckich - III/3 DM nie miał większej zdolności bojowej i możliwości - za 4 pierwsze dni wojny - jak zaledwie zestrzeliwać tylko 1 samolot Luftwaffe dziennie i lekko uszkadzać także 1 samolot. Dla 17 tu zaś dni wojny - w których to latały samoloty poznańskiego dyonu - owa średnia jest jeszcze bardziej mizerna, gdyż na ogólną liczbę 13 tu zestrzelonych łącznie samolotów - wynosi zaledwie 0,76 zestrzelonego samolotu dziennie i 1,1 uszkodzonego samolotu dziennie (miało być w sumie 19 uszkodzonych niemieckich samolotów). Wygląda więc tu na to - że poznańscy myśliwcy zamiast latać - woleli się chyba opalać w ciepłych promieniach wrześniowego słońca ?. A ponoć, mimo że niewiele latali - to jeszcze mieli być zestrzeliwani w powietrzu niczym dzikie kaczki na udanych polowaniach. A może było jednak nieco inaczej (?).

    ================================================== ===============

    III - INFORMACJE I DANE LONDYŃSKIE :


    1) - USTALENIA BIURA HISTORYCZNEGO LOTNICTWA W LONDYNIE - 42 PRZYZNANE ZWYCIĘSTWA POWIETRZNE - W OKRESIE 1-16. IX. 1939 ROKU - DLA PILOTÓW MYŚLIWSKICH III/3 DYWIZJONU MYŚLIWSKIEGO ARMII „POZNAŃ”

    1. IX. – ŁAWICA - ppor. pil. Kostecki i kpr. pil. Jasiński - 1 He-111.
    Faktycznie obydwaj piloci zestrzeli po 1 He-111, a więc razem dwa He-111 (pierwszy bombowiec spadł w miejscowości Wiry - w zachodniej okolicy Lubonia, natomiast drugi - z palącym się jednym z silników wylądował przymusowo tuż przy miejscowości Gałowo Majątek - na południowy zachód od Szamotuł).
    --------------------------------
    2. IX. – KOBYLE POLE - kpt. pil. Zaremba – 1 He-111.
    2. IX. – KOBYLE POLE - ppor. pil. Gedymin – 1 Do-17.
    2. IX. – DZIERZNICA - sierż. pchor. pil. Maliński – 1 He-111.
    2. IX. – „KALISZ” - ppor. pil. Bibrowicz - 1 Do-17.
    Razem - 4 samoloty. W dwóch jednak przypadkach są następujące błędy : otóż kpt. pil. Zaremba swego He-111 nie zestrzelił z Kobylego Pola - lecz z zasadzki „pod Swarzędzem” (z lotniska obecnie nazywanego Kobylnicą, które w 1939 roku miało inny obrys (prostokąta), bowiem nie było ono okrojone z dwu stron przez przebiegające 2 linie kolejowe ze stacji towarowo - rozrządowej z Franowa do Kobylnicy i drugiej - biegnącej przez Bogucin. Nie było także olbrzymiej stacji towarowej we Franowie, którą to pobudowali Niemcy w latach okupacji).
    Drugą błędną informacją jest zestrzał He-111 przez sierż. pchor. pil. Malińskiego. Otóż zestrzelił go dzień później, a więc 3. IX. - z zasadzki w Nałęczu zwanej „Gębarzewem” (pod Gnieznem). Natomiast z lotniska podstawowego w Dzierznicy - 2. IX. zestrzelono 6-7 He-111.
    -------------------------------------
    3. IX.- KOBYLE POLE - ppor. pil. Gedymin - 1 He-111. 3. IX. - KOBYLE POLE - kpt. pil. Zaremba - 1 Do-17. 3. IX. - GNIEZNO („GĘBARZEWO”) – por. Moszyński – He-111. 3. IX.- „KALISZ” - ppor. pil. Bibrowicz – 1 Do-17.

    Razem - 4 samoloty. Tutaj zakradło się także kilka błędnych informacji. Otóż -ppor. pil. Gedymin swego He-111 zestrzelił 2. IX. Natomiast 3. IX. z Kobylego Pola zestrzelono 4 He-111, a 2 uszkodzono (te ostatnie - wg danych niemieckich).
    Kpt. pil. Zaremba swego Do-17 zestrzelił 2. IX. z zasadzki „spod Swarzędza”. Natomiast 3. IX. z Kobylego Pola miał zestrzelić 2 bombowce starszego typu Ju-86.
    Por. pil. Moszyński w dniu 3. IX. nie przebywał na żadnej zasadzce „pod Gnieznem”, a był tylko na zasadzce w rejonie Żnina. Tam właśnie miał zestrzelić rozpoznawczego Do-17. Natomiast na zasadzce z Gębarzewka - zestrzelono 1 He-111, a z zasadzki z Nałęcza - aż 5 He-111P.
    --------------------------------------- 4. IX. - ZASADZKA POZNAŃ - WSCHÓD (KOBYLE POLE) - kpr. pil. Kroczyński - 1 Do-17. 4. IX. – DZIERZNICA - mjr pil. Mumler ( u – z dwoma kropkami ) - 1 He-111 . 4. IX. – „GĘBARZEWO – ppor. pil. Łuczyński - 1 Do-17.


    5. IX. - ZASADZKA POZNAŃ WSCHÓD (PIOTROWO) - sierż. pchor. pil. Salski - 1 He-111. 5. IX. – ŻNIN - sierż. pchor. pil. Kabat - 1 Do-17. 5. IX. – DZIERZNICA - sierż. pchor. pil. Maliński - 1 He-111.

    Tutaj także jest kilka błędnych informacji. Otóż sierż. pchor. pil. Kabat nie był wcale na zasadzce w rejonie Żnina. 3. IX. był on w Kobylem Polu. Zestrzelił tam bombowca starszego typu Ju-86. Natomiast 3.IX. z zasadzki rejonu Żnina - zestrzelony został rozpoznawczy Do-17.
    Sierż. pchor. pil. Maliński swego kolejnego He-111 zestrzelił 4. IX. - z zasadzki w Nałęczu (zwanej popularnie „Gębarzewem”). Natomiast z lotniska podstawowego w Dzierznicy w dniu 4 .IX. - zestrzelono razem 6 He-111 (zaś jednego z nich zestrzelił dowódca dywizjonu).
    6. IX. – KLECZEW (BIAŁOBRÓD) ZWANY „SLESINEM” - sierż. pchor. pil. Pudelewicz – 1 Do-17.
    Tutaj jest błędna data. Chodzi tu o pierwszy dzień działalności bojowej zasadzki z Białobrodów - czyli o dzień 4. IX. Do-17 - był bombowcem.
    Razem - 1-4. IX. - 15 samolotów, lecz po wyeliminowaniu błędów – o kilka faktycznie więcej. Niestety – jest to maksymalna liczba z dni 1-4.IX. jaką w ferworze wielkich zdarzeń zdołał zapamiętać były już d-ca III/3 DM we Francji w 1939 roku, a część z nich podał jeszcze z różnorodnymi błędami.
    Ogólna liczba podanych samolotów : to 42. Nie jest ona podana na końcu opracowania, ani nie jest tam wspomniane - że mogła być wyższa (tylko tyle zapamiętał zestrzeleń za 16 dni września 1939 r. – we Francji 1939 r. – były dowódca III3 DM).
    __________________________________
    2) - INFORMACJE PODANE W DRUGIEJ WERSJI „DZIENNIKA DZIAŁANIA DYONU III/3” - OPRACOWANEGO W WIELKIEJ BRYTANII 15.06.1944 ROKU -PRZEZ PPŁK. PIL. MUMLERA (U – z dwoma kropkami)



    1. IX. – ŁAWICA - ppor. pil. KOSTECKI - Bf-109.
    1. IX. – ŁAWICA - sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ - kpr. pil. JASIŃSKI - Bf-109-zestrzał prawdopodobny.


    2. IX. - KOBYLE POLE - ppor. pil. GEDYMIN - Ju-86 - wg poprawki ręcznej : Do-17.
    2. IX. - KOBYLE POLE - ppor. pil. GEDYMIN - He-111.
    2. IX. - „KALISZ” - kpt. pil. JASTRZĘBSKI - Ju-86 - powinno być : Do-17.
    2. IX. – „KALISZ” - sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ - Ju-86 - powinno być : Do-17.
    2. IX. – „KALISZ” - ppor. pil. BIBROWICZ - Ju-86 - powinno być : Do-17.

    3. IX. - KOBYLE POLE - kpt. pil. ZAREMBA - ppor. pil. GRZYBOWSKI – kpr. pil. MAZUR - He-111 - zestrzał prawdopodobny.
    3. IX. - KOBYLE POLE - kpt. pil. ZAREMBA - He-111.
    3. IX. - KOBYLE POLE – kpt. pil. ZAREMBA - ppor. pil. GRZYBOWSKI - He-111 -zestrzał prawdopodobny.
    3. IX. – ZASADZKA GNIEZNO – GĘBARZEWO - He-111 – potwierdzony przez wojska ziemne ; bardziej tu może chodzić o zasadzkę z GĘBARZEWKA – gdzie byli wymienieni dwaj podporucznicy rezerwy piloci : ppor. CZACHOWSKI i ppor. ROWIŃSKI (z ppor. pil. ŁUCZYŃSKIM – a bez takich pilotów jak : sierż. pchor. MALIŃSKI i kpr. JASIŃSKI ) niż o zasadzkę w NAŁĘCZU. Brakuje tutaj podanego nazwiska pilota zwycięzcy.

    4. IX. – „ŻNIN” - por. pil. MOSZYŃSKI i sierż. pchor. pil. NOWAK – jest tutaj błąd daty - powinna być : 3. IX. a ponadto do owego Heinkla celną serię ogniową oddał jedynie sierż. pchor. pil. NOWAK.

    4. IX.- GĘBARZEWO - ppor. pil. ŁUCZYŃSKI - Do-17.


    Razem - 13 samolotów, w tym 3 jako prawdopodobne.

    Na 34 podane tam zwycięstwa - 3 są jako prawdopodobne. Liczba zwycięstw powietrznych za okres 1-16. IX. - nie została tam podana : ani 31+3, ani 34, ani większa. Pierwotna liczba 42 zwycięstw została tutaj znacznie ograniczona, bowiem londyńskiej komisji historycznej „pękała już znacznie w szwach” - przydzielona z góry pula dla zwycięstw myśliwskich z 1939 r. wynosząca 150 zestrzelonych niemieckich samolotów.
    ________________________________________

    Bardzo podobną wersją przedstawiającą zwycięstwa III/3 DM jest tzw. „Lista płka pil. Bajana” – gdzie jedyna różnica dotyczy dnia 3. IX. i zasadzki Gębarzewo pod Gnieznem. Otóż jest tam podany jeden zmanipulowany zestrzał He-111 – którego wspólnie mieli jakoby zestrzelić : ppor. pil. Łuczyński, sierż. pchor. pil. Maliński i kpr. pil. Jasiński. Takiego jednakże zwycięstwa tam nie było, gdyż każdy z wymienionych pilotów zestrzelił nad stacją kolejową w Wólce z pierwszego niemieckiego klucza prowadzącego szyk (razem 12 He-111) – po jednym bombowcu – które miały następujące punkty pobojowisk lotniczych : He-111 – „sierż. pchor. pil. Malińskiego” - w polu na wschód od lasu w Wólce – z północnej strony warszawskiej drogi, He-111 „kpr. pil. Jasińskiego” – w lesie o niecały 1 km na wschód od kościoła w Czeszewie, He-111 „ppor. pil. Łuczyńskiego” – w polu z płd. strony miejscowości Pustachowa pod Gnieznem. Natomiast gdzie miał niby mieć punkt swego pobojowiska ów „zmutowany” He-111 – to nie wiadomo.
    __________________________________

    INFORMACJE PODANE PRZEZ MJRA DYPL. PIL. JANA KOŹMŃSKIEGO - za okres dni 1-4.IX. :

    1. IX . - 2 Bf-109 - odnoszące się do ŁAWICY,
    - He-111 - zestrzelony koło NEKLI przez kpt. pil. ZAREMBĘ – z którego załoga wyskoczyła ze spadochronami.
    2. IX. – KOBYLE POLE : klucz ppor. pil. GEDYMINA : Do-17 i He-111, - klucz ppor. pil. KOSTECKIEGO : Do-17 i He-111 ( razem KOBYLE POLE : 4 ), -zasadzka myśliwska rejonu KALISZA : 2 samoloty takich oto typów - Ju-52, Hs-126.

    ŁĄCZNIE 1-4. IX. - 9 samolotów
    ______________________________

    INFORMACJE O ZESTRZELONYCH SAMOLOTACH PRZEZ NIEŻYJĄCEGO JUŻ JERZEGO B. CYNKA Z LONDYNU - uznawanego powszechnie za największego i najwybitniejszego Polskiego historyka lotniczego w XX wieku - podane w roku 2000 („ POLSKIE LOTNICTWO MYŚLIWSKIE W BOJU WRZESNIOWYM” ) - jako dane typu oficjalnego - po wymianie informacji ze stroną niemiecką) :

    1. IX . - LOTNISKO OBRONY BAZY LOTNICZEJ Nr 3 w ŁAWICY - kpr. pil. JASIŃSKI - Bf-109 - rejon POZNANIA.
    2. IX. - KOBYLE POLE :
    - Ppor. pil. GEDYMIN - rozpoznawczy Do-17 - rejon KÓRNIKA,
    - ppor. pil. GEDYMIN - He-111 zwiadu meteo - płn. rejon POZNANIA.
    - JANKÓW („ KALISZ” ) :
    - Kpt. pil. JASTRZĘBSKI - He-111 - rejon lotniska JANKÓW,
    - sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ - He-111 - rejon lotniska JANKÓW.

    3. IX. - KOBYLE POLE :
    - Kpt. pil. Zaremba – He-111 – rejon WOLSZTYNA.

    - GĘBARZEWO (GNIEZNO) :

    - Sierż. pchor. pil. MALIŃSKI - Do-17 (jako bombowiec) - rejon KOSTRZYNA.

    4. IX. – „ŻNIN” :
    - Por. pil. MOSZYŃSKI i sierż. pchor. pil. NOWAK - He-111 - rejon WĄGROWCA.
    - GĘBARZEWO (GNIEZNO) :

    - Ppor. pil. ŁUCZYŃSKI - pojedynczy Do-17 - dokładniejszy rejon punktu pobojowiska - nie został tu podany.

    RAZEM : 9 na 22 samoloty zestrzelone w dniach 1-16. IX. 1939 r.
    ----------------------------------------------------
    KOMENTARZ I UWAGI - Na owej tu oficjalnie podanej i „skorygowanej” liście powietrznych zwycięstw - bowiem taki ona ma niby mieć charakter - widnieje zaledwie 9 samolotów, przy czym jeszcze jest na niej parę wprowadzających w błąd informacji - jakoby na zasadzce w rejonie KALISZA miały zostać zestrzelone 2 He-111 a na zasadzce w Gębarzewie 3. IX. - bombowiec typu Dornier. Ponadto błędnie tu została podana data zwycięstwa na zasadzce Żnin - jako niby „4. IX” (za błędnie podaną datą w „DZIENNIKU DZIAŁANIA DYONU III/3” z 1944 roku). Jeśli tak poważny i powszechnie szanowany polski historyk lotniczy, uznawany za największy autorytet w dziedzinie historii polskiego lotnictwa popełnia szereg błędów - to co dopiero mówić o innych autorach - którzy są niejednokrotnie wprowadzani w różne błędnie podawane informacje, i często nie bardzo wiedzą które z nich są dobre a które błędne. Niekiedy zdarza się, że powielanych błędów w żaden sposób nie można wykorzenić przez kilkadziesiąt nawet lat.

    ___________________________

    MELDUNEK SYTUACYJNY ZA DZIEŃ 2.IX. – opracowany przez dowódcę lotnictwa Armii „Poznań” – płka dypl. pil. inż. Stanisława Kuźmińskiego

    III/3 DM – działając z zasadzek zestrzelił : 2 He-111, 1 Do-17, 1 Ju-86.
    Pierwszy samolot na froncie armii zestrzelił ppor. pil. Ppor. pil. Gedymin 2. IX. zestrzelił 2 samoloty.

    W podanej informacji nie chodzi o całość zwycięstw ze wszystkich zasadzek – lecz jedynie o zwycięstwa z zasadzki Kobyle Pole.
    __________________________________

    MELCHIOR WAŃKOWICZ – „WRZESIEŃ ŻAGWIĄCY”, WARSZAWA 1990 – informacje pochodzące od dowódcy lotnictwa Armii „Poznań” (z rozdziału : „LOTNICTWO W ARMII GENERAŁA KUTRZEBY”) :

    1. IX. – Zasadzka w Ławicy – 1 He-111.
    Inne lotnisko działania P-11 – 2 Messerschmitty.

    2. IX. – Zasadzka pod Gnieznem – 2 He-111, zasadzka pod Kaliszem – 1 Hs-126, 2 Do-17. Kpt. pil. Jastrzębski – Junkers (chodzi o Ju-52) – na zasadzce koło Kalisza.

    4. IX. – 2 He-111, 1 Hs-126. Kpt. pil. Jastrzębski – zestrzelił drugiego Junkersa (Ju-52).


    ================================================== ===============

    3) - ZESTRZELONE SAMOLOTY LUFTWAFFE - NA PODSTAWIE PODSTAWOWYCH DANYCH LONDYŃSKICH, PUBLIKACJI Z TZW. GŁÓWNEGO NURTU ORAZ Z DANYCH NIEMIECKICH :

    1) - 1. IX. – ŁAWICA - ppor. pil. KOSTECKI - He-111H.

    2) - 1. IX. - ŁAWICA - kpr. pil. JASIŃSKI (przy współudziale sierż. pchor. pil. PUDELEWICZA) - Bf-109E.
    3) - 1. IX. – ŁAWICA - ppor. pil. KOSTECKI - Bf-109E.
    4) - 1. IX.- ŁAWICA - kpr. pil. JASIŃSKI - He-111 H (oficjalnie jest podany jako 1/2 He-111) – który to samolot wylądował przymusowo w polu miejscowości Gałowo Majątek w pobliżu Szamotuł.


    5-6) - 1. IX. – „ZASADZKA POD SWARZĘDZEM” - piloci 131.EM : 2 samoloty (2 bombowce, w tym jeden „inny” : rozpoznawczy Do-17, He-111).
    7-8) - 1. IX. – 2 inne samoloty zestrzelone nad Poznaniem (z ogólnej ich podanej liczby 6).

    8-10) - 1. IX. – DZIERZNICA – 2 He-111 – kpt. pil. JASTRZĘBSKI i kpr. pil. ze 132. EM.
    11-12) - 1. IX. - „INNE LOTNISKO” (DZIERZNICA) – 2 Messerschmitty.
    13) - 1. IX. – DZIERZNICA – kpt. pil. ZAREMBA – 1 He-111 koło Nekli.

    Razem 1. IX. – 12 (a faktycznie 13 samolotów ; bowiem jeden He-111 z Ławicy jest podany błędnie jako wspólny – a faktycznie były to 2 różne zestrzelenia).
    -----------------------------------

    1-5) - 2. IX. - KOBYLE POLE – ppor. pil. GEDYMIN - Do-17F2, He-111J. Ponadto : 1 He-111 i 1 Ju-86 (dla klucza ppor. pil. KOSTECKIEGO) oraz że ppor. pil. KOSTECKI – miał zestrzelić z rana pierwszy samolot na froncie armii (chodzi tu o Do-17). Razem - 5 samolotów.

    6) - 2. IX. - KOBYLE POLE - zapewne ppor. rez. pil. WRÓBLEWSKI - He-111 z III./KG27 - który to wylądował na swym lotnisku startu na spodzie kadłuba - na terenie III RZESZY.
    7-8) - 2. IX. – „ZASADZKA POD SWARZĘDZEM” - kpt. pil. ZAREMBA - rozpoznawczy Do-17 i He-111.
    9-13) - 2. IX.- „KALISZ” - Hs-126, kpt. pil JASTRZĘBSKI – Ju-52, 3 bombowce Do-17. Razem – 5 samolotów.
    14 X) - 2. IX.- „IWNO” - potwierdzenie „nieoficjalne” przez stronę niemiecką - upadku Bf-109 na lasy zachodniego rejonu CZERNIEJEWA.
    15-16) - 2. IX. – ZASADZKA GNIEZNO – 2 He-111.
    17) - 2. IX. – DZIERZNICA - He-111 (wg „Dziennika… z 1939 r.”).

    1U) - 2. IX. – NIEZNANE LOTNISKO DZIAŁANIA P-11 – 1 lekko uszkodzony Hs-126 – wg danych z Niemiec.

    Razem 2. IX. – 16 (do 17 z Bf-109) + 1 uszkodzony H-126.

    ----------------------------------
    1-5 + 3U) - 3. IX. - KOBYLE POLE - 3 He-111 plus 2 uszkodzone He-111, 2 Ju-86 plus 1 Ju-86 „uszkodzony”.
    6-7) - 3. IX. - „KALISZ” - 1 Do-17, 1 Bf-109 (nie można zupełnie wykluczyć 2 Bf-109).
    8-9)- 3. IX. - „ŻNIN” - He-111, rozpoznawczy Do-17P.
    10) - 3. IX. – GĘBARZEWKO LUB NAŁĘCZ (?) - 1 He-111 („Dziennik…” z 1944 r.).
    11-15) - 3. IX. – NAŁĘCZ - do 5 He-111 (zamiast 1 He-111 – wspólnego dla 3 pilotów – faktycznie były to w rzeczywistości różne, 3 oddzielne zestrzelenia ; 4 tym – był He-111 w polu pod Kostrzynem – a 5 tego – podaje strona niemiecka).

    X) - 3. IX. – „JEDNA Z ZASADZEK” - 1 He-111 (może tu chodzić o Puszczykowo Zaborze ? lub o Gębarzewko ? ; z Malczewa bowiem uległ zestrzeleniu 1 Bf-110 ).

    3.IX. Razem – około 15 (max. 16 ? dla ewentualnych 2 Bf-109 z zasadzki „Kalisz”) + 2 He-111 uszkodzone wg danych z Niemiec + 1 „uszkodzony” Ju-86.

    ------------------------------
    1-2) - 4. IX. – DZIERZNICA - mjr pil. MUMLER (U – z dwoma kropkami) - He-111 plus inny He-111.
    3-4) - 4. IX. - NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) - He-111, rozpoznawczy Do-17.
    5) - 4. IX. - KOBYLE POLE - Do-17.
    6-7) - 4. IX. - KLECZEW-BIAŁOBRÓD („ŚLESIN”) – 2 Do-17 (rozpoznawczy i bombowy).
    8)- 4. IX. – TUREK - 1 samolot.
    X) - 4. IX. – 2 He-111 (z Dzierznicy) + 1 Hs-126.

    RAZEM 4. IX. – minimum 8 (4 Do-17, min. 3 He-111, 1 Hs-126).
    ------------------------------------
    ŁĄCZNIE 1-4. IX. :

    1. IX. – 12 (faktycznie 13 – z He-111 koło Szamotuł). 2. IX. – 16 (do 17 z Bf-109) + 1 uszkodzony Hs-126.
    3. IX. – 15 (max. 16) + 2 He-111 uszkodzone + 1 „uszkodzony” Ju-86. 4. IX. – 8.
    ____________________
    Około 51 – max. 54 + 3 uszkodzone wg inf. z Niemiec + 1 „uszkodzony” Ju-86.

    W tym : lotnisko podstawowe w Dzierznicy :

    1. IX. – He-111 zestrzelony koło Nekli przez kpt. pil. Zarembę, 2 He-111 – w tym jeden przez kpt. pil. Jastrzębskiego, 2 Bf-109, możliwe że także któryś z podanych 6 ciu zestrzeleń nad Poznaniem,
    2. IX. – 1 He-111,
    4. IX. – 2 He-111 – w tym jeden przez dowódcę dyonu.
    Razem – minimum zestrzelonych samolotów – podanych w publikacjach głównego nurtu - 8.

    Ilości dla poszczególnych dni :

    1. IX. – 6.
    2. IX. – 6 (w skład tej liczby mogą też wchodzić 2-3 samoloty zestrzelone w rejonie POZNANIA do godz. 16:00, znane z informacji ustnych, jak : 1) - rozpoznawczy Do-17 – ostrzelany rano przez ppor. pil. KOSTECKIEGO na zasadzce w KOBYLEM POLU – który „mógł mieć swą ewentualną końcówkę lotu na płd. – wsch. od SWARZĘDZA” - ?, 2) – Hs-126 z ulicy SIELSKIEJ na GÓRCZYNIE w POZNANIU, 3) – bombowiec Do-17 z pobliża BARANOWA, na płn.- zach. od ŁAWICY ; 2 ostatnie samoloty były zestrzeleniami z lotniska w DZIERZNICY).
    3. IX. – 6 ( z których 2 – lub 3 – a nawet 4 samoloty - mogą wchodzić w skład 6 ciu zestrzelonych samolotów w rejonie POZNANIA w dniu 3. IX. – znane z zebranych informacji ustnych, jak : 1) – Ju-86 z JASINA w płn. – wsch. wschodniej stronie SWARZĘDZA, 2) – He-111 – zestrzelony we wschodniej stronie POZNANIA, w obszarze OSIEDLE WARSZAWSKIE – GŁÓWNA, 3) – He-111 – zestrzelony pomiędzy TULCAMI a SPŁAWIEM w płd. rejonie SWARZĘDZA, 4) – zestrzelony o zmroku Bf-109 w odległości niecałych 2 km na wschód od SWARZĘDZA – choć nie wiadomo czy jako ostatni zestrzał III/3 DM mógł być tu wliczony ? ; pierwszy samolot uległ zestrzeleniu z „GUŁTÓW”, drugi z „KOBYLEGO POLA” a ostatnie dwa – z lotniska w DZIERZNICY). 4. IX. – 5.
    Razem – 23 samoloty.
    ================================================== ========


    „II KATEGORIA” INFORMACJI - INNE I ROZPROSZONE PISEMNE ŹRÓDŁA INFORMACJI
    ZESTRZELONE I USZKODZONE SAMOLOTY - WEDŁUG WSZELKIEGO TYPU I RODZAJU INFORMACJI - Z BARDZO ROZPROSZONYCH ICH ŹRODEŁ (SPOZA GŁÓWNEGO, ZASADNICZEGO NURTU) :

    1 WRZEŚNIA 1939 ROKU - ZESTAWIENIE INFORMACJI W SKRÓCIE :
    5) – 5 bombowców w rejonie postoju 6. PUŁKU UŁANÓW KANIOWSKICH, w tym 3 rano a 2 po południu,
    6) – Samolot - w rejonie leśnego postoju 9. PUŁKU UŁANÓW MAŁOPOLSKICH, w okolicy JEZIERC – skąd znalezione mapy przy zabitym obserwatorze – dostarczono do GNIEZNA,
    7U) – Bombowiec - uszkodzony w strefie BIEDRUSKA - podczas lotu interwencyjnego 131.EM z DZIERZNICY, w południe,
    8UX) – Bombowiec - uszkodzony - nad rejonem majątku KALWY (ten sam co wyżej ?, lub może inny ?),

    9) – Bf-109 – jako zestrzał sierż. pchor. pil. KORTUSA (podany w I kategorii inf. - przy 2 „innych” zestrzelonych Bf-109 niż z zasadzki w ŁAWICY),
    10) – He-111 - zestrzelony koło OWIŃSK, około godz. 16 : 00,

    11X) – Samolot – który zakończył lot kolo WIELUNIA - według polskiego dokumentu wojennego,

    12) – Bombowiec - zapalony po południu przez kpt. pil. POHLA nad STAROŁĘKĄ w Poznaniu,

    13-14) – 2 zestrzały zasadzki z BIEDRUSKA,
    1X) – „Staranowany samolot rozpoznawczy” w strefie BIEDRUSKA, 2X) – Bf-110 - z okolicy SZAMOTUŁ,
    15-16) – 2 samoloty – wg informacji mieszkańców WILDY, 1) – Bombowiec - zestrzelony na WILDZIE, X1) – Szczątki He-111 - z 1938 roku - na DĘBCU, X2) – Samolot z WAŁÓW KRÓLOWEJ JADWIGI,


    X3) – Lotnik niemiecki – chodzący bez butów w 7.OKRĘGOWYM (wojskowym) SZPITALU w POZNANIU,
    X4 ) – Lotnik - schwytany po skoku spadochronowym koło SZAMOTUŁ - możliwe - że już w dniu 1. IX.?,
    X5) – Lotnicy - zaobserwowani 1. IX. podczas skoków ze spadochronem - z okolicy PIĄTKOWA,
    17) – Bombowiec Do-17 - zestrzał 2 P-11 z MĄCZNIK,
    18) – Schwytana załoga z bombowca w ŚREMIE - w budynku gimnazjum,


    X6) – Informacja z jednej książki KAZIMIERZA SŁAWIŃSKIEGO : zestrzelony bombowiec w POZNANIU przez naziemną OPL oraz 3 bombowce nad rejonem POZNANIA - przez P-11-tki z lotniska podstawowego.

    Największe liczby zestrzelonych samolotów - podawane dla dnia 1 września : 5 samolotów (z 6 ciu łącznie - z OPL naziemną) zestrzelonych przez P-11 - dla rejonu POZNANIA - gdzie chodziłoby o południową tylko część miasta (bez północnej strony POZNANIA) oraz 5 bombowców zestrzelonych w rejonach przebywania i postoju 6. PUŁKU UŁANÓW KANIOWSKICH ; w okolicy : MARZENIN oraz RADOMICE - GRABY w południowej stronie CZERNIEJEWA. Daje to łączną liczbę 10 samolotów.
    _______________________________

    2 WRZEŚNIA 1939 R. :

    1) – Samolot rozpoznawczy - z MORASKA, w porze rannej,
    2) – Samolot rozpoznawczy - w północnej stronie POZNANIA - przed zmrokiem,
    X1) – 2 samoloty rozpoznawcze, zestrzelone w lotach patrolowych z lotniska podstawowego, w trakcie dnia,

    X2) – Samolot dwusilnikowy zaobserwowany przez polskich żołnierzy na trasie przejścia z POZNANIA do ŚREMU – gdzie nie jest podana godzina obserwacji ani pora dnia oraz rejon jego zaobserwowania ; tym samym jest niezwykle trudny do zidentyfikowania pod kątem : jako już „znany” bądź jako nowy, inny i nieznany,

    3) – He-111 - z płd. - wsch. strony POZNANIA, po południu,
    4) – Bombowiec - z płn. strony POBIEDZISK,
    5) – Bf-109 - nad rejonem postoju 9. PUŁKU UŁANÓW MAŁOPOLSKICH, w porze południowo – obiadowej (podany już wcześniej w I kategorii informacji),

    6) – Minimum 1 bombowiec (a może i 2) - nad miejscem postoju 9. PUŁKU UŁANÓW MAŁOPOLSKICH,
    7) – Przesłuchiwany po południu w SWARZĘDZU lekko ranny – opatrzony pilot z Messerschmitta ,
    11) – Ju-86 – zestrzelony przez pilotów z klucza ppor. KOSTECKIEGO z KOBYLEGO POLA, około godz. 11:00, zestrzelony daleko na płn. – wsch. od POZNANIA (zestrzał podany wcześniej w I kategorii informacji),
    12-13) – Do-17 i He-111 - KOBYLE POLE - piloci pod dowództwem ppor. KOSTECKIEGO (zestrzały podane już w I kategorii informacji),
    15-17) – 3 bombowce - podane przez sztab ARMII „POZNAŃ” w GNIEŹNIE - w dokumencie wojennym, bez podania rejonu ich zestrzelenia,
    X3) – 3 bombowce zestrzelone w południowej stronie GNIEZNA - możliwe, że częściowo inne, niż podane wyżej w owym jednym dokumencie sztabowym,
    18) – Hs-123, pole pomiędzy CHWAŁSZYCAMI a PODSTOLICAMI, w gminie NEKLA,

    19) – Samolot zestrzelony rano w okolicy RADZEWA – gdzie z 3 niemieckich lotników – jeden został usiłujący bronić się pistoletem - został zabity przez polskich żołnierzy w RADZEWIE.

    X4) – 6 samolotów - zestrzelonych przez P-11 w bliskich okolicach POZNANIA do godz. 16 : 00 - według informacji podanej przez jedną z codziennych gazet wydawanych w WARSZAWIE, z dnia 4. IX. 1939 roku.

    Największe liczby podawanych zestrzelonych samolotów odnośnie dnia 2 września :
    6 – według informacji mjra dypl. pil. JANA KOŹMIŃSKIEGO : Do-17 i He-111 przez ppor. pil. GEDYMINA, Do-17 i He-111 - przez klucz myśliwski ppor. pil. KOSTECKIEGO z KOBYLEGO POLA, oraz z zasadzki „KALISZ” : Ju-52 i Hs-126.
    6 – wokół POZNANIA - do godz. 16 : 00.
    6 – podanych przez płka pil. W. KRÓLA. 5 - Ju-52, Hs-126, 3 Do-17 z zasadzki w rejonie KALISZA.


    Po uwzględnieniu wszystkich owych tu podanych informacji - widać, że liczba ta - musi być większa od 10-ciu.
    _______________________________
    3 WRZEŚNIA 1939 R. :

    1) – Bombowiec - zestrzelony w polu KREROWA - na płn. - zach. od ŚRODY -bardzo późnym popołudniem - podany w jednej z poznańskich gazet.
    2X) – Krążące wieczorem nad rejonem : TULCE – SPŁAWIE - P-11- tki – szukające miejsca wcześniej zestrzelonego bombowca – podane w jednym ze wspomnień zdeponowanych w Bibliotece im. RACZYŃSKICH w POZNANIU.
    3 ) – He-111 - zestrzelony blisko zasadzki w PUSZCZYKOWIE ZABORZU - podany w jednej z poznańskich gazet.
    4) – 2 bombowce - zaobserwowane z miejscowości SĘDZIWOJEWO (na płn. - wsch. od WRZEŚNI) – które były już podane jako wchodzące w skład I kategorii informacji dla zasadzki „GĘBARZEWO”.
    X5) – Bombowiec - który spadł pod GNIEZNEM – TOMASZ TOMKOWIAK - „TAJEMNICE GNIEZNA”, str. 110 (natomiast drugi wylądował przymusowo w okolicy Kostrzyna z ranną załogą) – które to informacje były podane przy ich I kategorii. Natomiast dalsza informacja z tej strony brzmi następująco :
    (…) „Według polskich relacji w okolicach Gniezna spadły lub lądowały przymusowo trzy hitlerowskie maszyny. Dwa typu He-111 i jeden Do-17”.

    X6) – Według inf. z powyższej książki - 3. IX. - pod wojskową eskortą przewieziono tajne akta i 22 lotników niemieckich zestrzelonych dotąd głównie w okolicach GNIEZNA - do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych w WARSZAWIE.
    X7) – 6 samolotów w okolicach POZNANIA w dniu 3.IX. - według informacji jednej z poznańskich gazet codziennych z 4. IX. 1939 roku.
    Największe liczby podawanych samolotów przy dacie 3. IX. :
    6 – z tego 4 He-111 dla KOBYLEGO POLA, 1 He-111 dla „GĘBARZEWA” i 1 He-111 dla zasadzki „ŻNIN”.
    6 samolotów w rejonie POZNANIA.
    Razem - daje to liczbę 8-miu (a nawet i większą – gdyż takie zasadzki jak KOBYLE POLE, „GĘBARZEWKO” i „ŻNIN” – miały faktycznie nieco większe ilości zestrzeleń od podawanych liczb, a zwłaszcza od liczby 1).

    __________________________________

    4 WRZEŚNIA 1939 R. :

    1) – Ju-52 z napisem HAMBURG ALTONA – którego niemiecka załoga spaliła (2 jego silniki) w pobliżu miasteczka RYCHWAŁ na Ziemi Konińskiej),

    2X) – Wg paru informacji - w tym z książki Tajemnice Gniezna – ze strony 115 – z kroniki szkoły podstawowej w Jankowie Dolnym możemy się dowiedzieć :

    „4 września najstraszniejsze zniszczenia Gniezna, oprócz Bristolu, Tartak i Młyn, trzęsły się szyby w szkole, Gniezno paliło się kilka dni. Nasze nieliczne samoloty myśliwskie, raz po raz atakowały, bijąc się nad niebem Jankowa Dolnego. Spadła nawet bomba o kilkanaście metrów od szkoły, ale nie wybuchła. Pociski armatnie wybuchały raz po raz w pobliżu bombowców, polskie samoloty dokonywały strąceń nad Gnieznem i w okolicy Jankowa Dolnego. Potem już tylko eskadry od 12 do 33 samolotów niemieckich leciały w kierunku Warszawy” (…)

    3) – Bombowiec – zestrzelony we wschodniej stronie Powidzkiego jeziora w porze ranno – przedpołudniowej (podany wcześniej w I kategorii informacji dla zasadzki „Gębarzewo”.

    4X) – Największa podana liczba zestrzeleń dla tego dnia – wynosi 5 zwycięstw powietrznych. 5 samolotów można się także „dopatrzeć” z „Dziennika…” z 1939 roku (4.IX. – DZIERZNICA – He-111 – d-ca dyonu, jakoby 5.IX. - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI – He-111 ; faktycznie 4.IX. z GĘBARZEWA, KOBYLE POLE – kpr. pil. KROCZYŃSKI – Do-17, GĘBARZEWO – ppor. pil. ŁUCZYŃSKI – Do-17 i z zasadzki „ŚLESIN” jakoby dopiero 6.IX. – sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ).
    Możliwe, że w skład podanej liczby 5 – mogły być wliczane 2 Dorniery (w tym jeden rozpoznawczy a drugi bombowy z zasadzki KLECZEW (BIAŁOBRÓD) – nazywanej inaczej jeszcze „ŚLESINEM” a ponadto podane przez dowódcę lotnictwa Armii „POZNAŃ” 2 He-111 (możliwe, że dla lotniska w DZIERZNICY ?) oraz 1 Hs-126. ============================



    ZESTAWIENIE INFORMACJI O ZESTRZELONYCH SAMOLOTACH NIEMIECKICH NA PODSTAWIE WSZELKIEGO TYPU I RODZAJU DANYCH TYPU PISEMNEGO (I i II KATEGORII) - POPARTYCH W LICZNYCH PRZYPADKACH INFORMACJAMI OD BEZPOŚREDNICH ŚWIADKÓW ZDARZEŃ LOTNICZYCH Z 1939 R. - W TELEGRAFICZNEJ WERSJI SKRÓTOWEJ :

    1 WRZEŚNIA 1939 ROKU :

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1-5) – 5 bombowców, możliwe - że He-111 - w rejonie leśnego postoju 6. Pułku Ułanów (brak informacji ustnych - dalej w skrócie : b. IU).
    6) – He-111 - ze szkółki leśnej z JEZIERC - około godz. 9 : 30 - 10 : 00. Mapy znalezione przy zabitym obserwatorze – dostarczono do GNIEZNA.
    U1) – Uszkodzony 1 He-111, po 12 : 00 - nad strefą „BIEDRUSKA”. (b. IU)
    7) – He-111 - po przymusowym wylądowaniu pomiędzy dwoma miejscowościami CERADZ – w porze południowej, ostrzelany jeszcze z ziemi nad majątkiem w KALWACH.
    8-9) – 2 He-111 - w płd. rejonie POZNANIA - wg książki płka pil. WACŁAWA KRÓLA. (b. IU)
    10) – Bf-109 (zniszczony w odległości 1 km na wschód od PACZKOWA ) - sierż. pchor. pil. KORTUS.
    11) – Bf-109 (zniszczony w odległości 1,5 km od PACZKOWA, w pobliżu SKAŁOWA) - pil. 131.EM.
    12) – He-111 z OWIŃSK około 16:00 - 1 km na zachód od owej miejscowości.
    X1) – Samolot z okolicy WIELUNIA (b. IU).

    X2) – He-111 z DĘBCA w POZNANIU, rok produkcji 1938.

    Razem – 12 samolotów + min. 1 niewyjaśniony co do kilku aspektów - znaleziony 2. IX. rano jako zestrzał lotniczy koło WIELUNIA (a drugi – He-111 z DĘBCA w POZNANIU).
    ____________________________


    LOTNISKO BAZY NR 3 W ŁAWICY :
    1) – He-111 – WIRY - ppor. pil. KOSTECKI.
    2) – Bf-109 - pod RADOJEWEM - kpr. pil. JASIŃSKI.
    3) – Bf-109 - las po wschodniej stronie jeziora KIERSKIEGO - ppor. pil. KOSTECKI.
    4) – He-111 - GAŁOWO MAJĄTEK pod SZAMOTUŁAMI - kpr. pil. JASIŃSKI.
    X1) – Bombowiec – „STAROŁĘKA” - kpt. pil. POHL z BAZY Nr 3. (b. IU)

    Razem – 4 samoloty + 1 zestrzał dokonany z Bazy nr 3 = 5 samolotów.

    ----------------------------------
    ZASADZKA BIEDRUSKO :
    1-2) – „2 samoloty” - możliwe, że „staranowany” samolot rozpoznawczy koło STARCZANOWA. (b. IU)
    X1) – Bf-110 koło SZAMOTUŁ. (b. IU) Razem - 2 samoloty zestrzelone przez zasadzkę z BIEDRUSKA.
    ----------------------------------------------
    „ZASADZKA POD SWARZĘDZEM”:
    1-2) – 2 samoloty : rozpoznawczy Do-17 z WAŁÓW KRÓLOWEJ JADWIGI,
    Bombowiec - prawdopodobnie typu He-111 - WILDA w POZNANIU. (b. IU).
    ------------------------------------------

    ZASADZKA Z PŁACZEK :
    1) – Bombowiec, prawdopodobnie He-111, ŚREM (częściowe, niepełne IU).


    -----------------------------------
    ZASADZKA MĄCZNIKI :
    1) – Bombowiec Do-17 - z płd. strony KRZESIN.


    ------------------------------------------------
    Razem z lotniska podstawowego w DZIERZNICY – 12 samolotów + min. 1 niewyjaśniony.
    Razem z zasadzek – 11 samolotów.
    ŁĄCZNIE 1. IX. – 23 – 24 samolotów.

    ------------------------------------------------

    1.IX. - INFORMACJE RÓŻNE ( NIE W PEŁNI WYJAŚNIONE) :
    1) – Szczątki He-111 na DĘBCU w POZNANIU, rok produkcji 1938 (czy nie był to może „bombowiec zapalony nad STAROŁĘKĄ” ?)
    2) – 2 ewentualne samoloty „z WILDY” (lub może 1 na WILDZIE, a drugi – bardzo blisko WILDY ?). (b. IU)
    3) – 6 samolotów w rejonie POZNANIA – niewiadomą jest – czy jeden z bombowców spadł na STAROŁĘCE. (częściowe i ograniczone IU)
    4) – 3 samoloty – bombowce - zestrzelone nad POZNANIEM - z lotniska podstawowego - wg beletrystycznej książki KAZIMIERZA SŁAWINSKIEGO – w jednym przypadku może chodzić o samolot z WAŁÓW KRÓLOWEJ JADWIGI ? Czy samoloty P-11 z DZIERZNICY mogły zestrzelić więc nad POZNANIEM 2 bombowce ? – nie wiadomo. (b. IU).
    5) - Lotnik niemiecki schwytany - możliwe, że 1. IX. w SZAMOTUŁACH po skoku spadochronowym - może to być któryś przypadek już wyżej wymieniony lub także inny i odrębny ? - np. z 2. lub 3. IX. ? (b. IU)
    6) - Zaobserwowane z rejonu PIĄTKOWA (płn. - zach. strona POZNANIA) –widoki skaczących ze spadochronami lotników, może np. z Bf-109, He-111 na zach. od OWIŃSK lub jeszcze z innych samolotów ? (częściowe IU).
    ==============================
    2 WRZEŚNIA 1939 R.:

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY:
    1) – Rozpoznawczy Do-17 z MORASKA, zestrzelony rano.
    2) – Przesłuchiwany po południu pilot z Bf-109 w SWARZĘDZU.
    3) – He-111 - który uległ zniszczeniu w odległości około 10 km na północ od POBIEDZISK.
    4X) – Hs-126 - który spadł przy ulicy SIELSKIEJ w POZNANIU, przed południem (wg jednej pisemnej informacji – 2. IX. miał ulec zestrzeleniu 1 Hs-126 – nie wiadomo czy może tutaj chodzić o ten samolot ? czy może o Hs-126 – zestrzelony z zasadzki z rejonu KALISZA ?).

    5) – He-111 - który około 17 : 00 spadł w polu GĄDEK, a jego załoga wyskoczyła ze spadochronami.
    6) – Minimum 1 He-111 - który spadł na lasy postoju 9. PUŁKU UŁANÓW (inf. ustna tylko dla 1-go samolotu). Wg informacji internetowej – możliwość upadku na lasy 2 He-111.


    7X) – Bombowiec Do-17 - który około godz. 12 : 00 spadł w BARANOWIE, koło jeziora KIERSKIEGO - przy założeniu że ppor. pil. KOSTECKI mógł z KOBYLEGO POLA zestrzelić rano rozpoznawczego Dorniera , na płd. - wsch. od SWARZĘDZA.
    8) – Rozpoznawczy DORNIER - zestrzelony przed wieczorem - w polu ŁAGIEWENIK, na północ od POZNANIA.

    RAZEM – 7 a może i 8 samolotów.
    ----------------------------------------------
    ZASADZKA KOBYLE POLE :

    X1) – Możliwe, że rozpoznawczy Do-17 z rana „za SWARZĘDZEM”; z płd. – wsch. jego strony (a jeśli nie - to „bombowiec z BARANOWA”).
    1) – Do-17 F2 - ppor. pil. GEDYMIN.
    2) – Ju-86 - rejon lasów na płn. od MUROWANEJ GOŚLINY, około 11 : 00.
    3) – He-111J - ppor. pil. GEDYMIN.
    4) – He-111 około 3 km na płn. - zach. od GNIEZNA.

    5) – He-111 – który lądował na spodzie kadłuba na lotnisku swego startu – ostrzelany w rejonie KUTNA przez ppor. rez. pil. A. WRÓBLEWSKIEGO.

    Razem – 6 samolotów. --------------------------------------------
    ZASADZKA SPOD SWARZĘDZA” :


    1) – Rozpoznawczy Do-17 na murawie lotniska w KOBYLNICY - kpt. pil. ZAREMBA.
    2) - He-111 - KICIN-MECHOWO - kpt. pil. ZAREMBA.
    RAZEM - 4 „Bombowce” - wg inf. z „GŁOSU WIELKOPOLSKIEGO” w dniach 1 i 2. IX. (2. IX. – 2 samoloty).
    --------------------------------------- ZASADZKA „ŚNIECISKA” :
    1) – Ju-52 - las miejscowości CZMOŃ, lotnicy schwytani rano w RADZEWIE.
    --------------------------------------------------
    ZASADZKA IWNO - LIBARTOWO :
    1) – Bf-109 - lasy na płn. - wsch. od WAGOWA. (b. IU).


    ____________________________
    ZASADZKA MĄCZNIKI (ŚRODA) :
    1) – Hs -123 - pole pomiędzy CHWAŁSZYCAMI a PODSTOLICAMI, w gminie NEKLA.

    Wg informacji z książki : MICHAEL JH TAYLOR – SAMOLOTY MYSLIWSKIE I BOMBOWE II WOJNY ŚWIATOWEJ, ATR BOOKS 1985, na stronie 15 podana została następująca dotycząca utraty jednego samolotu Hs-123 :

    „3 września polscy żołnierze zniszczyli z ziemi i w walkach powietrznych cztery bombowce Dornier Do-17 i dwa Heinkel He-111, trzy bombowce nurkujące Junkers Ju-87 i jeden Henschel Hs-123, dwa myśliwce Messerschmitt Bf-109 i trzy typu Bf-110, dwa samoloty rozpoznawczo-łącznikowe Fieseler Fi-156 i trzy Henchel Hs-126 oraz jeden wielosilnikowy dwupłat rozpoznawczy Heinkel He-59. To zwycięstwo nie mogło zmienić beznadziejnego położenia polskiego lotnictwa, którego straty wciąż rosły.”
    (…) Niemcy stracili w kampanii wrześniowej dwieście osiemdziesiąt pięć maszyn, a drugie tyle zostało poważnie uszkodzonych.” (…)
    str. 16 „W opinii sztabowców III Rzeszy kampania wrześniowa, choć zakończona zwycięstwem, udowodniła także, iż dalekie od nowoczesności polskie lotnictwo myśliwskie okazało się w bezpośrednim starciu z Luftwaffe skuteczniejsze, niż zakładano.” (…)

    -----------------
    KOMENTARZ I UWAGI Cz. K – Niewiadomo tutaj - czy owa strata samolotu Hs-123 faktycznie dotyczy dnia 3. IX. – czy może 2. IX. - a podana została przy dniu 3. IX. ? Podobnie też jest z samolotami Bf-110 oraz Hs126.

    ----------------------------------------------------------
    ZASADZKA „GNIEZNO” - z GĘBARZEWKA :

    1) – He-111 - las tuż przy Prochowni 17 PAL-u, około 16 : 00.
    2) – He-111 - lądowanie w polu pomiędzy CIELIMOWEM a GUROWEM, około 16 : 00.
    ----------------------------------------------

    NIEUSTALONE LOTNISKO DZIAŁANIA P-11 W POŁUDNIOWYM REJONIE GNIEZNA :

    1) – He-111 – który wpadł w bagna OSIŃCA – na płd. – wsch. od GNIEZNA.

    ---------------------------------------------

    ZASADZKA „KALISZ” :
    1)
    – Ju-52 - kpt. pil. JASTRZĘBSKI. (b.IU) 2) – Hs-126. (b. IU) 3-5) – 3 bombowce Do-17.
    RAZEM – 5 samolotów.


    ZASADZKI RAZEM – 19 samolotów.
    Nieznane lotnisko działania P-11 – uszkodzony w 10 % Hs-126 – wg danych z Niemiec.
    ŁĄCZNIE W DNIU 2. IX. - 27-28 samolotów + 1 uszkodzony.
    -----------------------------------------

    INNE INFORMACJE :
    1) – 3 bombowce - podane w dokumencie ARMII „POZNAŃ” z dnia 2. IX. 1939 r. - gdzie niekoniecznie musiałoby chodzić o południową stronę GNIEZNA, ale i o inne strony GNIEZNA - gdzie łączna suma zestrzelonych HEINKLI to 6 samolotów (1 - przez pilotów z KOBYLEGO POLA - w obszarze RÓŻA – WINIARY, 2 - na las leśniczówki KRZYŻOWKA - na płd. - wsch. od jeziora WIERZBICZAŃSKIEGO, 3 - z płd. strony przystanku kolejowego w JANKOWIE DOLNYM - a w północnej stronie jeziora WIERZBICZAŃSKIEGO).
    2) – 6 samolotów zestrzelonych w bliskim rejonie POZNANIA do godz.16 : 00 -w skład których mogły wchodzić :
    1 - Hs-126 z ulicy SIELSKIEJ, w południowo - zachodniej stronie POZNANIA,
    2 - Do-17 z BARANOWA,
    3 - Rozpoznawczy Do-17 z MORASKA,
    4 - Bf-109 z ulicy POLNEJ w SWARZĘDZU,
    5 - Rozpoznawczy Do-17 z lotniska w KOBYLNICY,
    6 - He-111 z pola pomiędzy MECHOWEM a KICINEM,
    x7 - He-111J - który spadł na las koło ZŁOTKOWA - który to mógł być mniej „zauważalny” dla liczących owe zestrzelone samoloty.
    x8 - Rozpoznawczy Do-17 – który mógł mieć rano swą ewentualną końcówkę lotu w płd. - wsch. rejonie SWARZĘDZA.
    =================================
    3 WRZEŚNIA 1939 R. :

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - He-111 - pole KREROWA, pora zachodu słońca.
    2) - He-111 - pole pomiędzy TULCAMI a SPŁAWIEM – w południowym rejonie SWARZĘDZA.

    RAZEM – 2 He-111.
    _______________________________

    ZASADZKI:
    KOBYLE POLE :
    1) - He-111 - około 1 km na zachód od BOLECHOWA - sierż. pchor. pil. KABAT i kpr. pil. MAZUR, około 12 : 00.
    2) - He-111 - rejon OBRZYCKA nad WARTĄ - kpt. pil. ZAREMBA, ppor. pil. GRZYBOWSKI, kpr. pil. MAZUR - zestrzał prawdopodobny w porze zachodu słońca wg „Listy BAJANA” (wg innej informacji - kpt. pil. ZAREMBA - 1 He-111 pewny oraz razem 3. IX. – jakoby 2 He-111 w rejonie OBRZYCKA ?). (b. IU)
    3) - Ju-86 - Północna strona strefy BIEDRUSKO - kpt. pil. ZAREMBA, wg innej wersji - d-ca 131. EM - mógł w dniu 3.IX. zestrzelić 2 Ju-86 (nie wiadomo w jakich okolicznościach jeden z owych 2 Ju-86).
    4) - Ju-86 – około 1 km na wschód od CHLUDOWA - sierż. pchor. pil. KABAT.
    5) - He-111 - we wschodniej stronie WOLSZTYNA - kpt. pil. ZAREMBA - wg innej informacji - listownej z 1940 roku kpt. pil. ZAREMBY - miał to być Ju-88, wg jeszcze innych inf. – jakoby Ju-86 ?. Wg inf. płka nawig. w st. sp. A. KUROWSKIEGO - w rejonie WOLSZTYNA miały spaść na ziemię 2 He-111. (b.IU)
    6) - He-111, jako zestrzał pewny ppor. pil. GRZYBOWSKIEGO, lub prawdopodobny : kpt. pil. ZAREMBY i ppor. pil. GRZYBOWSKIEGO. Według danych niemieckich – miało to być jedynie uszkodzenie jednego silnika i ponoć jedyny przypadek większego, skuteczniejszego ostrzelania samolotu niemieckiego przez pilotów z zasadzki w KOBYLEM POLU. (b. IU)

    7U) – He-111 H – uszkodzony w 20 % (25-30 przestrzelin) – w porze około południowej.
    X1) – 2 Ju-86 - kpt. pil. ZAREMBA w trakcie dnia 3. IX. (b. IU na 2 samoloty a jedynie na jeden – co nie musi oznaczać – że drugiego zestrzelenia nie było).

    X2) – 2 He-111 – w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ (nie można wykluczyć – że chodzi tu też o jednego He-111 z wieczora dnia 1. IX. ?). (b. IU).

    X3) – 2 He-111 w okolicy WOLSZTYNA ? (obecnie znany jest m.in. wg Pana J. B. CYNKA – 1 He-111 a drugi He-111 - z palącym się silnikiem miał dolecieć na swe lotnisko skąd startował). Czy koło WOLSZTYNA mogły spaść 2 He-111 ? – obecnie nie da się tego już w żaden sposób ustalić.

    -------------------------------------
    PUSZCZYKOWO ZABORZE : 1) - He-111 - w polu na północ od SKAŁOWA - załoga zginęła - zestrzał kpr. pil. ze 131. EM.

    ---------------------------------------------
    GĘBARZEWKO : 1) - He-111 - w polu na płd. - zach. od stacji kolejowej w FAŁKOWIE - ppor. pil. CZACHOWSKI, około południa.

    -------------------------------------
    NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) :
    1) - He-111 - na wschód od lasu w WÓLCE - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI.
    2) - He-111 - z płd. strony miejscowości PUSTACHOWA pod GNIEZNEM - ppor. pil. ŁUCZYŃSKI.
    3) - He-111 - pomiędzy IWNEM a STRUMIANAMI, na płn. - wsch. od KOSTRZYNA - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI.
    4) - He-111P - lądowanie przymusowe w III RZESZY - sierż. pchor. pil. MALINSKI.

    5) – He-111 – jakoby wspólny dla klucza myśliwskiego z GĘBARZEWA – w tym także dla kpr. pil. JASIŃSKIEGO (1/3 He-111) – wg tzw. Listy BAJANA (w rzeczywistości był to zestrzał inny i odrębny – na wschód od kościoła w CZESZEWIE – w lesie).

    -----------------------------------
    CEREKWICA („ŻNIN”) :
    1) - He-111 - pomiędzy jeziorami : KALISZAŃSKIM a MARGONIŃSKIM – faktycznym zwycięzcą był tam sierż. pchor. pil. NOWAK.
    2) - Rozpoznawczy Do-17P - około 70 km na północ od ŻNINA - por. pil. MOSZYŃSKI. (b. IU).
    ---------------------------------------
    „KALISZ” :
    1) - Bombowiec - na płd. - wsch. od CEKOWA ( Do-17 lub He-111 ?) – bombowca Do-17 na tej zestrzelił ppor. pil. BIBROWICZ.
    2) - Bf-109 - na płn. - wsch. od CEKOWA.
    X1) - Wg pierwotnych informacji płka A. KUROWSKIEGO - 3. IX. miały tam ulec zestrzeleniu 2 MESSERSCHMITTY.

    ZASADZKA TUREK :
    1-3) - 3 samoloty – zapewne wg jednego ze źródeł londyńskich (możliwe, że z maszynopisu „Lotnictwo Polskie w Kampanii Wrześniowej 1939 roku” z 1947 roku ?).


    _______________________
    INNE INFORMACJE : 1-6) - Wg inf. z jednej z poznańskich codziennych gazet z 4.IX. 1939 r. - w rejonie POZNANIA zostało zestrzelonych 3.IX. - 6 samolotów jako zestrzały lotnicze. Mogły nimi być :

    x1 - He-111 z pobliża BOLECHOWA, około 12 : 00,
    x2 - He-111 - który uległ zniszczeniu pomiędzy OSIEDLEM WARSZAWSKIM a dzielnicą w POZNANIU o nazwie GŁÓWNA - zestrzał 1-go myśliwca z KOBYLEGO POLA.
    x3 - Ju-86 koło CHLUDOWA.
    x4 – Ju-86 - w północnej stronie strefy BIEDRUSKA.
    x5 - Ju-86 - koło JASINA, we wschodniej stronie SWARZĘDZA - zestrzał trójki pilotów z GUŁTÓW, około 11 : 00.
    x6 - Bf-109 - zestrzelony w porze zmrokowej przez 1 P-11 z DZIERZNICY - który zarył się silnikiem w polu pomiędzy warszawską drogą a torem kolejowym, około 2 km na wschód od SWARZĘDZA.
    x7 - He-111 spalony w polu w obszarze TULCE - SPŁAWIE, zestrzał pilotów z DZIERZNICY.
    Jeden z powyższych samolotów nie został tu wliczony - albo np. Ju-86 (kpt. pil. ZAREMBY - jako bardziej oddalony od POZNANIA), lub zestrzelony jako ostatni - gdyż z pory wieczornej - Bf-109 - gdzie informacja o nim mogła nie dotrzeć na czas przed wydrukowaniem gazety).
    ______________________________
    INFORMACJE NIEWYJAŚNIONE :
    X1) – 2 He-111 - rejon OBRZYCKA nad WARTĄ. (b. IU) X2) - 2 Ju-86 - kpt. pil. JERZY ZAREMBA. X3) - 2 He-111 - wschodni rejon WOLSTYNA , względnie : 1 samolot we wschodniej stronie a drugi w okolicy WOLSZTYNA ? (b. IU) X4) – 2 Bf-109 z zasadzki KALISZ. (b. IU)

    _________________________________

    RAZEM 3. IX. :

    DZIERZNICA – 1 – 2 bombowce.

    ZASADZKI :
    KOBYLE POLE – 5 + 2 uszkodzone He-111.
    PUSZCZYKOWO ZABORZE – 1.
    GĘBARZEWKO – 1.
    „GĘBARZEWO” – 5.
    „ŻNIN” – 2.
    „KALISZ” – minimum 2.
    ZASADZKA TUREK – 3.
    __________________________
    ŁĄCZNIE – do około 20 - 21 + 2 uszkodzone He-111 + parę dalszych możliwych a niewyjaśnionych (a obecnie niemożliwych już do jakichkolwiek wyjaśnień). Z zasadzek – 19 samolotów.
    ==========================


    4 WRZEŚNIA 1939 R.

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - He-111 - pole CZACHROWA z płd. strony WRZEŚNI – mjr pil. MUMLER (U – z dwoma kropkami).
    2) - Ju-52 - w polu na płn. od wioski ZOSINKI, na zachód od SIĄSZYC, na płd. - zach. od miejscowości RYCHWAŁ.

    3) – 1 samolot w JANKOWIE DOLNYM (wg mglistej informacji pisemnej ; chodzi tam o Ju-52).

    4) – He-111 – jako drugi zestrzał z DZIERZNICY (błędnie podany jakoby dla sierż. pchor. pil. MALIŃSKIEGO).

    ____________________________
    ZASADZKA KOBYLE POLE :
    1) - Do-17 - kpr. pil. KROCZYŃSKI.


    ____________________________
    ZASADZKA NAŁĘCZ :
    1) - He-111 - pole wioski TUMIDAJ, na płd. - wsch. od jeziora POWIDZKIEGO -sierż. pchor. pil. MALIŃSKI.
    2) - Rozpoznawczy Do-17Z - zachodnia skarpa jeziora WINIARY w GNIEŹNIE.
    ________________________________________
    ZASADZKA KLECZEW- BIALOBRÓD („ ŚLESIN”) :
    1) - Rozpoznawczy Do-17, około 3 km na płn. - wsch. od zasadzki - por. pil. MOSZYŃSKI, ppor. pil. GRZYBOWSKI, kpr. pil. GABRIEL.
    2) - Ju-52 - w rejonie pomiędzy jeziorem POWIDZKIM a KAZIMIERZEM BISKUPIM – kpt. pil. JASTRZĘBSKI.
    3) - Bombowiec Do-17 - w polu, z płd. strony wioski MODLIBOGOWICE, na płn. - zach. od miejscowości RYCHWAŁ - sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ. __________________________________________________ _______________
    ZASADZKA „TUREK” (NA PŁN. – WSCH.) :
    1) - 1 samolot, możliwe, że Hs-126 ?


    ___________________________________
    INNE INFORMACJE :

    1) - 2 He-111 i 1 Hs-126 - z książki M.WAŃKOWICZA. (b. IU)
    2) - 5 samolotów - podanych w publikacjach WŁADYSŁAWA ŻACZKIEWICZA i w książce WACŁAWA KRÓLA, gdzie jest brak bliższych i podstawowych danych.
    3) - 3 samoloty - podane w monografii JERZEGO B. CYNKA - bez żadnych szczegółów.

    4.IX. - RAZEM :
    DZIERZNICA – do 4,
    KOBYLE POLE – 1,
    „GĘBARZEWO” – 2,
    KLECZEW („ŚLESIN”) – 3,
    „TUREK” – 1.
    _____________________

    ŁĄCZNIE – minimum 11, w tym z zasadzek – 7.
    _____________________

    OKRES DNI 1-4. IX. 1939 R. – RAZEM :

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1. IX. – 12 + min. 1 jako niewyjaśniony.
    2. IX. – do max. 7 – 8.
    3. IX. – 1 – 2.
    4. IX. – 4.
    Razem – dane przybliżone : 24 – 26 + minimum 1 jako niewyjaśniony.

    ZASADZKI :
    1. IX. – 11.
    2. IX. – 19.
    3. IX. – 19 - 20 + 2 uszkodzone He-111.
    4. IX. – 7.
    Razem – dane przybliżone : 56 - 57 + 2 uszkodzone.

    Łącznie - dane przybliżone : 80 – 83 + min. 1 niewyjaśniony odnośnie lotniska działania P-11 + 3 uszkodzone ( w tym 2 He-111 i 1 Hs-126 ).


    =============================
    =============================

    „III KATEGORIA” INFORMACJI - INFORMACJE USTNE

    OSTATNIA GRUPA INFORMACJI - DANE UZYSKANE METODĄ USTNEGO ZBIERANIA INFORMACJI, KTÓRE NIE MAJĄ POTWIERDZENIA W ŹRODŁACH TYPU PISEMNEGO (W PARU PRZYPADKACH SĄ TO ZAWOALOWANE LUB BARDZO POBIEŻNE INFORMACJE PISEMNE - Z POGRANICZA DANYCH NIEPEŁNYCH, NIEPEWNYCH, BŁĘDNYCH – POPARTE DANYMI USTNYMI). Najstarsi mieszkańcy – świadkowie zdarzeń lotniczych z 1939 roku z reguły nie byli skłonni do własnoręcznego napisania owych relacji z różnych przyczyn i powodów.

    1 WRZEŚNIA 1939 R.
    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - He-111, który w godz. pomiędzy 9 : 00 - 10 : 00 - spadł na szkółkę leśną w JEZIERCACH, na płn. - zach. od NEKLI, gdzie zginął niemiecki obserwator (dane pisemne odnośnie tego samolotu są tu dalece niewystarczające - a bywało, że były one mylone z innymi zestrzeleniami z dnia 1. oraz 2. IX.).
    2) - He-111 – który uległ zniszczeniu, a jego załoga zginęła około godz. 10 : 00 w MIĄSKOWIE, na płd. - wsch. od ŚRODY (jako drugi He-111 z owej formacji 18 tu bombowców).
    3) - Ju-52 - który uległ zniszczeniu, a jego załoga zginęła we wschodniej stronie miejscowości TOMICE, na płd. - zach. od POZNANIA, około godz. 11 : 15 - 11 : 20.
    4) - He-111 – który przymusowo wylądował pomiędzy dwoma miejscowościami CERADZ (po wcześniejszym przelocie nad majątkiem KALWY), w zachodniej stronie POZNANIA, po godz. 12 : 00 (dane pisemne są tutaj także niewystarczające).
    5) - He-111 – który uległ zniszczeniu w polu na płn. od wioski o nazwie TOPOLA, na płn. – zach. od ŚRODY, około godz. 13 : 00.


    6) - He-111 – który około godz. 13 : 00 - zakończył swój lot na wschód od JAROCINA, a w locie bardzo mocno się już palił począwszy od rejonu NOWEGO MIASTA nad WARTĄ (będący drugim zestrzeleniem z niemieckiej formacji lecącej nad linią kolejową POZNAŃ – ŚRODA – JAROCIN – PLESZEW).

    7-8) – 2 Bf-109 zestrzelone we wschodnim obszarze PACZKOWA – na odległości 1 km (gdzie zwycięzcą był : sierż. pchor. pil. F. KORTUS) i około 1,5 km na płn. – wsch. (w pobliżu SKAŁOWA), które w porze popołudniowej (około 15:00) – stanowiły eskortę kilku He-111 – lecących nad linią kolejową z POZNANIA do WRZEŚNI. Dane typu pisemnego są tutaj niewystarczające.

    9) – He-111 zestrzelony około 16:00 – nad rejonem OWIŃSK – przez pojedynczą P-11 z DZIERZNICY, będącą na patrolu okolic SWARZĘDZA i wschodniej strony POZNANIA. Informacje natury pisemnej są tu niewystarczające.
    10) - He-111 - który około 18 : 00 swą końcówkę lotu - gdzie leciał już niczym płonąca żagiew – miał mieć przed wielkimi połaciami lasów - w okolicy OBRZYCKA nad WARTĄ. Dalszy lot nad olbrzymimi połaciami PUSZCZY NOTECKIEJ byłby śmiertelnie już niebezpieczny dla załogi niemieckiego bombowca.

    X1) - He-111, rok produkcji 1938 - który uległ zniszczeniu - a jego załoga zginęła - blisko cmentarza na DĘBCU w POZNANIU – przy założeniu - że, nie był to bombowiec zestrzelony przez „kpt. pil. POHLA” , lecz inny i odrębny zestrzał lotniczy nad południową częścią POZNANIA (informacja pisemna - jest w tym oto przypadku - jest również zupełnie niewystarczająca).
    __________________________________________
    KLUCZ OBRONY LOTNISKA BAZY NR 3 W ŁAWICY :
    1) - He-111, który wylądował w polu GAŁOWO MAJĄTEK, na płd. - zach. od SZAMOTUŁ - jako zestrzał powietrzny kpr. pil. JASIŃSKIEGO (informacja „londyńska” o zestrzeleniu 1/2 He-111 przez kpr. pil. JASIŃSKIEGO - jest tutaj zupełnie niewiele „mówiąca” i jest przyjmowana z dużą dozą nieufności a nawet i zdziwienia).
    _________________________________


    ZASADZKA Z PŁACZEK ( „ŚNIECISKA”) :
    1) – Bombowiec - prawdopodobnie typu He-111 (wg informacji mieszkańców DZIERZNICY), zestrzelony nad rejonem ŚREMU. Informacja pisemna - jest tu bardzo ogólnikowa).


    =================================

    2 WRZEŚNIA 1939 R.

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - Bf-109 – który około 13 : 00 wylądował przymusowo w polu, przy powojennej ulicy POLNEJ w SWARZĘDZU (informacja pisemna - jest niestety mało szczegółowa i dalece niepełna).
    2) – Bf-109 – który po atakach z góry 2 P-11 nad stacją kolejową w SULĘCINKU - spadł w płomieniach, w polu miejscowości TERESA, na zachód od NOWEGO MIASTA nad WARTĄ, po godz. 13.00. Pilot zginął.
    3) - Bf-110 - który zarył się przednią częścią swego kadłuba w polu pomiędzy PSARAMI POLSKIMI a SŁOMOWEM, na północny - zachód od WRZEŚNI, w porze wczesno – popołudniowej. W drugiej połowie IX. 1939 r. – wrak tego samolotu został przywieziony przez Niemców na rampę kolejową we WRZEŚNI.
    4) - Hs-126 - który spadł na ogród przyklasztorny w POZNANIU, przy ulicy SIELSKIEJ, w południowo - zachodniej stronie POZNANIA, w porze przedpołudniowej (ewentualna informacja pisemna o jednym zestrzelonym samolocie Hs-126 - jest tu dalece niepełna i nie precyzyjna - między innymi co do rejonu zestrzelenia tego samolotu ; czy chodziłoby tu o POZNAŃ ? czy może o rejon KALISZA ?).
    5) - Ju-52 - który zakończył swój lot blisko WĄGROWCA (z płd. - zach. strony), po walce 2 P-11 znad okolicy miejscowości JANOWIEC - po rejon WĄGROWCA, po południu.
    6 ) - He-111 - który spadł na las KRZYŻÓWKI, na płd. - wsch. od LUBOCHNI i jeziora WIERZBICZAŃSKIEGO a także i GNIEZNA, około godz. 13 : 00.
    7) - He-111 - który po ostrzelaniu przez 3 P-11 - w płd. - zach. stronie stacji kolejowej w NEKLI - z palącym się prawym silnikiem - wylądował przymusowo w zaroślach z płd. strony historycznego grodziska w GRZYBOWIE, na płn. - wsch. od WRZEŚNI.

    8) – He-111 – który w porze popołudniowej był ścigany od zachodniego rejonu GNIEZNA – a który jako już dość mocno dymiący w locie na niskim pułapie – znad okolicy JANKOWA DOLNEGO - ostatecznie wpadł do wody jeziora WIERZBICZŃSKIEGO. Lotnisko działania P-11 – nie jest na 100 % tutaj wyjaśnione.

    9) - Do-17 – bombowiec - ścigany przed wieczorem od strony KRZESIN – który po odpadnięciu od swego klucza spadł na ugory ZIELIŃCA, niedaleko podpoznańskiego ANTONINKA, ulegając zupełnemu zniszczeniu – którego to załoga zginęła.

    X1) - Do-17 – bombowiec - zestrzelony około godz. 12 : 00 w polu BARANOWA (o ile ppor. pil. KOSTECKI mógł zestrzelić wcześnie rano rozpoznawczego Dorniera na płd. - wsch. od SWARZĘDZA, a o ile nie - byłby to zestrzał z zasadzki w KOBYLEM POLU – informacje natury pisemnej o zestrzeleniu Do-17 są tu dość „mętne” i niewystarczające).

    X2) – Nieustalonego typu samolot – który miał wpaść 2. IX. w bagna WALGI przy rzece WARCIE (na płd. – wsch. od PYZDR ). Nie można wykluczyć tam samolotu Hs-126 zestrzelonego z zasadzki „KALISZ”, ale także innego samolotu z lotniska podstawowego z DZIERZNICY.

    __________________________________


    ZASADZKA IWNO (IWNO-LIBARTOWO) :
    1) - Bf-109 - który przymusowo wylądował w polu pomiędzy miejscowością SIEDLEC - a miejscem zasadzki myśliwskiej, około godz. 13 : 00 - 14 : 00, po stoczonej walce powietrznej nad strefą lasów NEKLI i CZERNIEJEWA. Niemieckiego pilota - zabrano do polskiej niewoli. Tuż przed awaryjnym lądowaniem, zakończonym niemalże na południowym poboczu warszawskiej drogi - ów Messerschmitt był również mocno ostrzeliwany z drogi - przez poznańskich żołnierzy (informacja natury pisemnej - podaje tylko możliwość wycofania się z walki tegoż drugiego niemieckiego myśliwca i nic więcej poza tym).


    ______________________________
    ZASADZKA MĄCZNIKI ( „ŚRODA” ) :
    1) - Hs-123 - zestrzelony po alarmowym starcie z MĄCZNIK 1 P-11 i po pościgowej walce powietrznej w locie koszącym do rejonu TARGOWEJ GÓRKI. Spadł on w polu majątkowym CHWALCZYC (obecnie są to CHWAŁSZYCE) - w stronę PODSTOLIC (w płd.- wsch. rejonie WRZEŚNI) i uległ spaleniu wraz z ciałem pilota, w porze popołudniowej,
    2) - Hs-123 - zestrzelony po walce powietrznej w rejonie : OPATÓWKO – BIAŁĘŻYCE pod WRZEŚNIĄ - rejon MIŁOSŁAWIA (znad okolic WRZEŚNI dwa pozostałe samoloty umykały na niskim pułapie lotu rzędu 50 – 100 – chwilami do 200 metrów z obu stron zapasowej kolejowej magistrali węglowej, w kierunku JAROCINA). Tuż przed MIŁOSŁAWIEM - zaczął bardzo silnie dymić samolot lecący z tyłu, po lewej, wschodniej stronie torów. Najprawdopodobniej pochłonął go las rejonu MIŁOSŁAWIA - CZESZEWA, bowiem w tamtejszych okolicach nie runął na żadnym z tamtejszych okolicznych pól.
    3) - Hs-123 - który jako trzeci i ostatni samolot został doścignięty tuż za JAROCINEM i po bardzo znów energicznie przeprowadzonych skutecznych atakach naszej PZL-ki - spadł w polu pomiędzy JAROCINEM a KROTOSZYNEM, w okolicy KOŹMINA, po zachodniej stronie linii kolejowej. Niemiecki pilot skakał ze spadochronem z wysokości mniejszej niż 500 metrów. Pojmali go zaraz tam Polacy. Tak więc misja poszukania głównego lotniska poznańskich P-jedenastek owemu niemieckiemu zespołowi szturmowców - nie powiodła się, ani odnośnie wykrycia lotniska (lotnisk), ani tym bardziej w aspekcie ich zniszczenia. Po owej akcji Niemców - rozproszono w dość dużym stopniu siły dywizjonu na maksymalną ilość zasadzek, co dotyczyło także (i w szczególności) dnia 3 września.
    __________________________________
    ZASADZKA GĘBARZEWKO („GNIEZNO”) :
    1) - Samolot dwusilnikowy (albo pojedynczy rozpoznawczy Dornier Do-17, albo pojedynczo lecący Heinkel He-111 ?), który był atakowany w porze zachodu słońca znad rejonu GNIEZNA - po okolicę miejscowości MIEŚCISKA. Wylądował on w polu z mocno dymiącym jednym swym silnikiem z południowej (płd. – wsch.) strony WĄGROWCA, o czym to donosili polscy uchodźcy wędrujący i jadący właśnie z rejonu tego miasta, szukający noclegu w takich miejscowościach : jak KŁECKO, DZIAŁYŃ, DĘBNICA, OBORA, a więc przed GNIEZNEM.


    ____________________________________________
    INNE ZESTRZELONE SAMOLOTY Z DNIA 2 WRZEŚNIA :

    KOBYLE POLE :
    X1) - Rozpoznawczy Dornier – który mógł mieć swą końcówkę lotu w okolicach na płd. - zach. od SWARZĘDZA (a był atakowany znad stacji kolejowej POZNAŃ WSCHODNI ; obecnie jest to stacja POZNAŃ WSCHÓD) - jako ewentualny zestrzał we wczesnej porannej porze - przez ppor. pil. KOSTECKIEGO.

    2) – He-111 – który po walce 3 P-11 w porze południowej nad rejonem węzła kolejowego i stacji kolejowej w GNIEŹNIE – zakończył swój lot w płn. stronie miasta, pomiędzy miejscowościami RÓŻA – WINIARY. Informacja pisemna o fakcie zestrzeleniu He-111 – przez klucz myśliwski pod dowództwem ppor. pil. KOSTECKIEGO – bardzo niewiele mówi o tym zestrzale.

    _______________________________
    NIEUSTALONE W PEŁNI LOTNISKA - SKĄD STARTOWAŁY SAMOLOTY P-11 :
    1) - He-111 - który 2 września po fakcie zestrzelenia lotniczego wpadł wraz ze swą załogą w bagna OSIŃCA, na płd. - wsch. od GNIEZNA (w grę może wchodzić lotnisko P-11 w GĘBARZEWKU, w NAŁĘCZU - ŻYDOWIE, w ŻYDOWIE, nie wykluczając także i DZIERZNICY). Powyższy bombowiec zapewne wchodzi w skład 3 samolotów podanych przez mjra CHUDZIKIEWICZA, w południowym rejonie GNIEZNA.
    2) - He-111, wspominany tu już nieco wcześniej - który był atakowany od zachodniej strony GNIEZNA (gdy leciał nad linią kolejową z POZNANIA do INOWROCŁAWIA) przez pojedynczy polski samolot PZL P-11. Tuż za GNIEZNEM - ciągnął on smugę dymu z jednego z silników, a mimo to był dalej atakowany w bardzo żwawy sposób przez naszego myśliwca. Miał on spaść w bardzo malowniczej dolinie jeziora WIERZBICZAŃSKIEGO - zwłaszcza oglądanej z okna pociągu - jakby na płd. - wsch. od przystanku kolejowego w JANKOWIE DOLNYM, wpadając wg niektórych informacji do samego jeziora. P-11 – najprawdopodobniej mogła być z DZIERZNICY na patrolu rejonu POZNANIA ( nad okolicą KOBYLNICY ). Z pewnością samolot ten wchodzi w podaną ilość paru samolotów zestrzelonych w okresie dni 1-4 września, w dość bliskiej okolicy szkoły podstawowej w JANKOWIE DOLNYM, położonym na wschód od GNIEZNA.
    ____________________________
    ZESTRZELENIA NIEWYJAŚNIONE :

    1) – Nieustalonego typu samolot niemiecki, wspominany tutaj już wcześniej – który 2. IX. miał wpaść w bagna WALGI przy rzece WARCIE – z płd. – wsch. strony PYZDR. Wg jednej z wersji mógł to być Hs-126 – być może zestrzelony przez zasadzkę rejonu KALISZA, ale nie można zarazem wykluczać jakiegoś nieznanego zestrzelenia z lotniska podstawowego w DZIERZNICY (a nawet Ju-52 przy 4. IX.?). Jest to sprawa w zasadzie niezbadana i w sumie dość tajemnicza.

    ============================

    3 WRZEŚNIA 1939 R.
    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) – He-111 – który w porze poobiedniej, po pościgowej walce powietrznej znad okolicy NEKLI - spadł na skarpę leśną w bardzo bliskiej odległości od przystanku kolejowego w PROMNIE (na zachód, a z płd. strony linii kolejowej z POZNANIA do GNIEZNA).
    2) – He-111 – który jako drugi z niedużej pierwotnej grupki 6 He-111 – dymiąc i paląc się w locie - spadł w staw miejscowości SŁAWA (obecnie : SŁAWA WIELKOPOLSKA), w południowym rejonie miejscowości SKOKI (w płn. – wsch. rejonie MUROWANEJ GOSLINY).

    3) – He-111 – który silnie dymiąc znad zachodniej strony stacji kolejowej w NEKLI - wylądował przymusowo w odl. 1,5 km na płd. – zach. od stacji kolejowej w KOSTRZYNIE (przy linii POZNAŃ – WRZEŚNIA). Obecnie owa stacja nazywa się KOSTRZYN WLKP.)

    4) – He-111 – który po południu w płomieniach spadł w polu CHWALIBOGOWA (CHWALIBOGOWA – BARDA) – przy linii kolejowej WRZEŚNIA - JAROCIN (po walce powietrznej znad linii kolejowej NEKLA – PODSTOLICE).

    5) – He-111 – który w porze zachodu słońca uległ zniszczeniu i spaleniu w polu pomiędzy TULCAMI a SPŁAWIEM, w płd. – wsch. rejonie POZNANIA (jako drugi zestrzał po KREROWIE na płn. – zach. od ŚRODY ; obecnie WIELKOPOLSKIEJ).
    6) – He-111 – który w porze zachodu słońca przymusowo lądował (jako minimum 3 ci zestrzelony bombowiec z owej pierwotnej niemieckiej formacji 12 He-111) - pomiędzy ZBĄSZYNIEM a ZBĄSZYNKIEM w strefie przygranicznej z III RZESZĄ NIEMIECKĄ.

    7) – Bf-109 – który po południu jako ostrzelany w płd. - zach. rejonie stacji kolejowej w SŁUPCY – wylądował jako płonąca kula ognia w wielkim polu na płn. – wsch. od wodociągowej wrzesińskiej wieży ciśnień (z płn. strony drogi z WRZEŚNI do GUTOWA MAŁEGO i WITKOWA) - ulegając wielkiemu spaleniu wraz z jego pilotem.

    8) – Bf-109 – który przed zmrokiem – jako ostrzelany z płd. strony PACZKOWA – spadł w polu - około 2 km na wsch. od stacji kolejowej w SWARZĘDZU – zarywając się silnikiem w ziemi pomiędzy warszawską trasą drogową a kolejową (nieco bliżej drogi).

    9) – Bf-109 – który w porze około południowej wylądował przymusowo w niezalesionym polu na płd. – wsch. od NOWEGO TOMYŚLA. Przypuszczalnie mógł zostać ostrzelany w locie na dużym pułapie przez jakiś patrol P-11 z lotniska w DZIERZNICY nad linią kolejową z WRZEŚNI do stacji GUŁTOWY.
    ---------------------------------------------------------


    ZASADZKI MYŚLIWSKIE :
    KOBYLE POLE :

    1) – He-111 – ostatni samolot z grupy 28 bombowców lecących znad POZNANIA w kierunku WRZEŚNI, około godz. 12:00 – po odbiciu w lewo przez 2 P-11 – ostatecznie spadł (paląc się w locie) - w polu około 1 km na zachód od BOLECHOWA (w płn. – wsch. stronie POZNANIA) . Zwycięzcami byli tam : sierż. pchor. pil. KABAT i kpr. pil. MAZUR. Informacje natury pisemnej – nie są pełne (posiadają luki i braki)
    2) – He-111 - który został odbity w prawo nad rejonem SWARZĘDZA - z grupy bombowców lecących w kierunku WRZEŚNI. Spadł on w płomieniach na ziemię pomiędzy OSIEDLEM WARSZAWSKIM a GŁÓWNĄ (dzielnicą, ulicą i rzeczką o tej samej nazwie) a więc we wschodniej stronie miasta. Niemiecka załoga miała zginąć w komplecie. Zestrzału w porze popołudniowej dokonała 1na PZL-ka. Pozostałe dwie - walczyły z ową grupą bombowców w kierunku KOSTRZYNA.
    2) – Dwa mocno dymiące Ju-86 – przelatujące nad strefą zwaną BIEDRUSKIEM w porze bardzo późnego popołudnia, w kierunku KOŁOBRZEGU. Jeden z nich runął do ziemi na wschód od CHLUDOWA , a drugi – zapewne gdzieś w okolicy OBORNIK. Czy ewentualnie trzeci Ju-86 (który nie dymił w wyraźny sposób dla świadków zdarzeń) - mógł może spaść bardziej na północ od OBORNIK ? – nie wiadomo. Okoliczności zestrzelenia trzeciego bombowca Ju-86 na tej zasadzce – nie są znane (jak również i ewentualny rejon jego pobojowiska). Informacje pisemne – odnośnie 2 Ju-86 z konta kpt. pil. ZAREMBY – są dalece niepełne i zbyt lakoniczne co do szerszego ich użytku.


    ______________________________
    GUŁTOWY :
    1) - Ju-86 - który to przy próbie terenowego lądowania we wschodniej stronie SWARZĘDZA, spadł w polu JASINA (z płn. strony tamtejszej drogi), ulegając połamaniu. Bombowce te leciały nad warszawską drogą w kierunku WRZEŚNI. Po ataku 3 samolotów z zasadzki z płd. strony GUŁTÓW - zawróciły one o 180 stopni w prawo, zrzucając bomby nad stacjami w GUŁTOWACH, KOSTRZYNIE i w PACZKOWIE. Zestrzał z pory ranno-przedpołudniowej.
    2) - He-111 - który to ostatni ze swego szyku 28 bombowców - po obiciu w lewo od swego dużego ugrupowania znad ANTONINA (na płn. od stacji GUŁTOWY) - spadł w płomieniach na las, na skarpę wyschniętego, niedużego jeziora, blisko jeziora OKRĄGLAK, w południowej strefie tzw. BABSKICH JEZIOR, na płn. - zach. od NEKIELKI.
    ___________________________
    MALCZEWO :
    1) - Bf-110 - który swój lot zakończył na rżysku, na południe od LEŚNIEWA - zawieszając się swą tylną częścią kadłuba wśród rozłożystych konarów dużego drzewa liściastego, w porze około południowej. Zwycięstwo tutaj odniósł we wspaniałym stylu kpr. pil. O. ALBRECHT (zaraz po fakcie zestrzelenia przez Niemców polskiego, dodatkowego „Karasia” z lotniska w MALCZEWIE). .


    __________________________
    GĘBARZEWKO ( „GNIEZNO” ) :
    1) - He-111 - który w godz. 12 : 00 - 13 : 00 wylądował z jednym silnie dymiącym swym silnikiem (lewym) na spodzie kadłuba, na płd. - zach. od stacji kolejowej w FAŁKOWIE. Zwycięzcą tutaj był ppor. rez. pil. CZACHOWSKI. Informacja o tym zestrzale jest bardzo mgliście i niepewnie podana w „Dzienniku działania Dyonu III/3” z 1944 r.


    _____________________________
    NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) :
    1) - He-111 - który dość już późnym popołudniem, znad stacji kolejowej w WÓLCE skręcił w prawo, na kierunek PYZDR, za którym to leciał jeden nasz myśliwiec, dalej do niego strzelając. Dymiący, a potem palący się samolot - załoga opuszczała skacząc ze spadochronami, zawieszając się na dorodnych, wysokich świerkach. Niebawem wszyscy wykrwawili się z ran i zmarli, bowiem nikt nie potrafił udzielić im szybkiej pomocy, gdyż potrzebne były wysokie drabiny. Bombowiec - przeleciawszy jeszcze jeden kilometr w powietrzu (w kierunku zachodnim), spadł zaraz na las, na wschód od kościoła w CZESZEWIE. Zwycięzcą był tutaj kpr. pil. JASIŃSKI.
    __________________________________________

    JANKÓW („KALISZ”) :
    1) – Bombowiec – prawdopodobnie typu Do-17 – który w porze popołudniowej (około godz. 16:00) – został zaatakowany nad rejonem kościoła w KOSMOWIE – po czym spadł w płomieniach na ziemię w odległości kilku km na płd. – zach. od CEKOWA , po wschodniej stronie drogi z KALISZA do miasta TUREK.

    2) – Bf-109 – który w porze popołudniowej – po walce powietrznej w układzie sił 1 : 1 – runął do ziemi - ze smugą dymu w obszarze : MILEJÓW – SIEDLISKA, a więc na płn. – wsch. od CEKOWA i drogi do miasta TUREK.

    NIEZNANE LOTNISKO DZIAŁANIA BOJOWEGO P-11 :
    1) - Bf-109 – wspomniany już wcześniej - który zakończył swój lot - jako zestrzał lotniczy we wschodniej strefie NOWEGO TOMYŚLA, w porze przedpołudniowej. Największą tu zagadką jest - z jakiego to lotniska mogła być owa „jedenastka” : czy z KOBYLEGO POLA ?, czy z PUSZCZYKOWA ZABORZA ? - co bardzo mało prawdopodobne, czy może i z GUŁTÓW ?, względnie z DZIERZNICY ? (tutaj nasi myśliwcy najwięcej latali podczas lotów patrolowych na dużych pułapach – więc było nieco większe prawdopodobieństwo ostrzelania przez nich takowego napotkanego w locie nad linią kolejową z WRZEŚNI do GUŁTÓW - niemieckiego samolotu).

    =============================

    4 WRZEŚNIA 1939 R. :
    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - He-111 - z grupy 9-12 bombowców, który to przed południem (około godz. 11 : 30) spadł w polu na południe od lasu GORZYC, 4 km na północ od MIKUSZEWA, blisko 5 km na wschód od MIŁOSŁAWIA. Załoga jego zginęła w płonącym i całkowicie rozbitym wraku samolotu.

    2) - He-111 z tej samej grupy bombowców, który lądował przymusowo w polu, w pobliżu takich wiosek jak: IMIELNO – ŁUKOM - MYSZAKÓW, 4 km na płd. - zach. od ZAGÓROWA. Załogę zabrano do niewoli.
    3) - He-111 - z tej samej grupy bombowców, które po skręcie o 180 stopni w prawo - znad rejonu ORZECHOWA zaczęły uciekać w bezładnej grupie, wzdłuż koryta rzeki WARTY. Spadł on w płomieniach na ziemię z południowej strony rzeki WARTY i wału ochronnego, niecały 1 km na północ od wioski ZABOROWO, około 10 km na wschód od ŚREMU. Niemiecka załoga zginęła.
    4) - He-111, z innej grupy bombowców - lecących znad WRZEŚNI - w pobliże ŚREMU. Został on zestrzelony nad najwyższym wzniesieniem na obecnej ZIEMI ŚREDZKIEJ – nad GÓRZNEM - należącym do DZIERZNICY, a spadł w chmurze ognia i dymu około 100 m na zachód od cmentarza w GIECZU. Jego załoga - zginęła. Zestrzał dokonany przez pojedynczą P-11, około godz. 14.00.
    5) - Zestrzał He-111, z innej jeszcze grupy He-111, w porze popołudniowej -przez samego Dowódcę Dywizjonu. Bombowiec ten - z dymiącym mocno jednym z silników - wylądował w polu CZACHROWA, z południowej strony WRZEŚNI, w miejscu gdzie jest obecnie wschodnia część wrzesińskiego węzła autostrady A2. Niemiecką załogę zabrało do niewoli polskie wojsko. Owa grupa bombowców została zaatakowana nad polami we wschodniej stronie DOMINOWA, przez 3 - 4 P-11.
    6) - He-111, jeszcze z innej, popołudniowej grupy bombowców, lecącej w kierunku wschodnim na dość dużym pułapie, około 4000 m od strony stacji kolejowej w GUŁTOWACH - w kierunku WRZEŚNI. 3 nasze samoloty myśliwskie - pierwszy swój atak, z przewagi wysokości przeprowadziły znad NEKLI - nad okolicą wiaduktu kolejowego w KOKOSZKACH. Nad polami GĄSIOROWA - ostatni bombowiec zaczął dymić, powoli przeistaczając się w lecącą kulę ognia i dymu. Nad rejonem stacji kolejowej PODSTOLICE - spadł grad niemieckich bomb, z których żadna nie wybuchła, bowiem załogi Heinkli - nie zdążyły włączyć przełączników na zrzut z wybuchem, a dokonali ich zrzutu sposobem awaryjnym na niewybuch (bomby pospadały z elementami zabezpieczającymi - w postaci drutów zabezpieczających zapalniki przed wybuchem bomb). Płonący w locie Heinkel – tuż przed stacją kolejową w PODSTOLICACH skręcił w lewo – spadając zaraz na las PODSTOLIC, w stronę MARZELEWA. Niemiecka załoga zginęła w komplecie. Ataki 2 pilotów z lotniska w DZIERZNICY - ubezpieczał wówczas - kpr. pil. SKARBECKI. Owych nazwisk pilotów - nie udało się jednak ustalić.
    7) - Ju-52 - który to latając około południa nad strefą lasów CZERNIEJEWA i NEKLI - usiłował przyjść z pomocą załodze drugiego Ju-52, którego to celnie ostrzelał z ziemi 3ma pociskami ppanc. - z karabinu MAUSER - leśniczy MARIAN KWASEK z leśniczówki KARW ( który to samolot z powodu wycieku benzyny lotniczej musiał wylądować w polu RADOMIC, w obszarze pomiędzy CZERNIEJEWEM a WRZEŚNIĄ). Tam przy skręcie o 180 stopni - zarył się dość mocno swym lewym kołem w ziemi i z tej pułapki nie mógł się już wydostać. Po pewnym czasie - przyleciały 3 ciężkie myśliwce Bf-110, z których każdy po kolei lądował w polu RADOMIC - celem zabrania do kabiny strzelca po jednym niemieckim lotniku z transportowego Junkersa (z 3 osobową jego załogą), podczas gdy pozostałe 2 Messerschmitty ubezpieczały owe lądowanie z powietrza. Po zabraniu owych 3 lotników - trójka dwusilnikowych samolotów Bf-110 - ostrzelała porzuconą „Ciotkę Ju”, niszcząc i zapalając swój samolot zupełnie doszczętnie.
    Tego drugiego Junkersa - 3 nasze myśliwce celnie ostrzelały nad stacją kolejową w NEKLI, a niebawem swe dalsze ataki przeprowadzały nad rejonem KOKOSZEK i pól ZASUTOWA. Na polach ZASUTOWA - wylądował ze spadochronem 1 niemiecki lotnik. Coraz bardziej dymiący w locie trójsilnikowy niemiecki bombowiec (na pokładzie miał on sporo niedużych bomb) - po paru dalszych kilometrach lotu - spadł na skraj lasku i pola-będącego niedużym, niewykorzystanym lądowiskiem pomiędzy trzema PSARAMI : WIELKIMI, MAŁYMI i POLSKIMI. Pozostała część niemieckiej załogi zginęła w całkowicie zniszczonym i spalonym wraku owej tu wersji bombowej.
    8) - Ju-52 - z grupy 27-30 tu (a może i o kilka maszyn większej) samolotów lecących od strony KÓRNIKA poprzez ŚRODĘ, BUKOWY LAS (gdzie mój ojciec-FRANCISZEK KAZECKI - zaobserwował ową dość liczną lecącą kursem wschodnim formację nietypowych niemieckich samolotów (jakimi były owe duże, niezbyt szybkie samoloty trójsilnikowe, wydające bardzo charakterystyczne terkoczące dźwięki ze swych silników, zupełnie innego typu i rodzaju od warkotu pozostałych niemieckich samolotów). Czwórka dzierznickich myśliwców w porze obiadowej - dogoniła ową grupę w okolicy MILOSŁAWIA. Nad ZIEMIĄ KONIŃSKĄ - zaczęły one dzielić się na mniejsze grupy i zespoły, w tym na trójkowe klucze. Myśliwcy z DZIERZNICY celnie ostrzelali jedną z takich rozpierzchłych po niebie niemieckich maszyn, która to z mocno palącym się jednym z silników wylądowała w polu SIĄSZYC (na północ natomiast od wioski ZOSINKI), na południowy - zachód od miejscowości RYCHWAŁ (lecąc już kursem zachodnim). Niemiecka załoga - po podpaleniu dwu pozostałych silników - zbiegła do pobliskiej wioski kolonistów niemieckich w GRĄDACH STARYCH, a po pewnym czasie została wyewakuowana innym Ju-52, który tam wylądował, podczas gdy inne niemieckie transportowce ubezpieczały z powietrza owe lądowanie, ostrzeliwując Polaków w promieniu do minimum 1 km od miejsca lądowania.
    9) - Ju-52 - z klucza 3 samolotów transportowych - które to zostały zaatakowane przez parę polskich myśliwców (2 P-11) nad wioską DOŁY (płd. - wsch. od jeziora POWIDZKIEGO), a który to po odbiciu od swego klucza był skutecznie atakowany przez 1-ną P-11 i jako coraz bardziej dymiący w locie -kierował się na płn. - wsch., kończąc swój lot w polu wioski GÓRY, na północny – wschód od KLECZEWA. Los niemieckiej załogi nie został w pełni wyjaśniony. Zarazem nie jest też wiadomo - ile w tymże dniu mogło rzeczywiście ulec zestrzeleniu na ZIEMI KONIŃSKIEJ tychże Junkersów -skutkiem pościgów i pogoni myśliwców z DZIERZNICY - czy tylko te dwa powyższe - tu podane, czy może nieco więcej ? Faktem jest - że były one ścigane na dość dużych, obszernych przestrzeniach powietrznych ZIEMI KONINSKIEJ, ale także i na ZIEMI POZNANSKEJ. Łącznie udało się dla myśliwców z DZIERZNICY odkryć 4 zestrzelenia tych dużych niemieckich transportowców : 2 - na ZIEMI POZNAŃSKIEJ i także 2 - na obszarach ZIEMI KONINSKIEJ, gdzie istnieją domniemania - że tutaj punktów pobojowisk - być może mogło być więcej, co wspominali byli mieszkańcy DZIERZNICY.
    10) - Ju-52 - ostrzelany w porze popołudniowej przez 4 P-11 nad GNIEZNEM, który wpadł w staw w JANKOWIE, na wschód od GNIEZNA, ulegając całkowitemu zniszczeniu, grzebiąc w swych szczątkach swą załogę.
    11) - Bf-109 - celnie ostrzelany w porze popołudniowej nad WRZEŚNIĄ, który to niebawem skręcił w kierunku południowym od miasta. Niemiecki pilot usiłował wylądować wpierw na mniejszym polu wzlotów lądowiska niewykorzystanego w 1939 roku w GRABOWIE KROLEWSKIM, ostatecznie jednak wybrał tam skok ze spadochronem. Czasza spadochronu nie napełniła się w pełni powietrzem, więc niemiecki pilot wylądował na murawie lądowiska przy stosunkowo dużej prędkości opadania, doznając połamania obu nóg. Odwieziono go do szpitala powiatowego we WRZEŚNI. Myśliwski Messerschmitt przy runięciu na ziemię - został poważnie uszkodzony i rozbity.
    __________________________
    ZASADZKA TULCE :
    1) - Nieustalonego typu samolot dwusilnikowy (rozpoznawczy Do-17 lub He-111 – który w porze około południowej, lecąc znad zachodniej strony POZNANIA w otoczce dymu spadł w polu – gdzie w czasie okupacji Niemcy pobudowali wielką towarowo – rozrządową stację kolejową POZNAŃ FRANOWO . Nie można tutaj też wykluczyć i daty 5. IX. – choć 4. IX. jest ona jakby bardziej pewna. Dowódcą tej zasadzki ze 131.EM - mógł być ppor. rez. pil. ROWIŃSKI.


    __________________________
    ZASADZKA KOBYLE POLE :
    1) - Ju-52 – który to po południu został parokrotnie ostrzelany w walce powietrznej toczonej znad POZNANIA - i spadł w polu ulegając paru podłamaniom w miejscowości NOWA WIEŚ (na północ od miasteczka BUK) w zachodniej stronie POZNANIA.


    _____________________________
    ZASADZKA NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) :
    1)- Ju-52 – który to samolot w wersji transportowej - po końcowej już walce powietrznej nad PRZYBRODZINEM – spadł po południu w polu w pobliżu jeziora NAPRUSZEWSKIEGO, w płn. – wsch. stronie jeziora POWIDZKIEGO, ulegając połamaniu. Na pokładzie miał on szereg skrzyń z bronią i amunicją dla swej V niemieckiej kolumny.
    _____________________________
    ZASADZKA KLECZEW :
    1) - Ju-52 – który to samolot w wersji bombowej spadł w polu przy wioskach PRZECŁAW – IZDEBNO, ulegając spaleniu od przewożonych bomb zapalających małego wagomiaru.

    2) – Bombowiec Do-17 – który po ataku 1 P-11 na dwa operujące bombowce w porze zachodu słońca, w płd. rejonie KONINA – uległ zniszczeniu po upadku w pióropuszu ognia z dymem – w płd. stronie wioski MODLIBOGOWICE (na płn. – zach. od miasteczka RYCHWAŁ). Informacja o zwycięstwie sierż. pchor. pil. PUDELEWICZA jest wyjątkowo skromnie podana z jednoczesnym błędem daty jako niby „6. IX.” z zasadzki o kryptonimie „ŚLESIN”.

    ____________________________
    ZASADZKA „TUREK” : 1) - Wg informacji „książkowej” : 1 „samolot” . Wg informacji ustnych – nad lasami płn. – zach. rejonu miasta TUREK – po południu kręcił się dość długo samolot obserwacyjny Hs-126. Wg innych danych – 4. IX. – miał ulec zestrzeleniu gdzieś nad WIELKOPOLSKĄ właśnie samolot tego typu. Zatem jest prawdopodobne – że „sprzątnęła” go z nieba – zasadzka z rejonu TURKA. .

    ____________________________________

    NIEWYJAŚNIONE ZESTRZELENIA Z DNI 1-4.IX.1939 ROKU :

    1.IX.1939 r. :

    1) - Wg jednej informacji typu pisemnego – w okolicy SZAMOTUŁ został pojmany przez 3 tamtejszych Polaków – niemiecki porucznik lotnictwa, który wyskoczył z jakiegoś samolotu ze spadochronem. Przy dniu 1. IX. – mógłby to ewentualnie być lotnik z samolotu Bf-110 ? lub z He-111 – z godziny około 18:00 ?
    Przy dacie 2. IX. – byłby to przypadek nieznany, niewykryty w latach XX wieku. Przy 3. IX. – mógł to ewentualnie być lotnik z He-111, z pory zachodu słońca, który to samolot miał mieć końcówkę lotu w okolicy OBRZYCKA nad WARTĄ.

    2) – „2 samoloty z WILDY w POZNANIU” (tutaj trudno powiedzieć czy spadły one właśnie tam – czy tylko jeden ? – a drugi bardzo blisko WILDY ?).

    2. IX. 1939 r. :

    1) – Wg informacji ustnych – w bagna WALGI przy rzece WARCIE (w płd. – wsch. rejonie PYZDR) miał wpaść jakiś niemiecki samolot. O ile nie byłby to może Hs-126 (jako zestrzał pilota P-11 z zasadzki JANKÓW w rejonie KALISZA ?) – mógłby to być jakiś nieznany zestrzał z lotniska podstawowego z DZIERZNICY.

    3. IX. 1939 r. :

    1) – Wg inf. płka A. KUROWSKIEGO – w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ w dniu 3. IX. miały spaść na ziemię 2 bombowce He-111. Niewykluczone – że mogło tu jednak chodzić o samoloty zestrzelone pod wieczór 1. IX. oraz 3. IX.

    2X) – Wg inf. płka A. KUROWSKIEGO – w rejonie WOLSZTYNA miały spaść do ziemi (lub mieć końcówki swych lotów) – 2 bombowce He-111. Jednakże strona niemiecka kilkakrotnie podawała – że na pewno jeden z nich – miał dolecieć na swe lotnisko działania - z palącym się w locie jednym z jego silników.

    3) – Płk A. KUROWSKI także podawał – że 3. IX. – dowódca 131. EM – miał zestrzelić 2 bombowce He-111. Jeden z nich – nie wiadomo jednak przez kogo zestrzelony – spadł na pewno w porze popołudniowej we wschodniej stronie POZNANIA.

    4) – Wg inf. z książki dra JERZEGO PAWLAKA z 1991 r. – kpt. pil. J. ZAREMBA miał 3. IX. zestrzelić 2 bombowce typu Ju-86. Odnośnie drugiego Ju-86 – nie udało się odnaleźć jego punktu (rejonu) pobojowiska. Nie są też znane okoliczności jego ostrzelania i faktu zestrzelenia (czy w porze bardzo późnego popołudnia, czy może w innej porze dnia).

    5) – Wg jednej z informacji płka A. KUROWSKIEGO – zasadzka z okolicy KALISZA - mogła 3. IX. zestrzelić tam nie jednego ale może nawet 2 myśliwskie Messerschmitty Bf-109 ?.

    6X) – Nie można zupełnie wykluczyć – że w porze dość późnego popołudnia – 4 samoloty P-11 z DZIERZNICY - mogły dokonać zestrzelenia nie 3 ale może 4 a nawet 5 He-111 gdzieś w obszarze południowego rejonu POZNANIA – po daleki, zachodni rejon tego miasta.

    4. IX. 1939 r. :

    1) - Nie można wykluczyć, że na ZIEMI KONIŃSKIEJ dokonano więcej zestrzeleń dużych i powolnych trójsilnikowych samolotów typu Ju-52/3m niż tylko 2 maszyny.

    2X) – W okolicy najbardziej wysuniętego na zachód polskiego miasta II RZECZYPOSPOLITEJ : MIĘDZYCHODU (a więc w dalekiej północno - zachodniej stronie POZNANIA) - a konkretnie na zachód od miejscowości ŁOWYŃ (w płd. rejonie MIĘDZYCHODU) – jakiś nieustalonego typu niemiecki samolot z dwu osobową załogą – lecąc kursem zachodnim, po przelocie nad ŁOWYNIEM a zaraz potem nad tamtejszym niezbyt dużym jeziorem – spadł nagle na las – w odległości 100 paru metrów od jego wschodniej strony – ulegając zniszczeniu. Nie wiadomo czy mógł to być „wypadek lotniczy” ?, czy może ranny pilot nagle zasłabł ?, czy z braku paliwa ?, jak również – czy mógł to być jakiś ewentualny zestrzał III/3 ? lub III/4 DM ? albo może naziemnej polskiej OPL? Miał wtedy zginąć minimum jeden niemiecki lotnik. Nie można tam też zupełnie wykluczyć ewentualnej daty 5.IX.

    X) – W każdym z wojennych dni 1-4. IX. - zarówno poznańscy myśliwscy tak z lotniska podstawowego z DZIERZNICY jak też i z wielu zasadzek myśliwskich - odbywali szereg pościgów i pogoni za niemieckimi bombowcami lub samolotami transportowymi – na bliższe lub dalsze a nawet niekiedy i na dość dalekie odległości. Świadkowie walk powietrznych z 1939 r. nieraz widzieli na swoje oczy nie tylko zestrzelenie jednego czy dwóch niemieckich samolotów a w wyjątkowych przypadkach nawet i trzech. Obserwowali akcje naszych myśliwców i na większych odległościach ; powyżej 10 ciu czy 15 km (np. w przypadku widoku bombowców na tle czystego, przedwieczornego nieba). Jednakże nie zawsze na tych odległościach było już możliwe zobaczenie kolejnego zestrzelenia wrogiego samolotu, a przynajmniej w sposób pewny i nie budzący wątpliwości. Mogło się więc okazywać – że w paru może przypadkach były one zestrzeliwane na większych już odległościach, poza zasięgiem zwykłej wzrokowej obserwacji, a więc bez użycia lornetki. Owe niemieckie samoloty – jako poważnie uszkodzone lub z ranną załogą mogły więc w paru takich przypadkach lądować przymusowo czy spadać na ziemię na skrajnych obszarach WIELKOPOLSKI : niedaleko granic z III RZESZĄ, na obecnej ZIEMI POZNAŃSKIEJ, PILSKIEJ, KALISKIEJ, KONIŃSKIEJ czy nawet w jakimś pojedynczym może przypadku i na LESZCZYŃSKIEJ ? Tego typu niewykrytych punków (rejonów) pobojowisk lotniczych – mogło być od kilku do maksymalnie kilkunastu na obszarze ówczesnej i obecnej WIELKOPOLSKI (stanowiących od paru do około 10 procent wszystkich zestrzeleń lotniczych samolotów niemieckiej Luftwaffe dokonanych przez III/3 DM). Świadkowie zdarzeń z 1939 r. – dość często mieli dość duże ograniczenia co do obserwacji samolotów w rejonach gdzie znajdowały się bardzo duże lub duże skupiska połaci leśnych. Kłopoty z wyszukiwaniem świadków zdarzeń z 1939 roku były też w rejonach kilku miast i miejscowości – do których po wojnie przybyła liczna grupa napływowej ludności z innych rejonów POLSKI – jak m.in. w OBRZYCKU nad WARTĄ , OBORNIKACH czy w wielu innych dawniejszych przygranicznych miejscowościach w WIELKOPOLSCE. Na pewno więc nie udała się sztuka odnalezienia na 100 % wszystkich miejsc czy rejonów – gdzie kończyły swój ostatni bojowy lot nad wymienionymi tutaj owymi kilkoma regionami - zestrzelone i mocno uszkodzone samoloty Luftwaffe.


    ================================================== ===============

    WYKAZ ZESTRZELONYCH SAMOLOTÓW LUFTWAFFE – PRZEDSTAWIONY W TELEGRAFICZNYM SKRÓCIE - ZA OKRES DNI 1-4 WRZEŚNIA 1939 ROKU - NA PODSTAWIE WSZELKICH MOŻLIWYCH ŹRÓDEŁ INFORMACJI :

    1 WRZEŚNIA 1939 ROKU :

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1-5) - 5 bombowców, możliwe że He-111, z których 3 zostały zestrzelone rano nad rejonem lasów okolicy stacji kolejowej MARZENIN (w płn. - zach. rejonie WRZEŚNI), a 2 po południu nad rejonem lasów RADOMICE-GRABY z płd. strony CZERNIEJEWA (brak Informacji Ustnych – w skrócie b. IU - a te które były – nie są precyzyjne i dokładne, lecz szczątkowe).
    6) - He-111 - który spadł na szkółkę leśną w JEZIERCACH (płn. – zach. rejon NEKLI) a śmierć poniósł tam obserwator, około 9 : 30 – 10 : 00 (był to pierwszy zestrzał z grupy 18 bombowców lecących w kierunku SŁUPCY). Zwycięzcą zapewne był kpt. pil. ZAREMBA.
    7) - He-111, który uległ zniszczeniu, a załoga zginęła w polu z płd. strony MIĄSKOWA, na płd. - wsch. od ŚRODY, około 10 : 00 ( mógł to być bombowiec z tej samej grupy - co wcześniejszy z JEZIERC). (brak informacji pisemnych – w skrócie : b. IP).
    8) - Ju-52, który uległ zniszczeniu w okolicy miejscowości TOMICE, na płd. -zach. od POZNANIA, około 11 : 15 - 11 : 20. (b. IP)
    9) - He-111, który po przelocie nad majątkiem KALWY - wylądował przymusowo pomiędzy dwoma miejscowościami CERADZ : DOLNYM i KOŚCIELNYM, w zachodniej stronie POZNANIA (po godz. 12:00).
    10) - He-111 - który po zestrzeleniu nad ŚRODĄ - spadł w polu wioski TOPOLA, z płn. strony ŚRODY, ulegając zniszczeniu, a jego załoga zginęła, około 13 : 00. (b. IP)
    11) - He-111 - który bardzo mocno dymiąc w locie - swój lot zakończył na wschód od JAROCINA, jako drugi zestrzał z tej grupy. (b. IP)
    X1-2) - 2 He-111 - wg książki W. KRÓLA- „LOTNICY SPOD ZNAKU POZNAŃSKIEGO KRUKA” - tutaj nie udało się odnaleźć punktów ich pobojowisk. Jednym ze zwycięzców był d-ca 132.EM. (b. IU)
    12) - Bf-109 - sierż. pchor. pil. KORTUS, 1km na wschód od PACZKOWA (w zachodnim rejonie KOSTRZYNA), pomiędzy warszawską drogą a pojedynczym torem kolejowym, po 14 : 00 a przed 15 : 00.
    13) - Bf-109 - pilot 131.EM, około 1,5 km na płn. - wsch. od PACZKOWA (pobliże SKAŁOWA) - jako drugi zestrzał samolotu myśliwskiego.
    14) – He-111, około 1 km na zachód od OWIŃSK (w płn. – wsch. rejonie POZNANIA), około 16 : 00, załogę - po jej skokach spadochronowych - pojmano.
    15) - He-111 - który swój lot zakończył w okolicy OBRZYCKA nad WARTĄ (płn. – zach. od SZAMOTUŁ), bowiem tam rozpoczynały się wielkie połacie leśne, bardzo niebezpieczne dla kontynuowania ryzykanckiego dalszego lotu silnie palącym się już samolotem, około 18 : 00. (b. IP)
    16) - Samolot nieznanego typu, znaleziony rano 2.IX. - jako zestrzał lotniczy w okolicy WIELUNIA (możliwe, że po ostrzale w locie patrolowym 6 P-11 nad rejonem OSTROWA WLKP. i KALISZA, po 16 : 00). Zestrzelenie tego samolotu przez III/6 – nie jest zbytnio prawdopodobne ale także i bynajmniej wcale też „nie niemożliwe”. (b. IU)
    X3) - He-111 - kpt. pil. ZAREMBA - zestrzelenie koło NEKLI. Nie wiadomo tutaj - czy mógł to być zestrzał inny i odrębny od tych bombowców które spadły rano w rejonie lasów MARZENINA, a po południu w rejonie lasów RADOMIC ?

    Do najsłabiej wyjaśnionych zwycięstw należą dwa z nich : samolot z okolicy WIELUNIA – pod kątem : zestrzał lotniczy III/3 DM czy może III/6 DM ? a zwłaszcza He-111 z roku produkcji 1938, z DĘBCA . Gdyby „zapalony nad STAROŁĘKĄ” niemiecki bombowiec miał swą końcówkę lotu na DĘBCU – znaczyłoby to, że w skład liczby 6ciu zestrzelonych samolotów nad POZNANIEM wchodziłoby 5 znanych zestrzeleń samolotów (He-111H – „ppor. pil. KOSTECKIEGO”, 2 samoloty z zasadzki „pod SWARZĘDZEM”, He-111 jako zestrzał naziemnej OPL oraz He-111 „kpt. rez. pil. POHLA”). O ile szóstym samolotem nie byłby żaden z dwu Messerschmittów Bf-109E – wskazywałoby to – że w bliskim rejonie Poznania był jeszcze jakiś jeden inny zestrzelony samolot przez pilota z Dzierznicy (He-111 zaobserwowany nad KALWAMI - który zaraz lądował przymusowo w polu pomiędzy dwoma miejscowościami o nazwach CERADZ, He-111 z OWIŃSK, ewentualnie jeden z „dwu samolotów z WILDY” ? lub może i zupełnie jeszcze „inny” ?).

    W świetle nowej doktryny historycznej niemiecko – polskiej – przedstawionych powyżej zwycięstw powietrznych z lotniska w Dzierznicy – miało nie być.

    ____________________
    ZASADZKA Z ŁAWICY :
    1) – He-111H - ppor. pil. KOSTECKI. Bombowiec zniszczony po runięciu w polu, z płn. strony cmentarza w WIRACH, na płd. - zach. od POZNANIA. Niemiecka załoga - zginęła.
    2) - Bf-109E - kpr. pil. JASIŃSKI ; samolot spadł w polu z płd. strony RADOJEWA, w tzw. strefie BIEDRUSKO, a pilot wylądował ze spadochronem na RYNKU JEŻYCKIM w POZNANIU. Od wielu już lat w szeregu publikacjach krąży zmanipulowana, zupełnie nieprawdziwa informacja – że samolot ten jakoby spadł w obrębie obecnych ulic : KRÓLOWEJ JADWIGI i STRZELECKIEJ w POZNANIU, gdzie niedaleko – na pobliskich łąkach nadwarciańskich, 1. IX. runął na ziemię bombowiec He-111 – zestrzelony przez naziemną OPL – zakładów HCP w POZNANIU a 10. VI. 1952 r. nastąpiła w obrębie owych dwóch podanych ulic - straszna katastrofa samolotu bombowego Pe-2FT z lotniska w ŁAWICY, z dużym udziałem w niej ludności cywilnej.

    3) - Bf-109 - ppor. pil. KOSTECKI ; runięcie samolotu na las - w środkowej części jeziora KIERSKIEGO - po jego wschodniej stronie. Obecnie – od szeregu lat krąży również zmanipulowana informacja – jakoby ów samolot miał rzekomo ulec zestrzeleniu w odległości prawie że 40 km od ŁAWICY, w obszarze lasów NEKLI – CZERNIEJEWA (w rejonie m.in.: NEKIELKI – WAGOWA – CZACHÓREK ; obecnie CZACHUREK – JEZIERC – RAKOWA – GRABÓW). W rzeczywistości w owym rejonie uległy zniszczeniu 3 samoloty : 1. IX. – He-111 koło JEZIERC , 2. IX. – na zach. lub płn. – zach. od CZERNIEJEWA – Bf-109 a 3. IX. – He-111 w pobliżu jeziora OKRĄGLAK, niedaleko od NEKIELKI. W roku 2000 Pan J. B. CYNK wykreślił i unieważnił zestrzelenie samolotu Bf-109 w rejonie POZNANIA przez ppor. pil. KOSTECKIEGO oraz szereg dalszych zestrzeleń III/3 DM (m.in. podawanych jako zestrzelenia prawdopodobne ale również dotąd uznawane jako „tzw. pewne”).

    4) - He-111 - kpr. pil. JASIŃSKI ; po ataku w płn. rejonie jeziora KIERSKIEGO - nastąpiło przymusowe lądowanie bombowca z palącym się silnikiem w polu GAŁOWA MAJĄTKU , na płd. - zach. od SZAMOTUŁ ; załoga - wzięta do niewoli.
    X1) – Bombowiec - którego miał zestrzelić „kpt. pil. POHL z BAZY Nr 3” - nad STAROŁĘKĄ, w płd. stronie POZNANIA. Nie jest tutaj znane dokładne miejsce upadku samolotu na ziemię : czy w STAROŁĘCE ?, czy może w innym pobliskim miejscu (na WILDIE?, na DĘBCU ?, w innym miejscu POZNANIA ?, poza POZNANIEM ? (b. IU)
    ______________________
    ZASADZKA Z BIEDRUSKA :
    1-2) - „2 samoloty”. (b. IU).
    1a) - „Staranowany samolot rozpoznawczy” w pobliżu Starczanowa. ( b. IU)
    2a) - Bf-110 - w rejonie SZAMOTUŁ. (b. IU).
    ______________________________________
    „ZASADZKA SPOD SWARZĘDZA” (KOBYLNICA) :
    1-2) - „2 bombowce nad POZNANIEM” (z tego jeden „inny”).
    1a) - rozpoznawczy Do-17 - ulica WAŁY KROLOWEJ JADWIGI w POZNANIU (samolot był atakowany od południowego rejonu ANTONINKA (od wschodniego rejonu POZNANIA).
    2a) - bombowiec, prawdopodobnie He-111 - z WILDY. ( b. IU )
    ___________________________
    ZASADZKA MĄCZNIKI (ŚRODA) :
    1) Do-17 – bombowiec, zestrzelony po południu, w płd. stronie KRZESIN, po walce od ŚRODY.
    ____________________________
    ZASADZKA PŁACZKI (ŚNIECISKA) :
    1) - Bombowiec, możliwe - że typu He-111, z którego załogę zabrano do szkoły gimnazjalno-licealnej w ŚREMIE.

    Z zasadzek – dość słabo jest wyjaśniony „bombowiec znad ŚREMU” – m.in. co do dokładniejszych okoliczności, w tym także i typu (He-111 czy może Do-17?), bowiem w tamtejszym rejonie takowe bombowce mogły też się pojawiać (z lotniska rejonu WROCŁAWIA) i operować bojowo.

    W świetle nowo obowiązującej doktryny historycznej z Niemcami odnośnie 1939 r. – żadnych z powyższych zestrzeleń z zasadzek myśliwskich miało nie być.


    ____________________________
    ZESTRZELENIA NIEWYJAŚNIONE :
    X1) - O ile 1 bombowiec „mógł spaść na STAROŁĘCE” (nieznanego typu), drugi na DĘBCU (He-111 z roku produkcji 1938), a trzeci na WILDZIE (He-111) – wówczas byłby możliwy jeden zestrzał więcej na konto lotniska podstawowego w DZIERZNICY ( He-111 - z DĘBCA ). Dla lotniska w DZIERZNICY – można by także przypisać tego He-111 z DĘBCA – w przypadku – gdyby „zapalony bombowiec nad STAROŁEKĄ” spadł jako „drugi z kolei samolot na WILDZIE” lub gdyby spadł w innym jeszcze miejscu POZNANIA - albo już poza strefą miasta. (b. IU)
    X2) - O ile 1 bombowiec mógł spaść na STAROŁĘCE lub poza POZNANIEM, drugi na DĘBCU (He-111), zaś 2 na pewno na WILDZIE ? - to byłyby tu możliwe 2 zestrzały dokonane z lotniska z DZIERZNICY. (b IU)
    X3) - Samolot - z którego 3 Polacy pojmali niemieckiego porucznika lotnictwa, który wyskoczył ze spadochronem w pobliżu SZAMOTUŁ - może to być zdarzenie „znane” i podawane tu wyżej przy dacie 1. IX., ewentualnie przy następnych datach ( jak 3. IX.), lub przypadek inny, nieznany, niewyjaśniony z dni 1. - 2. a nawet i jeszcze 3. IX. (b. IU)

    UWAGA : kolejność niektórych przedstawionych zestrzeleń mogła być zupełnie inna, zaś w paru przypadkach na pewno taka była.


    Razem 1. IX. z lotniska w DZIERZNICY : do 18 zestrzelonych samolotów niemieckich a z ewentualnym „He-111 z Dębca” – możliwe, że nawet 19.

    Z 5ciu zasadzek – zestrzelono 11 samolotów (kilka dalszych z nich – raczej nie miało sukcesów bojowych). Zasadzki zaczęły dopiero działać po przylocie klucza myśliwskiego z ŁAWICY, a więc po godzinie 13:00 a piloci zaczęli zdobywać na nich - swe pierwsze doświadczenia bojowe a po wtóre na niektórych kierunkach w porze popołudniowej – Luftwaffe nie wykazywała jeszcze zbyt dużej aktywności – stąd ogólny bilans zasadzek był mniejszy od sukcesów pilotów operujących z lotniska podstawowego w DZIERZNICY.

    Łącznie – do około 29-30 zestrzelonych samolotów wroga.

    Wg nowej doktryny historycznej w stosunkach polsko – niemieckich – żadnych z podanych tutaj zwycięstw powietrznych – miało nie być.

    ================================

    2 WRZEŚNIA 1939 ROKU

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :
    1) - Bf-109 - który przymusowo lądował w polu, blisko powojennej ulicy POLNEJ w SWARZĘDZU (około 1 km na wschód od RYNKU w SWARZĘDZU). Po południu przesłuchiwano w swarzędzkiej restauracji, w RYNKU - zestrzelonego, lekko rannego, lecz opatrzonego niemieckiego pilota.
    2) - Bf-109, który po godz.13 : 00 uległ zestrzeleniu i zniszczeniu w polu wioski TERESA, na zachód od NOWEGO MIASTA nad WARTĄ (na płn. - zach. od JAROCINA). Niemiecki pilot - zginął we wraku samolotu. (b. IP)
    3) - Bf-110 - który w porze wczesnego popołudnia - po walce kołowej na niskim pułapie lotu – rozpoczętej od jeziora POWIDZKIEGO - uległ zestrzeleniu przez jedną P-11 i spadł w polu PSAR POLSKICH (pomiędzy PSARAMI POLSKIMI a SŁOMOWEM, na płn. - zach. od WRZEŚNI), zarywając się przednią częścią kadłuba w polu (opierając się na silnikach - stał pod kątem około 60 stopni - częścią ogonową w górze ). Załogę zabrano do niewoli, a wrak samolotu po 15.IX. 39 r. przywieziono na rampę załadunkową przy budynku dworca PKP we WRZEŚNI, tuż przy niewywiezionym nigdzie z WRZEŚNI wraku PZL P-11a. (b. IP)
    4) - Hs-126 - który spadł na ogród przyklasztorny przy ulicy SIELSKIEJ na GÓRCZYNIE, w południowo - zachodniej stronie POZNANIA - tuż przed południem. Samolot ten uległ stosunkowo nieznacznym uszkodzeniom po „skoszeniu” paru drzew owocowych. Załogę, która skakała ze spadochronami - pojmano do niewoli. (b. IP)
    5) - Ju-52 - który uległ zestrzeleniu po południu przez 2 P-11 - w polu, na płd. - zach. od WĄGROWCA. Los załogi nie jest dobrze znany. ( b. IP )
    6) - Rozpoznawczy Do-17, który około godz. 9 : 00 uległ zestrzeleniu przez 3 P-11 - w MORASKU, a jego załogę - po skokach ze spadochronem - pojmano w pobliżu MORASKA.
    7) - Minimum 1 He-111, który z palącym się jednym z silników spadł na las, w którym na postoju przebywał 9. PUŁK UŁANÓW MAŁOPOLSKICH, w porze obiadowej (lasy NEKLI i CZERNIEJEWA - od rejonu NEKIELKI po WIKTOROWO - WAGOWO – RAKOWO – GRABY). Los niemieckiej załogi (lub 2 załóg) - nie jest tu znany).
    8) - He-111, który po ostrzelaniu w porze wczesnego popołudnia przez 3 P-11 (znad okolicy miejscowości STROSZKI) - w zachodniej stronie stacji kolejowej w NEKLI (był to drugi bombowiec, pozostający w tyle za prowadzącym) - wylądował przymusowo w zaroślach w GRZYBOWIE, z płd. strony historycznego grodziska (w płn. - wsch. rejonie WRZEŚNI). Załogę - zabrano do niewoli. (b. IP)
    9) - He-111, z niedużej grupki bombowców lecących na dość dużym pułapie lotu (ponad wierzchołkową częścią chmur kłębiastych znad rejonu POBIEDZISK) - znad okolicy ŻELAZKOWA - spadł jako płonąca żagiew na las leśnictwa KRZYŻÓWKA, na płd. - wsch. od LUBOCHNI i jeziora WIEZBICZAŃSKIEGO (na płd. - wsch. od GNIEZNA). Niemiecka załoga - zginęła. Godzina : około 13 : 00. Pojedyncza P-11 - ścigała dalej rozpierzchłą grupkę bombowców lecących kursem wschodnim około 100 stopni. ( b. IP)
    10) - He-111, odbity w prawo (po pościgu 1 P-11 za 6-ma bombowcami nad strefą lasów NEKLI – NEKIELKI - PROMNA) - który spadł na ziemię w odległości około 10 km na północ od POBIEDZISK (minimalnie na płn. - wsch.), w porze popołudniowej.
    11) - He-111, który po walce powietrznej nad okolicą MARLEWA - spadł w polu GĄDEK, na płd. - wsch. od POZNANIA, około godz. 17 : 00. Załogę, która ratowała się skacząc ze spadochronami - pojmano do polskiej niewoli.
    12) - Rozpoznawczy Do-17, zestrzelony w przedwieczornej walce powietrznej w północnej stronie POZNANIA, w układzie sił 1:1.
    13) - Bombowiec typu Do-17, z klucza 3 samolotów, ściganych od rejonu stacji kolejowej w KRZESINACH, a który to spadł - paląc się w powietrzu - na pola będące ugorami w ZIELIŃCU, we wschodniej stronie POZNANIA. Po tym zestrzale owa P-11 zawzięcie goniła pozostałą parę owych Dornierów, które nad rejonem ZIELIŃCA - po KICIN - zaczęły pozbywać się bomb. Zestrzał w porze zmrokowej. (b. IP)
    ---------------------------------

    X1) - Bombowiec typu Dornier (z eskadry 9 samolotów), zaatakowany nad północną stroną CYTADELI POZNAŃSKIEJ, a który to spadł w płomieniach na ziemię wraz ze swą załogą w polu BARANOWA, około godz. 12 : 00. O ile w porze rannej (przed godz. 7.00) - ppor. pil. KOSTECKI - po walce powietrznej toczonej znad stacji kolejowej POZNAŃ WSCHODNI, zdołał faktycznie zestrzelić rozpoznawczego Dorniera - na płd. - wsch. od SWARZĘDZA - to tego oto bombowca należy zapisać na konto lotniska podstawowego w DZIERZNICY. (b. IP)
    X2) - He-111 - jako drugi ewentualny zestrzał w porze południowo - obiadowej nad rejonem lasów postoju 9. PUŁKU UŁANÓW z PODOLSKIEJ BRYGADY KAWALERII - wg skromnej informacji podanej w Internecie. (b. IU)

    Najsłabiej wyjaśnionym zestrzeleniem z lotniska podstawowego z DZIERZNICY – jest samolot X2).
    Wg obecnej doktryny historycznej w stosunkach polsko – niemieckich po roku 2000 – żadnych podanych wyżej zestrzeleń miało nie być.

    ________________________
    ZASADZKA KOBYLE POLE :
    X1) - Rozpoznawczy Do-17 - który to mógł być pierwszym zestrzeleniem dnia poznańskiego dyonu myśl., a konkretnie ppor. pil. KOSTECKIEGO. Gdyby jednak ów Dornier nie miał może swej końcówki lotu w płd. - wsch. rejonie SWARZĘDZA - to innym zestrzałem któregoś z pilotów 132.EM z tejże zasadzki byłby wspomniany wyżej Dornier z pola z BARANOWA (na płn. - zach. od ŁAWICY).
    1) - Rozpoznawczy Do-17 F2 - ppor. pil. GEDYMIN - las pobliża MIECZEWA i CZOŁOWA, na płd. - zach. od KÓRNIKA.
    2) - Ju-86 - ostrzelany około godz. 11 : 00, który jako płonąca kula ognia spadł na las nieco na płn. - zach. od MUROWANEJ GOSLINY, jako zestrzał pilotów 132.EM.
    3) - He-111J - ppor. pil. GEDYMIN. Ów samolot rozpoznania meteo – spadł na las miejscowości ZŁOTKOWO (niecały 1 km na wschód od ZŁOTKOWA).
    4 ) - He-111, który po walce powietrznej nad rejonem stacji kolejowej w GNIEŹNIE, spadł na płn. od miasta, w obszarze : RÓŻA-WINIARY. Jednego rannego w rękę (już opatrzonego w bandaże) niemieckiego lotnika - przywieziono konną bryczką do koszar 69. PP. Zestrzał dokonany przez 3 P-11 (po godz. 13 : 00) - którym to kluczem dowodził ppor. pil. KOSTECKI. Przy lądowaniu w KOBYLEM POLU - po wykonaniu nagłego wirażu w lewo z powodu braku powietrza w lewym kole P-11 - do pionu postawił swój samolot kpr. pil. ŻERKOWSKI, ze 131.EM. ( b. IP)
    5) – He-111 – ostrzelany tuż przed KUTNEM przez ppor. rez. pil. A. WRÓBLEWSKIEGO – który to samolot na swym niemieckim lotnisku wylądował sposobem twardym na spodniej części kadłuba, doznając dodatkowych uszkodzeń (w sumie 30 procentowych). W ostatnich 20 paru latach - ów samolot „dorobił się” ponadto jeszcze 3 innych zwycięzców. Pan M. EMMERLING przypisuje ostrzelanie w rejonie KUTNA ppor. pil. BIBROWICZOWI. Wg informacji internetowej – miał go celnie ostrzelać sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ a stosunkowo niedawno była też informacja w jednym z artykułów historycznych – że samolot ten miał ostrzelać kpt. pil . JASTRZĘBSKI (do pełnej kolekcji nazwisk brakuje tutaj jeszcze takich nazwisk pilotów jak : sierż. pchor. pil. OLEWIŃSKIEGO, sierż. pchor. pil. WAPNIARKA i kpr. KUIKA). W latach drugiej połowy XX wieku – wszystkie znane polskie i londyńskie źródła i relacje mówiły o ostrzelaniu tego samolotu przed KUTNEM przez ppor. rez. pil. WRÓBLEWSKIEGO. Nigdy nie były natomiast podawane żadne nazwiska pilotów myśliwskich z zasadzki „KALISZ.” (b. IU)

    RAZEM - 6 samolotów dwusilnikowych.
    _______________________________________
    ZASADZKA „POD SWARZĘDZEM” (KOBYLNICA) :
    1) - Rozpoznawczy Do-17 - kpt. pil. ZAREMBA. Samolot ten leciał około 13 : 00 znad rejonu CZERNIEJEWA. Spadł w płomieniach na ziemię (po walce powietrznej rozpoczętej we wschodniej stronie GRUSZCZYNA) - niedaleko za linią kolejową z KOBYLNICY do FRANOWA, której to w 1939 roku jeszcze nie było, a więc na płaszczyźnie lotniska zwanego po wojnie KOBYLNICĄ. Niemiecka załoga – zginęła. (b. IP)
    2) - He-111 - kpt. pil. ZAREMBA. Był to zestrzał z niedużej grupy bombowców, w rejonie miejscowości : KICIN - MECHOWO ( godz. - około 14 : 00 ), skąd przywieziono do SWARZĘDZA - ciężarówką - rannego w rękę, obandażowanego - jednego niemieckiego lotnika. (b. IP)
    ______________________________
    ZASADZKA PŁACZKI ( „ŚNIECISKA” ) :
    1) - Ju-52 - zestrzelony rano w okolicy RADZEWA, który spadł na las na północ od miejscowości CZMOŃ. Z 3 lotników - którzy skakali z pokładu palącego się samolotu ze spadochronami - płn. - wsch. wiaterek zniósł na płd. - zach. - w okolicę RADZEWA (na płd. - zach. od KÓRNIKA). Jeden niemiecki lotnik - broniący się pistoletem - zginął od kul polskich żołnierzy.

    __________________________________
    ZASADZKA IWNO (IWNO-LIBARTOWO) :
    1) - Bf-109 - był to pierwszy zestrzał 2 P-11 walczących w porze obiadowej nad strefą lasów CZERNIEJEWA, gdzie swe miejsce postoju miał 9. PUŁK UŁANÓW MAŁOPOLSKICH. Miejsca gdzie uległ zniszczeniu ów samolot nie udało się wykryć – zapewne ono było w zachodnim lub nieco płn. – zach. rejonie CZERNIEJEWA (nieco może bliżej linii kolejowej z GNIEZNA do POZNANIA). Obecnie samolot ten jest błędnie przypisywany ppor. pil. KOSTECKIEMU dla zasadzki z ŁAWICY przy jakoby dacie „1.IX”. (b. IU)
    2) - Bf-109 - który jako uszkodzony w walce nad połaciami lasów zachodniego rejonu CZERNIEJEWA - wylądował w polu na zachód od miejscowości SIEDLEC - tuż przy samym południowym poboczu warszawskiej drogi. Pilot został zabrany do polskiej niewoli. Był to zestrzał bardzo blisko zasadzki myśliwskiej o kryptonimie „IWNO”. (b. IP)
    ____________________________
    ZASADZKA MĄCZNIKI (ŚRODA) :
    1) - Hs-123 - po walce powietrznej w locie koszącym znad RUSIBORZA po TARGOWĄ GÓRKĘ - samolot ten nie tyle wylądował w polu pomiędzy CHWALCZYCAMI (obecnie : CHWAŁSZYCE) a PODSTOLICAMI - ile na nie spadł. Pilot spalił się we wraku swego szturmowego samolotu.
    2) - Po walce od południowej strony WRZEŚNI - po okolicę MIŁOSŁAWIA -palący się drugi tego typu samolot - spadł na las z południowej strony MIŁOSŁAWIA, po wschodniej stronie linii kolejowej do JAROCINA. Los pilota -nie jest znany, ale na tle nieba nie był widoczny spadochron. (b. IP)
    3) - Po dalszej walce - po JAROCIN i dalej - z trzeciego szturmowca - z wysokości kilkuset metrów ze swego dymiącego samolotu wyskoczył ostatni pilot, w okolicy KOŹMINA, nieco na zachód od linii kolejowej do KROTOSZYNA. Było to w porze popołudniowej. Polski samolot odleciał stamtąd do DZIERZNICY - zdać sprawozdanie z tego niezwykłego pościgu dowódcy dyonu. (b. IP)
    ______________________________________________
    ZASADZKA GĘBARZEWKO - KOKOSZKI STARE („GNIEZNO”) :
    1) - He-111, zestrzelony około 16 : 00 na las MIEJSKI ( na płd. - zach. od GNIEZNA ), bardzo blisko PROCHOWNI 17. PAL-u. (na płn. – wsch. od budynku stacyjnego w GĘBARZEWIE). Niemiecka załoga zginęła w płonącym bombowcu.
    2) - He-111 - jako drugi zestrzał z owej grupy bombowców - lecących kursem na jezioro SKORZĘCIŃSKIE (NIEDZIĘGIEL), lądował przymusowo jako palący się w locie - na płd. - wsch. od CIELIMOWA (w stronę GUROWA). Jego załogę zabrano do niewoli.


    3) - Samolot dwusilnikowy (albo rozpoznawczy Do-17, albo pojedynczy bombowiec He-111 ?), który jako atakowany znad GNIEZNA - przez pojedynczy polski samolot myśliwski - zaczął silnie dymić już przed miejscowością MIEŚCISKO. Wylądował on przymusowo z płd. strony (z lekka z płd.- wsch.) WĄGROWCA. Załogę tam zabrano do niewoli. ( b. IP)
    __________________________
    ZASADZKA JANKÓW (KALISZ) :
    1) - Bombowiec Do-17 - kpt. pil. JASTRZĘBSKI, zestrzał w płn. stronie KALISZA.
    2) - Bombowiec Do-17 - sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ, zestrzał w płn. stronie KALISZA.
    3) - Ju-52 - kpt. pil. JASTRZĘBSKI. (b. IU)
    4) - Hs-126. (b. IU)
    5) - Bombowiec Do-17 - ppor. pil. Bibrowicz - już przed dolotem do rejonu miasta KALISZ - dość mocno dymił, a w odległości niecałych 10 km na płd. - zach. od KALISZA - powoli zaczął się przeistaczać w lecącą na niebie kulę ognia. Wątpliwe - by w takim stanie - w warunkach zmrokowych mógł lądować przymusowo w polu - jego załoga powinna tu wybrać raczej skok ze spadochronem. Na swe lotnisko – zapewne nie zdołał już dolecieć. Punkt jego końcówki lotu - nie został jednak przez żadnego z polskich historyków ani podany, ani wykryty - więc w powyższym przypadku jest on teraz uznawany jako zestrzał prawdopodobny (że nikt w Polsce nie zna jego punktu - czy rejonu pobojowiska - podano do publicznej wiadomości dopiero w roku 2000, jak już było trudno zbierać takie informacje od ewentualnych świadków zdarzeń, bo była to już wymierająca grupa ludzi - a przede wszystkim nie ogłaszano, żeby ludzie takie rzeczy sprawdzali, takowe sprawy badali, poszukiwali).

    Z zasadzek myśliwskich – najsłabiej wyjaśnionym zestrzeleniem jest poranny rozpoznawczy Do-17 „ppor. pil. KOSTECKIEGO” (czy rzeczywiście miał on końcówkę lotu w kilku kilometrowym obszarze na płd. – wsch. od SWARZĘDZA).

    ______________________________
    NIEZNANE, NIEUSTALONE LOTNISKO DZIALANIA BOJOWEGO P-11 :
    1) - He-111 – który wpadł w bagnisty teren OSIŃCA, na płd. - wsch. od GNIEZNA , a jego załoga poniosła śmierć. Tutaj nie jest znana godzina zdarzenia i inne bliższe okoliczności zestrzelenia, poza faktem że samolot ten mocno palił się w locie. P-11 (o ile działała w pojedynkę, a nie parą - mogła bowiem być : z GĘBARZEWKA, z NAŁĘCZA-ŻYDOWA, z ŻYDOWA, nie wykluczając nawet DZIERZNICY).
    2) - He-111, który swój lot zakończył po południu w południowej (płd. - wsch.) strefie przystanku kolejowego w JANKOWIE DOLNYM (pomiędzy GNIEZNEM a TRZEMESZNEM). P-11 (pojedyncza) mogła tu być z DZIERZNICY (mogła ów samolot spotkać na swym patrolu w okolicy np. KOBYLNICY względnie POBIEDZISK czy FAŁKOWA, a więc na południowy - zachód od GNIEZNA. (b. IP)

    3U) - W płd. - wsch. stronie Poznania – około południa uległ uszkodzeniu 1 samolot obserwacyjny Hs-126 ( P-11 mogła być : z zasadzki z PŁACZEK lub z KOBYLEGO POLA albo z DZIERZNICY ). (b. IU)
    _________________________________

    ZESTRZELENIA NIEZNANE, NIEZBADANE, NIEWYJAŚNIONE :
    1) - Samolot niemiecki - który 2 września miał wpaść w bagna WALGI, na płd. - wsch. od PYZDR, po zestrzale lotniczym. Jedną z możliwości - byłby niemiecki górnopłat (zapewne typu Henschel Hs-126). W rejonie bowiem na płn. - wsch. od JAROCINA - po południu (nieco już dość późnym) – zaobserwowano mocno zażartą walkę kołową 2 górnopłatów od okolic miejscowości ŁUSZCZANÓW - LUDWINÓW - po południową strefę PYZDR. Jej wynik nie był na 100 procent wiadomy, a tylko jako możliwy i przypuszczalny, ze względu na odległość blisko 10 km oddalenia od jednego ze świadków zdarzenia. Natomiast w południowo - zachodnim rejonie PYZDR posiadano informację, że drugiego dnia wojny w owe bagna miał wlecieć jakiś samolot nieprzyjaciela, lecz nikt nie potrafił choć w najmniejszym stopniu określić jakiego typu i rodzaju on był. Mogła tam oczywiście zaistnieć też i błędna data, a więc możliwość pomyłki z innym dniem września. Przy 4 września – mógłby tam nawet i wpaść jakiś zestrzelony Ju-52 ? (b. IP)

    Razem zwycięstw powietrznych z lotniska podstawowego z DZIERZNICY – około 15-16 (przy założeniu – że na lasy postoju 9. Pułku Ułanów Małopolskich w rejonie : m.in. NEKIELKI – WAGOWA – CZACHÓREK (obecnie : CZACHUREK) – GRABÓW) mogły spaść dwa He-111 a nie tylko jeden).
    Z minimum 7 zasadzek – 23 samoloty.
    Wg danych niemieckich – z nieustalonego lotniska działania P-11 w płd. – wsch. rejonie POZNANIA – uszkodzono 1 Hs-126.
    Łącznie 2.IX. – do 38-39 niemieckich zestrzelonych samolotów + 1 uszkodzony Hs-126.

    Wg nowej koncepcji historycznej pomiędzy stroną niemiecką a polską odnośnie 1939 r. – z wszystkich podanych powyżej zwycięstw – obecnie uznawane są oficjalnie za zestrzelone tylko 2 samoloty niemieckie : Do-17F2 i He-111J – z zasadzki w KOBYLEM POLU plus uszkodzony w 10 % samolot obserwacyjny Hs-126 w płd. – wsch. stronie POZNANIA oraz He-111 ostrzelany nad rejonem KUTNA – z uszkodzeniami rzędu 30 %. Trzy niemieckie samoloty odbywały pojedynczo swe zadania zaś w locie grupowym – uległ uszkodzeniu jedynie jeden z Heinkli w rejonie KUTNA. I to jest wszystko o czym wolno obecnie publicznie mówić i pisać w zakresie owych wrześniowych spraw lotniczych.

    =================================
    3 WRZEŚNIA 1939 ROKU :
    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :

    1) – He-111 – który spadł na wysoką skarpę leśną w bardzo małej odległości (na zachód) – od przystanku kolejowego w PROMNIE, z płd. strony torów kolejowych - ulegając zniszczeniu przy eksplozji wiezionych na swym pokładzie niezużytych bomb lotniczych. (b. IP)

    2) – He-111 – który paląc się mocno w locie – wpadł w staw w miejscowości SŁAWA (obecnie : SŁAWA WIELKOPOLSKA ) . Owa SŁAWA znajduje się na południe od miasteczka SKOKI, w płn. – wsch. rejonie MUROWANEJ GOŚLINY. (b. IP)

    3) – He-111 – który z jednym palącym się silnikiem – wylądował na dużych, długich polach – w południowo – zachodniej stronie stacji kolejowej w KOSTRZYNIE, gdzie zaraz po wojnie było gigantyczne cmentarzysko wraków samolotów ściągniętych z dużych obszarów WIELKOPOLSKI. (b. IP)

    4) – He-111 – który spadł w bardzo obszernym polu CHWALIBOGOWA (po BARDO ; w zachodniej stronie linii kolejowej z WRZEŚNI do JAROCINA), ulegając całkowitemu zniszczeniu. (b. IP)

    5) – He-111 - który w porze dość późnego popołudnia uległ całkowitemu rozerwaniu na strzępy - po runięciu z niedużego pułapu lotu w pole z kukurydzą niedaleko majątku w KREROWIE i eksplozji wszystkich pokładowych jego bomb (na płn. – zach. od ŚRODY).

    6) – He-111 – który jako palący się mocno w locie – runął w polu pomiędzy TULCAMI a SPŁAWIEM (w południowym rejonie SWARZĘDZA) ulegając całkowitemu zniszczeniu.

    7) – He-111 – który w porze zachodu słońca wylądował przymusowo w polu, w strefie przygranicznej - z palącym się jednym z silników, pomiędzy ZBĄSZYNIEM a ZBĄSZYNKIEM – zawzięcie ścigany przez 1 P-11tkę. (b. IP)

    8) – Bf-109 – który w porze nieco przed południem przymusowo wylądował na spodzie kadłuba – w polu, z ominięciem licznych tam obszarów leśnych, na płd. – wsch. od NOWEGO TOMYSLA. Lotniska – z którego była nasza P- jedenaście – nie udało się na 100 % pewności ustalić. (b. IP)

    9) – Bf-109 – który ostrzelany zaraz za SŁUPCĄ – po przymusowym lądowaniu na wielkich, obszernych polach na płn. – wsch. od wrzesińskiej wieży ciśnień (po północnej stronie drogi do WITKOWA) – w wyniku nagłego rozprzestrzenia się pożaru samolotu – uległ całkowitemu zniszczeniu, a ciało jego pilota uległo tam zwęgleniu. (b. IP)

    10) – Bf-109 który przed zmrokiem odbywał lot zwiadowczy nad trasami : drogową i kolejową być może do KONINA – uległ w locie powrotnym zestrzeleniu w pobliżu PACZKOWA a swój koniec lotu miał pomiędzy warszawską linią kolejową a trasą drogową, na odległości niecałych 2 km na wschód od stacji kolejowej w SWARZĘDZU, utykając swym silnikiem w polu, prawie że w pozycji pionowej. Niemiecki pilot został ranny. Wraku samolotu do rana 4. IX. pilnowała swarzędzka policja (blisko warszawskiej drogi). (b. IP)

    Razem – około 10 samolotów, natomiast było możliwe – że pomiędzy KREROWEM a południową a następnie południowo - zachodnią stroną POZNANIA – kto wie – czy z owych 10 He-111 (gdyż 2 zostały zestrzelone wcześniej) lecących nisko i stosunkowo wolno jako obładowanych bombami – nie uległ może zestrzeleniu jeden czy dwa bombowce więcej ?

    ___________________________

    ZASADZKI W DNIU 3.IX. :


    ZASADZKA KOBYLE POLE :
    1) - He-111 - sierż. pchor. pil. KABAT i kpr. pil. MAZUR, około 12 : 00 - rozbicie bombowca – w odległości około 1 km na zachód od BOLECHOWA.
    2) - He-111 - który po południu uległ zniszczeniu we wschodniej stronie POZNANIA : w polu, w obszarze pomiędzy OSIEDLEM WARSZAWSKIM a GŁÓWNĄ. Niemiecka załoga zginęła. Zestrzał jest pominięty we wszystkich dokumentach londyńskich. (b. IP)
    3) - He-111 - określany ostatnimi laty - jako prawdopodobny (dawniej był podawany jako absolutnie pewny), w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ (ze względu na trudny i niepewny przelot nad wielką strefą połaci leśnych – dla załogi mocno uszkodzonego bombowca - lepszym wyjściem byłaby końcówka lotu właśnie w podanej okolicy). (b. IU)
    X1) - 2 He-111 zestrzelone w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ - wg inf. płka ADAMA KUROWSKIEGO. Tutaj „mógł - przez jakąś pomyłkę” - być wliczony He-111 z dnia 1. IX., z godz. 18.00 ?. A może w „trakcie dnia” - zestrzelono tam jeszcze innego Heinkla ? (b. IU)
    4) - Ju-86 - kpt. pil. ZAREMBA - upadek płonącego bombowca na ziemię - w północnej stronie strefy BIEDRUSKA.
    X2) - Ju-86 - jako drugi tego typu zestrzał d-cy 131. EM w dniu 3. IX. Czy mógł być dokonany wcześniej - w trakcie dnia ? – nie wiadomo. Czy tutaj mogła się zakraść jakaś pomyłka z samolotem typu „Ju-88” – nie wiadomo ?. Drugi zestrzał Ju-86 – w trakcie całego dnia a nawet w porze dość późnego popołudnia – wcale nie jest taki zupełnie niewiarygodny. Nie można też wykluczyć przypadku – że skoro samolot nie został zaobserwowany - że nie ciągnie za sobą żadnej smugi dymu – że nic jemu „nie dolega” ; przecież np. pilot mógł być mniej czy bardziej ranny i niekoniecznie taki samolot musiał wrócić na swe lotnisko z którego wystartował do swego lotu bojowego. (b. IU)
    5) - Ju-86 - sierż. pchor. pil. KABAT - około 1 km na wschód od CHLUDOWA, na terenie BIEDRUSKA.
    6) - He-111 - kpt. pil. ZAREMBA - rejon WOLSZTYNA (zapewne rejon wschodni), wg innej inf. - mogły to być „Ju-88”. (b. IU)
    7u) - Uszkodzenie silnika 1go z He-111 - który to doleciał jednak o zmroku na swe lotnisko startowe.

    8u) – Uszkodzony w porze południowej w rejonie POZNANIA operujący pojedynczo H-111H (oszacowany po locie na uszkodzenie rzędu 20 %) - prawdopodobnie ostrzelany przez 1. P-11 z KOBYLEGO POLA.

    X3) - 2 He-111 zestrzelone na wschód od WOLSZTYNA, lub w rejonie WOLSZTYNA (jeden na wschód, a drugi „koło” WOLSZTYNA). Tutaj mogło dojść do niewłaściwej oceny stopnia uszkodzenia 2-go Heinkla - dość mocno dymiącego na tle wieczornego już nieba. Wieczorem bowiem - palący się bombowiec w locie - jest dobrze widoczny nawet z dużych odległości (z 30-50 km). HEINKEL jednak zdołał dolecieć pomyślnie do III RZESZY, choć polskim pilotom mogło się wydawać - że nie doleci - i uznali go przedwcześnie za zestrzał prawdopodobny. Największą tu jednak zagadkę stanowi samolot typu „Ju-88” (wg danych niemieckich - na pewno były to bombowce typu He-111P), zaś walka z Ju-86 - (z minimum 3 ma Ju-86) lecącymi w kierunku północnym – nad rejon PIŁY - odbyła się wcześniej. Może tutaj doszło do jakiejś pomyłki typów bombowców - co do kolejności walki z nimi? Wszystko to jest tu bardzo zawiłe do wyjaśnienia i „rozplątania” wszystkich „niuansów” tej sprawy jak i całości owej historii. (b. IU)
    _________________________________
    ZASADZKA PUSZCZYKOWO ZABORZE :
    1) - He-111 - zniszczenie bombowca po runięciu w polu pomiędzy SKAŁOWEM a lasem rozdzielającym SKAŁOWO od PUSZCZYKOWA ZABORZA. Załoga jego - zginęła.

    ____________________
    ZASADZKA GUŁTOWY :
    1) - Ju-86 - który uległ połamaniu po upadku na ziemię przy próbie tzw. twardego lądowaniu przymusowego w JASINIE, na płn. - wsch. od SWARZĘDZA, w porze przedpołudniowej. (b.IP)
    2) - He-111, który spadł na skarpę leśną wyschniętego niedużego jeziorka, usytuowanego nieco na zachód (minimalnie na płn. – zach.) od jeziora OKRĄGLAK (na płn. - zach. od NEKIELKI), około godz. 13 : 00. (b. IP)
    ______________________
    ZASADZKA MALCZEWO :
    1) - Bf-110 - kpr. pil. OSKAR ALBRECHT - LEŚNIEWO (na płn. - zach. od CZERNIEJEWA), przed południem. (b. IP)


    ______________________________
    ZASADZKA GĘBARZEWKO (GNIEZNO) :
    1) - He-111 - ppor. rez. pil. CZACHOWSKI - lądowanie przymusowe na płd. - zach. od stacji kolejowej w FAŁKOWIE (znajdującej się pomiędzy GNIEZNEM a POBIEDZISKAMI), w porze południowej. (b. IP)


    __________________________________________________ ____________
    ZASADZKA NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) :
    1) - He-111P - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI - około 200 – 300 m na wschód od WÓLKI, w polu, po płn. stronie warszawskiej drogi (w stronę STRZAŁKOWA). Załoga zginęła. Samolotu tego nie uznały żadne komisje w WIELKIEJ BRYTANII (być może ze względu na brak świadków).

    2) - He-111P - ppor. pil. ŁUCZYŃSKI - pole na południe od miejscowości PUSTACHOWA, na płd. - zach. od GNIEZNA.
    3) - He-111P - kpr. pil. JASIŃSKI - na las, po wschodniej stronie kościoła w CZESZEWIE. Załoga - pomimo skoków ze spadochronem - zmarła z ran zawieszając się na wysokich świerkach, wskutek niemożności przyjścia im z pomocą.
    4) - He-111P - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI - przymusowe lądowanie w polu - na płd. - zach. od IWNA (na płn. – wsch. od KOSTRZYNA).
    5) - He-111P - sierż. pchor. pil. MALIŃSKI - lądowanie terenowe na terenie III RZESZY. (b. IU)
    ______________________________
    ZASADZKA W CEREKWICY (ŻNIN) :
    1) - He-111 - sierż. pchor. pil. NOWAK - przymusowe lądowanie pomiędzy dwoma jeziorami : KALISZAŃSKIM a MARGONINSKIM (dość blisko tego drugiego).
    2) - Rozpoznawczy Do-17P - por. pil. MOSZYŃSKI ; terenowe lądowanie w odległości 70 km na płn. od ZNINA, pomiędzy 2ma miejscowościami KLONIA : MAŁA KLONIA i WIELKA KLONIA w polu WIELKIEJ KLONII). Wg paru publikacji z ostatnich lat – zestrzelenie to jest przypisywane wspólnie dwom pilotom : por. MOSZYŃSKIEMU oraz sierż. pchor. NOWAKOWI. Ten drugi pilot – w rozmowach w WARSZAWIE twierdził - że 3. IX. ostrzelał w miarę skutecznie jedynie samolot typu He-111 a żadnego już innego – nie. Zatem – gdy sam kontrolował do płn. rejonu WĄGROWCA lot swego dymiącego Heinkla, to w tym samym czasie – rozpoznawczego Do-17 mógł ostrzelać mniej czy bardziej skutecznie jedynie i wyłącznie por. pil. MOSZYŃSKI, choć nie wiadomo do jakiego momentu śledzić mógł jego dalszy los – być może nie do samego końca jego lotu – a więc na odległość 70 km od ŻNINA ? (b. IU)
    ___________________________
    ZASADZKA JANKOW („KALISZ”) :

    1) – Bombowiec, możliwe, że typu Do-17 – który jako zaatakowany nad kościołem w KOSMOWIE, spadł w płomieniach na ziemię po przelocie paru dalszych kilometrów, na płd. – wsch. od CEKOWA, po wschodniej stronie drogi KALISZ – TUREK.

    2) - Bf-109 – który w także w popołudniowej walce typu kołowego w układzie 1:1 – spadł w otoczce ognia i dymu do ziemi na płn. – wsch. od CEKOWA, w okolicy miejscowości MILEJÓW – SIEDLISKA.

    X1) - Płk A. KUROWSKI – pierwotnie podawał, że zasadzka „KALISZ” miała zestrzelić 2 samoloty typu Messerschmitt Bf-109. Czy była to wówczas informacja „dobra i pewna’ – czy może jakieś pomyłkowego typu ? – tego obecnie nie da się rozstrzygnąć. (b. IU)

    -----------------------------------------------------

    ZASADZKA REJONU MIASTA TUREK (MOŻLIWE, ŻE W MAJĄTKU ŻDŻARY, W PŁD. REJONIE MIASTA, bowiem w płn. – zach. rejonie od miasta TUREK - znajdują się inne ŻDŻARY ) :

    1-3) – 3 zestrzelone niemieckie samoloty – wg nieznanego źródła informacji – prawdopodobnie podane za maszynopisem londyńskim z 1947 r. pod tytułem „Lotnictwo Polskie w Kampanii Wrześniowej 1939 roku”. (b. IU)
    -------------------------------------------------------

    NIEUSTALONE LOTNISKO DZIAŁAŃ P-11 :
    1) - Bf-109 – który przymusowo wylądował w polu na spodzie kadłuba na płd. – wsch. od NOWEGO TOMYSLA. Mógł on przelatywać w pobliżu takich lotnisk działania P-11, jak : DZIERZNICA (najbardziej prawdopodobne lotnisko P-11 - z którego „mógł oberwać”), GUŁTOWY, PUSZCZYKOWO ZABORZE (najmniej prawdopodobne), KOBYLE POLE.

    2) – Wg danych niemieckich – 3. IX. – na płd. – zach. od ŻNINA miał przymusowo wylądować niemiecki samolot rozpoznawczy Do-17P, który następnie miał ulec zniszczeniu przez specjalnie wysłany klucz samolotów nurkujących Ju-87 a załoga Do-17 miała zostać wyewakuowana z miejsca swego polowego lądowania. Nie jest tutaj znane ewentualne lotnisko działania P-11. Z zasadzki w CEREKWICY – pilotem zwycięzcą mógłby jedynie być por. MOSZYŃSKI (a wykluczyć należałoby sierż. pchor. pil. NOWAKA oraz ppor. pil. GEDYMINA). Być może był to jakiś zestrzał pilota III/4 DM ?, a jeśli nie – to kto wie – czy ów samolot nie natknął się po południu na jedną z dwu naszych „jedenastek” w rejonie KLECZEWA ? – gdzie działała już na płd. - zach. od tego miasteczka zasadzka myśliwska wydzielona ze 131. EM. Zasadzka z NAŁĘCZA zupełnie nie wchodzi w grę, zaś myśliwcy z DZIERZNICY raczej nie oddalali się na większe odległości w kierunku północnym i płn. –wsch. ? O ile byłoby to około południa (max. do godz. 13:00) – to jedynie zasadzka pobliża GNIEZNA (w GĘBARZEWKU) miałaby możliwość ewentualnego „upolowania” rozpoznawczego Dorniera w swoim rejonie działania.

    ________________________________
    Razem zwycięstw powietrznych w dniu 3. IX. :
    - z lotniska podstawowego z Dzierznicy – do 10 ciu,
    - z zasadzek myśliwskich – max. do 23 + 2 uszkodzenia He-111 (możliwe, że o 1 Ju-86 „kpt. pil. ZAREMBY” więcej, zaś sprawą niewyjaśnioną jest czy zasadzka „KALISZ ” zestrzeliła 1 czy może 2 Bf-109).
    Łącznie – 33 (a max. może 34 ?) + 2 uszkodzone He-111.

    Wg obowiązującej obecnie doktryny historycznej z Niemcami – owych zestrzeleń 3. IX. (w postaci lekkich uszkodzeń samolotów po lądowaniach terenowych ) było niewiele – gdyż jedynie 2 (+ 2 uszkodzone He-111 – które doleciały na swe lotniska działań).

    ============================

    4 WRZEŚNIA 1939 ROKU :

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY :

    1) – He-111 – który uległ całkowitemu zniszczeniu w polu MIKUSZEWA, z południowej strony lasu GORZYC, na płn. – wsch. od MIŁOSŁAWIA. (b. IP)

    2) – He-111 – jako drugi zestrzelony samolot z tej formacji – który wylądował przymusowo w polu IMIELNA, na płd. – zach. od ZAGOROWA. (b. IP)

    3) – He-111 – który jako trzeci zestrzelony samolot – uległ zniszczeniu w polu z płd. strony miejscowości ZABOROWO (i rzeki WARTY), w odległości około 10 km na wschód od ŚREMU. (b. IP)

    4) – He-111 – który uległ całkowitemu zniszczeniu tuż na zachód od cmentarza w GIECZU (na płd ; z lekka na płd. – wsch. od drogi NEKLA – GIECZ – ŚRODA). Był to dokonany zestrzał najbliżej lotniska podstawowego w DZIERZNICY, bowiem o około 1,5 - niecałe 2 km. (b. IP)

    5) - He-111 – który jako zestrzał d-cy DM – wylądował przymusowo w polu CZACHROWA, w płd. stronie WRZEŚNI.

    6) – He-111 – który uległ zniszczeniu po runięciu na las PODSTOLIC (w stronę maleńkiego MARZELEWA), po północnej stronie drogi z NEKLI (POZNANIA) do WRZEŚNI. (b. IP)

    7) – Ju-52 – który uległ zniszczeniu i spaleniu wraz ze swym ładunkiem bomb – na skraju lasu i pola – będącego niewykorzystanym lądowiskiem w 1939 r. – pośrodku PSAR : MAŁYCH, WIELKICH – w stronę PSAR POLSKICH. (b. IP)

    8) – Ju-52 „HAMBURG ALTONA”– który przymusowo wylądował (lecąc kursem zachodnim znad wioski GROCHOWY – poprzez SIĄSZYCE, na północ od wioski ZOSINKI) - w polu SIĄSZYC (na płd. – zach. od miasteczka RYCHWAŁ a na zach. od drogi z KONINA do KALISZA), po czym jego załoga – po spaleniu wszystkich silników – zbiegła do GRĄDÓW STARYCH, a stamtąd została wyewakuowana innym Ju-52.

    9) – Ju-52 – który został zestrzelony po ataku 4 P-11 nad GNIEZNEM i uległ zniszczeniu wpadając w staw w JANKOWIE DOLNYM, tuż z płd. strony drogi z GNIEZNA do TRZEMESZNA (INOWROCŁAWIA). (b. IP)

    10) – Ju-52 – który po ataku jednej P-11 w płd. – wsch. stronie jeziora POWIDZKIEGO – uległ zniszczeniu w polu wioski GÓRY, na płn. – wsch. od KLECZEWA. (b. IP)

    11) – Bf-109 – który został celnie ostrzelany nad WRZEŚNIĄ – po skierowaniu się w południową stronę – uległ zniszczeniu na terenie mniejszego, nie wykorzystanego w 1939 roku lądowiska w GRABOWIE KRÓLEWSKIM (pomiędzy WRZEŚNIĄ a PYZDRAMI) a jego pilot – lądując tam z nie w pełni rozwiniętą czaszą spadochronu – doznał połamania obu nóg. (b. IP)

    Razem – minimum 11 zestrzelonych samolotów. Nie można tutaj wykluczyć zestrzelenia 1-2 Ju-52 więcej, zwłaszcza na obszernych połaciach ZIEMI KONIŃSKIEJ. 4. IX. – III/3 DM zestrzelił – z tego co jest znane i wykryte - 7 takich samolotów a naziemna OPL - dalsze 4 takie duże maszyny.


    __________________________
    ZASADZKA TULCE :
    X1) – Samolot dwusilnikowy – który ścigany przez 1 P-11 ( od zachodniej strony POZNANIA) – w porze około południowej – gdy nie działała jeszcze zasadzka w KOBYLEM POLU – spadł i uległ zniszczeniu nad polami FRANOWA – gdzie podczas okupacji pobudowana tam została wielka stacja kolejowa (towarowo – rozrządowa w POZNANIU). Wg jednej – lecz mało pewnej inf. - mogło to być „5. IX.”. Nie zaobserwowano wówczas widoku żadnej czaszy na tle nieba – więc załoga samolotu mogła zginąć w płonącym wraku samolotu.
    ______________________________


    ZASADZKA KOBYLE POLE :

    1) – Do-17 – kpr. pil. KROCZYNSKI. (b. IU)
    2) – Ju-52 – w polu NOWEJ WSI (na północ od miasteczka BUK, w zachodnim rejonie POZNANIA). (b. IP)


    ______________________________
    ZASADZKA NAŁĘCZ (GĘBARZEWO) :

    1)- He-111 – sierż. pchor. pil. MALIŃSKI. Niemiecki bombowiec nagle eksplodował w locie, nad polem położonym na płn. od szkoły w LUCYNOWIE (z płn. strony drogi z KLECZEWA do SŁUPCY ; w płd. – wsch. stronie jeziora POWIDZKIEGO).

    _______________________________
    ZASADZKA KLECZEW - BIAŁOBRÓD („ŚLESIN”) :

    1) – Do -17 – por. pil. MOSZYŃSKI, ppor. pil. GRZYBOWSKI, kpr. pil. GABRIEL. Samolot rozpoznawczy zestrzelony w porze około południowej, w płn.- wsch. stronie zasadzki.
    2) – Ju-52 – kpt. pil. JASTRZĘBSKI. Samolot lecący po południu od strony KAZIMIERZA BISKUPIEGO – runął w polu w pobliżu wiosek PRZECŁAW – IZDEBNO, pomiędzy KAZIMIERZEM BISKUPIM a południową częścią jeziora POWIDZKIEGO. Samolot spłonął od pożaru bomb zapalających.
    3) – Bombowiec Do -17 – sierż. pchor. PUDELEWICZ. Jeden z dwu ostrzelanych bombowców, operujących przed wieczorem w płd. rejonie KONINA – uległ zniszczeniu i spaleniu w polu MODLIBOGOWIC, na płn. – zach. od miasteczka RYCHWAŁ.


    __________________________________ ZASADZKA „TUREK” (TUREK-UNIEJÓW) :
    1) - 1 samolot - 132 EM. Możliwe, że mógł nim być Hs-126, bowiem takowy latał nad lasami na północ od miasta TUREK, zrzucając kolorowe wstążki sygnalizacyjne dla niemieckiego patrolu motocyklowego. Ewentualne inne jakieś zwycięstwa z tej zasadzki – nie są znane.

    Wg obowiązującej (oficjalnie bądź nieoficjalnie) nowej doktryny wymiany informacji pomiędzy stroną niemiecką a polską – żadnych zwycięstw w dniu 4. IX. nie było (a poznańscy piloci zapewne korzystając z letnich promieni słonecznych – wygrzewali się na lotniskach w promieniach słońca lub opalali się – „gdyż do takich wniosków - ów dzień może tutaj się sprowadzać”).

    Razem 4. IX. :
    LOTNISKO PODSTAWOWE DZIERZNICA – min. 11 (z możliwością 1-2 dalszych Ju-52 na ZIEMI KONIŃSKIEJ.
    ZASADZKI (w ilości 5ciu) – 10 samolotów (jakby poniżej oczekiwań dla 16 a następnie 19tu działających P-11).
    Łącznie – min. 21 samolotów. Niewiadomą stanowi typ zestrzelonego samolotu na zasadzce „TUREK”. Gdyby został stamtąd zestrzelony inny samolot niż Hs-126 – znaczyłoby to, że III/3 DM mógłby zestrzelić 22 samoloty.

    Dla dni 1-4. IX. – dla III/3 DM – obowiązującą obecnie liczbą zwycięstw powietrznych w odniesieniu do samolotów Luftwaffe jest „4ka” (2 zniszczone 2. IX – Do-17F2 i He-111J a przy dniu 3. IX. – 2 samoloty nieznacznie uszkodzone po lądowaniach terenowych : typu He-111P i rozpoznawczy Do-17P – łatwe do naprawy czy remontu oraz 4 lekko uszkodzone inne samoloty : nieznacznie 1 Hs-126 - 2. IX.(10 % uszkodzenia), He-111 ostrzelany w zachodniej stronie KUTNA (30%) oraz 2 He-111 uszkodzone ogniem z P-11 pilotów zasadzki w KOBYLEM POLU - 3. IX. ; jeden w 20 % a drugi wieczorem – z palącym się w locie silnikiem – także rzędu 20 % uszkodzeń).

    Zestrzelenia – których nigdy nie było, a które były lub są podawane w publikacjach typu pisemnego, m.in. w źródłach londyńskich i opracowaniach powstałych po roku 2000 :

    1) - ŁAWICA 1. IX. – He-111 (ppor. pil. KOSTECKI wraz z kpr. pil. JASIŃSKIM) – wg jednego ze źródeł londyńskich. Taki samolot nigdy nie spadł na ziemię.
    2) – ŁAWICA 1. IX. – Bf-109 – który jakoby miał spaść na ziemię ulegając zniszczeniu (bez pilota) – w bliskim rejonie obecnych ulic POZNANIA : KRÓLOWEJ JADWIGI i STRZELECKIEJ.
    3) – ŁAWICA 1. IX. – Bf-109 – który jakoby miał ulec zniszczeniu po upadku pionowym na las zachodniego (lub płn. – zach.) rejonu CZERNIEJEWA (wraz z pilotem).
    4) – ŁAWICA 1. IX. – Bf-109 – który jakoby miał ulec zniszczeniu w lesie, w pobliżu leśniczówki JEZIERCE – na płn. - zach. od NEKIELKI (i NEKLI). Rzekomo znalezione przy zabitym pilocie mapy – miały zostać dostarczone do sztabu w GNIEŹNIE.
    5) – ŁAWICA 1. IX. – Bf-109 – który jakoby miał ulec zniszczeniu (wraz z pilotem) po upadku na skarpę leśną w niedużej odległości od jeziora OKRĄGLAK (na płn. - zach. od NEKIELKI i NEKLI), około 40 km na wschód od ŁAWICY. Ciekawą rzeczą ponadto jest tutaj – że jeden zestrzelony Messerschmitt – uległ ponoć zniszczeniu „aż w trzech różnych miejscach” – oddalonych od siebie o kilka kilometrów (a maksymalnie o około 10 km od siebie - od dwóch skrajnych miejsc : pobliża jeziora Okrąglak i płn. – zach. strony lasu od CZERENIEJEWA – wg powojennej książkowej relacji LWA SAPIECHY - odnoszącej się do dnia 2. IX.).
    6) – NAŁĘCZ („GĘARZEWO”) 3. IX.– He-111 – zestrzelony wspólnie przez trójkę pilotów : kpr. JASIŃSKIEGO, pchor. MALIŃSKIEGO i ppor. ŁUCZYŃSKIEGO – podany na tzw. „Liście BAJANA” (w źródłach londyńskich). Taki bombowiec nigdy nie spadł na ziemię ani nie wylądował w żadnym polu (w okolicy WÓLKI, CZESZEWA, GNIEZNA czy KOSTRZYNA, ani też gdzie indziej).

    ============================

    ZESTRZELONE SAMOLOTY NIEMIECKIE – OPARTE JEDYNIE NA INFORMACJACH TYPU USTNEGO (widziane oczami innych ludzi ; bezpośrednich świadków zdarzeń lotniczych z 1939 roku) – W SKRÓCIE :

    1.IX. – Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :

    1) – He-111 w polu MIĄSKOWA, w rejonie ŚRODY.
    2) – Ju-52 – w pobliżu TOMIC, w południowo - zachodnim rejonie POZNANIA.
    3) – He-111 w TOPOLI, w płn. stronie ŚRODY.
    4) – He-111 na wschód od JAROCINA (tutaj brakuje danych ze wschodniego rejonu JAROCINA).
    5) – He-111 o zmroku - w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ (na płn. – zach. od SZAMOTUŁ) – gdzie brakuje danych z rejonu OBRZYCKA nad WARTĄ.
    -----------------------------------------------------------

    2. IX. – lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :

    1) – Bombowiec Do-17 w pobliżu BARANOWA, na płn. od ŁAWICY (wchodzący w skład 6 ciu zestrzeleń koło POZNANIA do godz. 16:00).
    2) – He-111 – las leśnictwa KRZYŻÓWKA (na płd. – wsch. od LUBOCHNI, w płd. – wsch. rejonie GNIEZNA).
    3) – He-111 – GRZYBOWO – na płn. – wsch. od WRZEŚNI.
    4) – He-111 – jezioro WIERZBICZAŃSKIE, na wschód od GNIEZNA (wchodzący w skład paru zestrzeleń koło JANKOWA DOLNEGO).
    5) – Bf-110 – w pobliżu SŁOMOWA i PSAR POLSKICH, na płn. – zach. od WRZEŚNI.
    6) – Bf-109 – TERESA koło NOWEGO MIASTA nad WARTĄ, w płn. – zach. rejonie JAROCINA.
    7) – Hs-126 – w południowo - zachodniej stronie POZNANIA (w dzielnicy GÓRCZYN) – wchodzący w skład 6ciu zestrzeleń niedaleko POZNANIA do godz. 16:00).
    8) – Ju-52 – w płd. – zach. stronie WĄGROWCA.
    9) - Bombowiec Do-17 w ZIELIŃCU – we wschodniej stronie POZNANIA. X) – Nieznanego typu samolot – który wpadł w bagna WALGI na płd. – wsch. od PYZDR (o ile nie był to Hs-126 będący może zestrzeleniem z zasadzki „KALISZ”).

    Zasadzki :
    I - MĄCZNIKI (ŚRODA) :
    1) – Hs-123 – lasy rejonu MIŁOSŁAW – ORZECHOWO pomiędzy WRZESNIĄ a JAROCINEM.
    2) – Hs-123 – rejon KOŻMINA (pomiędzy JAROCINEM a KROTOSZYNEM).

    II - IWNO (IWNO – LIBARTOWO) :
    1) – Bf-109 na zachód od SIEDLEC (w obszarze SIEDLEC – KOSTRZYN).

    III - GĘBARZEWKO – KOKOSZKI STARE :
    1) – Rozpoznawczy Do-17 lub He-111 – płd. strona WĄGROWCA, zestrzelony pod wieczór.

    3. IX.:

    Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :

    1) – He-111 – przystanek kolejowy w PROMNIE (linia POZNAŃ – GNIEZNO).
    2) – He-111 – staw w SŁAWIE (WIELKOPOLSKIEJ) w gminie SKOKI (na północ od PUSZCZY ZIELONKI).
    3) – He-111 – płd. – zach. od stacji kolejowej w KOSTRZYNIE.
    4) – He-111 w polu CHWALIOGOWA (CHWALIBOGOWO – BARDO) na płd. – zach. od WRZEŚNI.
    5) – He-111 – TULCE – SPŁAWIE w rejonie na płd. – zach. od SWARZĘDZA – mogący wchodzić w skład 6 zestrzeleń lotniczych 3. IX. w rejonie POZNANIA.
    6) – He-111 pomiędzy ZBĄSZYNIEM a ZBĄSZYNKIEM w bardzo dalekim płd. – zach. rejonie POZNANIA.
    7) – Bf-109 w płd. – wsch. stronie NOWEGO TOMYŚLA, w dalekim płd. – zach. rejonie POZNANIA.
    8) – Bf-109 – w płn. – wsch. stronie WRZEŚNI.
    9) – Bf-109 – zestrzelony przed zmrokiem we wschodniej stronie SWARZĘDZA (być może ? - wchodzący jeszcze w skład 6. zestrzeleń lotniczych rejonu POZNANIA).

    Zasadzki :
    I - KOBYLE POLE :
    1) – He-111 – we wschodniej stronie POZNANIA – wchodzący w skład 6ciu zestrzeleń lotniczych wokół POZNANIA.

    II - GUŁTOWY :
    1) – Ju-86- JASIN na płn. – wsch. od SWARZĘDZA – wchodzący w skład 6. zestrzeleń lotniczych wokół POZNANIA 3. IX. 2) – He-111 – blisko jeziorka OKRĄGLAK na płn. – zach. od NEKLI (obecnie samolot jest mylony z m. in. z samolotem typu Bf-109 z dnia 2. IX. w zachodnim rejonie CZERNIEJEWA a szczególnie z Bf-109 „ppor. pil. KOSTECKIEGO” z zasadzki z ŁAWICY z dnia 1. IX.)

    III – MALCZEWO :
    1) – Bf-110 – w LEŚNIEWIE (płn. – zach. rejon CZERNIEJEWA).

    IV – GĘBARZEWKO – KOKOSZKI STARE :
    1) – He-111 – z płd. – zach. strony stacji kolejowej w FAŁKOWIE (linia : POZNAŃ – GNIEZNO) – ppor. rez. pil. CZACHOWSKI.*
    * Tutaj można przytoczyć informację z jednego periodyku – podaną stosunkowo niedawno, gdyż w 2022 roku – jednakże z częściowym moim w niej udziałem :

    MIESIĘCZNIK SPOŁECZNO – KULTURALNY ŚLĄSK Nr 8 (323) SIERPIEŃ 2022, strony 53-57 - ARTEFAKTY MÓWIĄ : „Blaszka z nesesera – nagroda ppor. pil. Rowińskiego” – TADEUSZ LOSTER

    strona 53 : (…) „3 września do zorganizowania zasadzki w Gębarzewie z lotniska w Dzierżnicy odleciał klucz 3 samolotów PZL P 11. Do wykonania zadania zostali wyznaczeni piloci por. Z. Moszyński, ppor. Z. Rowiński ze 131 eskadry oraz piloci 132 eskadry ppor. Łuczyński i ppor. J. Czachowski. W tej zasadzce parze pilotów Rowiński Czachowski udało się zestrzelić jeden samolot bombowy Heinkel 111. Tak walkę polskich pilotów z niemieckimi samolotami opisał Czesław Kazecki.

    W porze południowej – dwa nasze samoloty wystartowały na odgłos niemieckich bombowców, lecących z kierunku Inowrocławia w stronę Poznania. Niemiecka eskadra Heinkli została zaatakowana od strony słońca zaraz po przelocie bombowców nad Gnieznem. Po kilku krótkich i bardzo zwinnych atakach naszych dwóch „jedenastek” (P 11) - tuż przed pierwszą stacją kolejową na linii Gniezno-Poznań (Pierzyska) – za ostatnim w szyku Heinklem pojawiła się wpierw mała i cienka, a potem coraz bardziej grubiejąca i wydłużona wstęga czarnego dymu, pomieszana z językami ognia widocznymi na lewym silniku niemieckiego samolotu. Po przelocie nad ową stacją – za rozpierzchłą niemiecką eskadrą, ostrzeliwującą nasze dwa myśliwce, na końcu leciał ów uszkodzony mocno bombowiec, zniżając pułap lotu z około niecałych 2 km wysokości do 1,5 km, potem 1 km a następnie kilkuset metrów (i do jeszcze niższego). Po przelocie nad drogą z Łubowa do Iwna (zarazem z Gniezna do Kostrzyna i do Poznania) – w niskim już locie szykował się do przymusowego, twardego lądowania na spodzie kadłuba z południowej strony stacji kolejowej w Fałkowie. Znieruchomiał dopiero na odległości około pół kilometra na płd.-zach. od budynków stacyjnych. Lot tego bombowca śledzili też na ziemi polscy żołnierze, którzy jakąś ciężarówką dość szybko pędzili po bezdrożach pola, by zaraz ująć do niewoli niemiecką załogę. Tak się też stało. Ów zestrzał lotniczy miał potwierdzenie od polskich wojsk ziemnych. Nasi piloci wykonali kilka okrążeń miejsc pobojowiska lotniczego, po czym nie ścigając już dalej w stronę Poznania pozostałych niemieckich bombowców (silnie ostrzeliwujących wcześniej nasze 2 P-11) - powróciły na swe lotnisko niedaleko Gębarzewka, radośnie kiwając tam swymi skrzydłami dla personelu naziemnego tej zasadzki.

    Zestrzelenie niemieckiego samolotu bombowego Heinkel 111 zaliczono ppor. Józefowi Czachowskiemu. To jedyna znana relacja opisująca działania bojowe Zbigniewa Rowińskiego.
    Według przekazu Czesława Kazeckiego nie znaczy to, że pilot Rowiński nie brał udziału w innych zasadzkach oraz zadaniach bojowych w dniach od 1 do 16 września 1939 roku. (…) Wyglądać tu może (pisze Kazecki), że ppor. pil. Zb. Rowiński mógł przez większość dni działać na oddalonych placówkach i tym samym mógł być mało widocznym pilotem dla dowódcy III/3 DM (jakby pozostający w cieniu i w dużym zapomnieniu, a tak czasem się też zdarzało). (…)”
    __________________________________

    4.IX. :

    Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :

    1) – He-111 w polu MIKUSZEWA (blisko GORZYC) – na płn. – wsch. od MIŁOSŁAWIA .
    2) – He-111 – w polu IMIELNA na płd. – zach. od ZAGÓROWA (wschodni rejon PYZDR).
    3) – He-111 – ZABORÓW (10 km na wschód od ŚREMU).
    4) – He-111 – GIECZ – około 1,5 km od DZIERZNICY (na płd. – zach.)
    5) – He-111 – las pobliża MARZELEWA (płn. – zach. rejon WRZEŚNI).
    6) – Ju-52 – pośrodku 3 PSAR, na płn. – zach. od WRZEŚNI)
    7) – Ju-52 – JANKOWO DOLNE (wschodni rejon GNIEZNA) – jeden „z paru zestrzeleń lotniczych” w okolicy JANKOWA DOLNEGO).
    8) – Ju-52 – wioska GORY na płn. – wsch. od KLECZEWA.
    9) – BF-109 – GRABOWO KROLEWSKIE (pomiędzy WRZEŚNIĄ a PYZDRAMI).

    Zasadzki :

    I – TULCE :
    1) – Albo Do-17 albo – He-111 – teren później pobudowanej wielkiej stacji kolejowej (towarowo – rozrządowej) we FRANOWIE, w POZNANIU.

    II – KOBYLE POLE :
    1) – Ju-52 – NOWA WIEŚ (na płn. od BUKU, w płd. – zach. stronie POZNANIA).

    III – NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) :
    1) – Ju-52 w pobliżu jeziora NAPRUSZEWSKIEGO, we wschodniej stronie jeziora POWIDZKIEGO.

    4.IX. (nie wykluczając jednakże i daty 5.IX.) :
    1X) – Dwumiejscowy samolot nieustalonego typu - który uległ zniszczeniu po upadku na wschodnią stronę lasu – w zachodniej stronie miejscowości ŁOWYŃ (w płd. rejonie MIĘDZYCHODU, bardzo odległym na zachód (z lekka na płn. – zach.) od POZNANIA. Niewiadomą tu jest : czy był to zestrzał III/3 czy może III/4 DM ?, albo może naziemnej OPL ? lub czy nie był to „zwykły wypadek lotniczy” ?
    -------------------------------------------------------------
    Materiały typu pisemnego – przy których nie udało się zebrać informacji od ewentualnych świadków zdarzeń i zestrzeleń lotniczych z 1939 roku :

    1.IX. 1939r.:

    Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :

    1-3 – 3 bombowce (He-111) – zestrzelone rano w okolicy stacji kolejowej w MARZENINIE. Informacja zaczerpnięta bardzo późno, z Internetu, w wiele lat po 2000 roku, tym samym niemożliwa już do jakiegokolwiek sprawdzenia terenowego. Wcześniejsze informacje ustne – od osób zamieszkałych w rejonie miejscowości PSAR, MARZENINA a nawet jednego mieszkańca z GUŁTÓW – wskazywały na upadek na teren leśny w płn. – zach. strony WRZEŚNI – na pewno 1go (a może nawet i 2 bombowców) – jakby w pierwszym dniu wojny, ale nie udało się tego lepiej potwierdzić.

    4-5) – 2 bombowce (He-111) – zestrzelone 1. IX. po południu w południowym rejonie CZERNIEJEWA. Tutaj nie udało się w latach XX wieku – uzyskać jakiejkolwiek informacji ustnej, a w szereg lat po 2000 roku – było to już zupełnie niemożliwe. Z pewnością oba bombowce musiały spaść na tereny leśne, gdzie zawsze wykrywanie tego rodzaju pobojowisk lotniczych okazywało się czymś nad wyraz trudnym.

    6-7) – 2 He-111 – opisane w książce płka pil. W. KRÓLA - „LOTNICY SPOD ZNAKU POZNAŃSKIEGO „KRUKA”. Podejmowane przeze mnie raczej skromne próby odnalezienia w latach 90 tych owych 2 punktów pobojowisk tych bombowców w obszarze pomiędzy KÓRNIKIEM a POZNANIEM – nie przyniosły żadnych rezultatów. Niestety, zawiodły mnie tutaj redakcje paru poznańskich codziennych gazet – które w niczym nie chciały mi dopomóc w roku 2000 i w latach późniejszych.

    8) – Samolot będący zestrzeleniem lotniczym w rejonie WIELUNIA. Tutaj m.in. żaden z kilku byłych pilotów i mechaników lotniczych dyonu (głównie z rejonu POZNANIA) – nie był w stanie cokolwiek powiedzieć o owym ewentualnym tam zwycięstwie, poza wspominaniem, że około 16:00 – z DZIERZNICY wystartował zespół patrolowy 6 P-11, kierujący się wpierw na rejon OSTROWA WLKP. a następnie KALISZA. Zasadzka „KALISZ” – raczej przed samym wieczorem 1. IX. (dysponując tam jedynie 3 P-11) nie odbyła żadnego startu bojowego. W DZIERZNICY – również nie pamiętano o takowym ewentualnym nieznanym zestrzeleniu.

    ZASADZKI:

    Zasadzka Bazy nr 3 z ŁAWICY – „zapalony nad STAROŁEKĄ w POZNANIU – niemiecki bombowiec”. Tutaj nie udała się sztuka odszukania w POZNANIU jakichś świadków mogących powiedzieć – gdzie ów samolot mógł spaść na ziemię – pod kątem : czy na STAROŁĘCE ?, w innym miejscu? – np. we WILDZIE ?, czy może na DĘBCU ? Nie ukazała się też w poznańskiej codziennej prasie moja informacja o poszukiwaniu końcówki lotu tego samolotu (przy końcu lat XX wieku i na początku lat XXI wieku – takowe moje podawane tam artykuły bądź artykuliki z moimi zapytaniami i prośbami o pomoc - w większości zaraz szły do kosza na śmieci – gdyż już po ukazaniu się bardzo obszernego tomu w 2000 r. Pana J. B. CYNKA – zaczęto inaczej niż ja na owe sprawy lotniczego Września patrzeć i je oceniać, a już w szczególności po publikacjach niemieckiego historyka Pana M. EMMERLINGA, od 2002 r.)

    Zasadzka z BIEDRUSKA :

    1-2) - Tutaj nie udało się wyjaśnić niczego : ani „2 zestrzeleń z tejże zasadzki”, ani „staranowanego samolotu rozpoznawczego” koło STARCZANOWA w strefie BIEDRUSKA, ani samolotu „Bf-110 koło SZAMOTUŁ” czy ewentualnie jakiegoś może jeszcze innego ?

    Inne zestrzelone samoloty :
    1-2) – 2 samoloty – wspominane przez mieszkańców z WILDY. Nie można wykluczyć, że jednym był bombowiec (He-111) – będący zestrzeleniem pilota z „zasadzki pod SWARZĘDZEM” – a drugim jakiś jeszcze inny i odrębny (jako np. zestrzał myśliwca z DZIERZNICY ?) lub mógł to być „bombowiec zapalony nad STAROŁĘKĄ”? Inny wariant owej informacji to być może : bombowiec (He-111) z WILDY – jako zestrzał pilota z zasadzki w KOBYLNICY i jako drugi z niej – rozpoznawczy Do-17 z ulicy WAŁY KRÓLOWEJ JADWIGI albo bombowiec z WILDY i He-111 (rok produkcji 1938) – z DĘBCA. W sumie – sprawa bardzo trudna – do bezbłędnych wyjaśnień.

    Nieznane lotnisko działania P-11 dotyczące dni 1 - 3.IX.:
    1) – Samolot z którego wyskoczył ze spadochronem niemiecki lotnik – który został uprowadzony przez 3 Polaków z SZAMOTUŁ.

    2. IX. :

    Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY :
    1-2) – Jeden a może i 2 bombowce – zestrzelone w porze obiadowej nad strefą lasów NEKLI i CZERNIEJEWA – gdzieś w okolicy WIKTOROWA – WAGOWA – CZACHÓREK (obecnych CZACHUREK) , a więc bliżej drogi z GNIEZNA – poprzez ŁUBOWO – IWNO do POZNANIA. Internetowa informacja ukazała się w wiele lat po roku 2000 – mówiąca – że „niemieckie bombowce poniosły tam straty” – a więc w liczbie mnogiej. Wcześniej, przed rokiem 2000 – posiadałem jedynie informację – że z południowej okolicy miejscowości RADOMICE (w pobliżu CZERNIEJEWA) – widać było nad lasem jeden płonący bombowiec typu He-111 i jak nasze samoloty myśliwskie – zajęły się zaraz atakami Innego samolotu z owej niemieckiej niedużej grupy bombowców. Brakowało jednakże informacji o ewentualnym punkcie pobojowiska owego palącego się jednego niemieckiego samolotu.

    KOBYLE POLE :

    He-111 – ostrzelany w rejonie KUTNA - przez ppor. rez. A. WRÓBLEWSKIEGO – brak informacji ustnych o tym samolocie.

    JANKÓW ( „KALISZ” ) :

    1) – Ju-52 – kpt. pil. JASTRZĘBSKI – brak informacji ustnych.
    2) – Hs-126 - brak informacji ustnych. Nie można zupełnie wykluczyć, że samolot ten mógł wpaść w bagna WALGI rzeki WARTY, w płd. – wsch. rejonie PYZDR, ale informacja ta jest niepewna i niepotwierdzona.

    2. IX. – „Hs-126” – podany przez byłego dowódcę lotnictwa Armii „POZNAŃ.” Tutaj niewiadomą jest - czy może chodzić o tego typu samolot dla zasadzki „KALISZ” ? czy może dla lotniska podstawowego w DZIERZNICY ?

    3. IX. :

    KOBYLE POLE :

    1-2X) – He-111 – który runął o zachodzie słońca w okolicy OBRZYCKA nad WARTĄ. Dotyczy to także „drugiego tam Heinkla”.
    3-4) – 1 a w zasadzie 2 He-111 – które miały mieć swe końcówki lotu w rejonie WOLSZTYNA. 5) – „Drugi Ju-86 – kpt. pil. ZAREMBA”.
    6U) – He-111 – uszkodzony w 20 % w porze około południowej. Tutaj wcale nie można wykluczyć jakiejś ingerencji co do tego samolotu – zasadzki z GĘBARZEWKA.

    NAŁĘCZ – „GĘBARZEWO” :

    1) - He-111 – sierż. pchor. pil. MALIŃSKI ; który to samolot wylądował przymusowo w III RZESZY. Tutaj nie wiadomo – czy mógł to być samolot z drugiej niemieckiej trójki (być może ostrzelany nad stacją kolejową we WÓLCE, czy z ostatniego ich klucza – trafiony może lekko nad SZEMBROWEM, na płn. – wsch. od WRZEŚNI.

    CEREKWICA („ŻNIN”) :

    1) – Do-17P – por. pil. MOSZYNSKI.
    2X) – Rozpoznawczy Do-17 – który wg niemieckiej informacji miał wylądować na płd. – zach. od ŻNINA a następnie miał ulec zniszczeniu przez klucz Ju-87 – które miały też za zadanie wyewakuować załogę tego Dorniera do III RZESZY.

    JANKÓW („KALISZ”) :

    1) – „Ewentualny drugi Bf-109” zestrzelony z tej zasadzki.

    TUREK (PRAWDOPODOBNIE ŻDŻARY – w płd. rejonie miasta TUREK) :

    3) – 3 nieznanego typu zestrzelone tam samoloty.
    -----------------------------------------------
    4. IX. :

    KOBYLE POLE :
    1) - Do-17 – kpr. pil. KROCZYŃSKI.
    --------------------------------------------------
    Zasadzka TUREK (TUREK – UNIEJÓW) :

    1) – „1 zestrzelony samolot” (nie można wykluczyć zestrzelenia tam samolotu Hs-126).

    4. IX. – Nieznane lotnisko działania P-11 :
    1) – Hs-126. Nie wiadomo jakiemu lotnisku należy ów zestrzał faktycznie przypisać ( czy zasadzce TUREK – UNIEJÓW ? , czy innej zasadzce ? lub może lotnisku podstawowemu ? ).
    ___________________________________

    Lotniska – gdzie znane są nazwiska pilotów zwycięzców :

    DZIERZNICA :
    1.IX. – Dwaj dowódcy eskadr (po 1 He-111) oraz sierż. pchor. KORTUS – Bf-109.
    4.IX. – D-ca Dyonu – He-111.
    Razem – 4 zwycięzców na około 54-56 zwycięstw.

    ZASADZKI :

    1. IX.:
    ŁAWICA – 2 He-111, 2 Bf-109E .
    Jako Baza nr 3 działająca osobno w stosunku do III/3 DM – 1 bombowiec.
    Razem – 5 zwycięstw.

    Zasadzki 2. IX. :
    Zasadzka „pod SWARZĘDZEM” – Do-17, He-111.
    KOBYLE POLE : Do-17, Do-17F2, He-111J, He-111 (KUTNO – z końcówką lotu na lotnisku startu w III RZESZY). Ponadto – Ju-86 i He-111 nad GNIEZNEM – zestrzelone zespołowo – przez klucz dowodzony przez ppor. pil. KOSTECKIEGO.
    JANKÓW ( „KALISZ”) - 3 Do-17, 1 Ju-52
    Razem takich zwycięstw – 10.

    Zasadzki 3. IX. :
    KOBYLE POLE : 3 He-111 + 1 He-111 uszkodzony, 3 Ju-86.
    MALCZEWO – 1 Bf-110.
    GĘBARZEWKO – 1 He-111.
    NAŁĘCZ – 5 He-111P.
    CEREKWICA – 1 He-111, 1 Do-17P.
    JANKÓW – 1 Do-17.
    Razem – 16 zwycięstw + 1 uszkodzenie.

    Zasadzki 4. IX.:
    KOBYLE POLE – 1 Do-17.
    NAŁĘCZ – 1 He-111, 1 Do-17Z, 1 Ju-52.
    KLECZEW („SLESIN”) – 2 Do-17, 1 Ju-52.
    Razem – 7 zwycięstw ze znanymi nazwiskami pilotów.

    1-4. IX. – 38 zwycięstw + 1 uszkodzenie na około 67- 68 zestrzeleń + 3 uszkodzenia (1. IX – 5/11, 2. IX. – 10/23 +1 uszkodzenie, 3. IX. – 16 +1U/do 24 +2U, 4. IX. – 7/11).

    Łącznie 1-4. IX. : 42 +1U – z około 121 - 122 + 3U.

    ________________________________

    Zwycięstwa powietrzne – gdzie znane są nazwiska pilotów zwycięzców :

    1) – Kpt. ZAREMBA – 1. IX. – DZIERZNICA – He-111,
    2. IX. – zasadzka pod SWARZĘDZEM – rozpoznawczy Do-17, He-111,
    3. IX. – KOBYLE POLE – 1-2 He-111 (2 He-111 – wg płka KUROWSKIEGO), 1-2 Ju-86 (2 Ju-86 – wg dra JERZEGO PAWLAKA).
    Razem – 5-6 (a max. - 7 samolotów).

    2) – Ppor. KOSTECKI – 1. IX. ŁAWICA – He-111H, Bf-109E,
    2. IX. – KOBYLE POLE – możliwe, że rozpoznawczy Do-17.
    Razem – minimum 3 samoloty.

    3) – Kpr. JASIŃSKI – 1. IX. – ŁAWICA – Bf-109E, He-111H,
    3.IX. – NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) He-111P.
    Razem – 3 samoloty.

    4) – Kpt. JASTRZĘBSKI – 1. IX. – DZIERZNICA – He-111,
    2. IX. - JANKÓW („KALISZ”) – bombowiec Do-17, Ju-52,
    4.IX. – „ŚLESIN” – Ju-52.
    Razem - 4 samoloty.

    5) – Sierż. pchor. KORTUS – 1. IX. – DZIERZNICA – Bf-109.

    6) – Kpt. rez. POHL (pilot z BAZY Nr 3) – 1. IX. – ŁAWICA – 1 bombowiec.

    7) – Ppor. GEDYMIN – 2. IX. – KOBYLE POLE – Do-17F2, He111J. Razem – 2.

    8) – Ppor. rez. WRÓBLEWSKI – 2. IX. - KOBYLE POLE – He-111.

    9) – Sierż. pchor. PUDELEWICZ – 2. IX. – JANKÓW – Do-17,
    4. IX. – „SLESIN” – Do-17. Razem – 2 samoloty.

    10) – Ppor. BIBROWICZ – 2. IX. JANKÓW – Do-17,
    3.IX. – JANKÓW – Do-17.
    Razem – 2.

    11) – Sierż. pchor. KABAT – 3. IX. – KOBYLE POLE – Ju-86, 1/2 He-111.
    Razem – 1, 1/2 .

    12) – Kpr. MAZUR – 3. IX. – KOBYLE POLE – 1/2 He-111. Wg listy BAJANA – ponadto miał udział we wspólnym zestrzeleniu prawdopodobnym He-111 w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ wraz z kpt. pil. ZAREMBĄ i ppor. pil. GRZYBOWSKIM (wg danych płka KUROWSKIEGO – był to zestrzał pewny).

    13) – Ppor. GRZYBOWSKI – 3. IX. – KOBYLE POLE – He-111 w rejonie WOLSZTYNA wg m. in. płka KUROWSKIEGO (wg innych danych : He-111 – wspólny zestrzał prawdopodobny wraz z kpt. ZAREMBĄ, uszkodzenie He-111 – wspólne z kpt. pil. ZAREMBĄ lub uszkodzenie He-111, zestrzał prawdopodobny He-111 w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ wspólnie z kpt. pil. ZAREMBĄ i kpr. pil. MAZUREM).
    4. IX. – „ŚLESIN” – 1/3 rozpoznawczego Do-17.
    Maksimum – 1, 1/3, minimum – 1/3 Do-17 -- 1/3 He-111 -- 1/2 He-111.

    14) – Ppor. rez. CZACHOWSKI - 3. IX. – GĘBARZEWKO – He-111.

    15) – Kpr. ALBRECHT – 3. IX. – MALCZEWO – Bf-110.
    16) – Sierż. pchor. MALIŃSKI – 3. IX. – NAŁĘCZ – 3 He-111P,
    4. IX. – NAŁĘCZ – He-111.
    Razem – 4.
    17) – Ppor. ŁUCZYŃSKI – 3. IX. – NAŁĘCZ – He-111P,
    4. IX. – NAŁĘCZ – rozpoznawczy Do-17Z, Ju-52.
    Razem – 3.

    18) – Sierż. pchor. NOWAK – 3. IX. - CEREKWICA („ŻNIN”) – He-111.

    19) – Por. MOSZYNSKI - 3. IX. – CEREKWICA – rozpoznawczy Do-17P,
    4. IX. – „ŚLESIN” – 1/3 rozpoznawczego Do-17.
    Razem – 1, 1/3.

    20) – Mjr MUMLER (U – z dwoma kropkami) – 4. IX. – DZIERZNICA – He-111.

    21) – Kpr. KROCZYŃSKI – 4. IX. - KOBYLE POLE – Do-17.

    22) – Kpr. GABRIEL – 4. IX. – „ŚLESIN” – 1/3 rozpoznawczego Do-17.

    23) – Kpr. ADAMSKI – 1-4. IX. – DZIERZNICA – minimum 5 zestrzelonych samolotów.


    ____________________________

    Zestrzelone niemieckie samoloty – których końcówki lotu nie były obserwowane przez pilotów P-11 lub owe samoloty pozostawiono swemu własnemu losowi (wybrane przykłady ) :

    1. IX. :
    1) – He-111 – ostrzelany w porze południowej w strefie BIEDRUSKA przez którąś z P-11 z eskadry interwencyjnej z DZIERZNICY (131. EM pod dowództwem kpt. pil. ZAREMBY ). Prawdopodobnie z owego rejonu BIEDRUSKA - jeden uszkodzony bombowiec pozostawiony swemu własnemu losowi – po późniejszym już przelocie nad KALWAMI – przymusowo lądował w polu dwu miejscowości o wspólnej nazwie CERADZ (posiadał on dużą ilość przestrzelin od ognia P-11).
    2) – Samolot nie znanego typu i rodzaju – który został gdzieś ostrzelany w rejonie OSTROWA WLKP. – KALISZA - przez patrol 6 P-11, po południu, a który to samolot pozostawiony swemu dalszemu losowi – zakończył swój lot w okolicy WIELUNIA. Brak zarazem najmniejszych informacji – że mógłby to być jakiś nieznany zestrzał III/6 DM.

    Przy dniu 1. IX. – w ferworze walk lotniczych – nie były do końca obserwowane przez pilotów P-11 końcowe losy takich celnie ostrzelanych niemieckich samolotów jak : He-111 – będący zestrzeleniem nad ŁAWICĄ ppor. pil. KOSTECKIEGO (gdyż musiał on natychmiast zaangażować się w nagłą walkę z myśliwskimi Messerschmittami Bf-109). Dwa mocno dymiące samoloty obserwowane były przez pilotów P-11 z dużych odległości : He-111 – ostrzelany przez kpr. pil. JASIŃSKIEGO nad rejonem KIEKRZA oraz także He-111 – ostrzelany przed wieczorem w płn. rejonie ANTONIKA (w płn. – wsch. stronie POZNANIA) przez eskadrę 9 P-11 – dowodzoną przez d-cę dyonu (był to jeden samolot z dużej grupy bombowców - które zostały całkowicie odparte znad miasta około godziny 18:00 ).

    2. IX. :
    1) – He-111 – ostrzelany przed KUTNEM przez ppor. rez. pil. WRÓBLEWSKIEGO – który nie mógł mieć wtedy świadomości odnośnie dalszych, dokładniejszych losów tego bombowca (poza jego mniejszym czy może i minimalnie większym stopniem uszkodzenia).

    3. IX. :
    1) – Bf-109 – który jako wcześniej nieznacznie może ostrzelany (gdzieś zapewne pomiędzy stacjami kolejowymi : WRZEŚNIA – GUŁTOWY) – zakończył przymusowo swój lot na spodzie kadłuba na jakimś większym i niezalesionym polu na płd. – wsch. od NOWEGO TOMYSLA, w porze około południowej.
    2) – He-111P – trafiony nieznacznie ogniem z P-11 pilotowanej przez sierż. pchor. MALIŃSKIEGO, który to samolot zakończył swój lot w polu III RZESZY, poza wiedzą i świadomością naszego pilota.

    W dniach 1-4. IX. – było jednakże dużo więcej takich przypadków – że piloci P-11 nie mieli czasu ani możliwości dogłębniejszej obserwacji ze swoich kabin końcowej fazy lotu ostrzelanego wcześniej jakiegoś niemieckiego samolotu. Czasami musieli się zadowolić jedynie obrazem w powietrzu mniej czy bardziej palącego się bombowca - który powoli czy bardziej mocno wytracał swą wysokość lotu – bez momentu widoku jego rozbicia się na ziemi czy w lesie (lub przymusowego lądowania w polu). Ważniejsze wtedy było – by seryjnie wyeliminować z walki jak największą ilość bombowców (czy transportowych Ju-52) w ilości 2-3-4 niemieckich maszyn w krótkim i sprzyjającym dla nich czasie walki. Zdarzało się, że pilot zwycięzca - nie zauważał wcale chwilowego momentu upadku ostrzelanego samolotu na ziemię – gdyż akurat leciał innym (na moment swym zmienionym) kursem, bywało w paru przypadkach, że nieprzyjacielski bombowiec nagle i niespodziewanie eksplodował na strzępy w powietrzu albo już na ziemi. Zdarzały się też i niezbyt precyzyjne obserwacje końcówki lotu ostrzelanego samolotu z dużych odległości (10 i więcej km ; choć w powietrzu czasem można prowadzić obserwację lotu danego samolotu na nieco większe odległości niż z ziemi – pod warunkiem jednak ścisłego utrzymywania za nim kursu lotu). Wszystkie owe zestrzelenia były jednakże dobrze widoczne dla obserwatorów z ziemi, o ile nie przeszkadzały w tym zbytnio jakieś przeszkody terenowe, m. in. pobliskie lasy czy duże zabudowania miasta.

    _______________________________________

    Zestrzelone samoloty niemieckie – których załogi jako swą końcówkę lotu wybrały przymusowe lądowanie w terenie przygodnym na spodniej części kadłuba (znane przypadki - dane niepełne) :

    1. IX. :
    1) – DZIERNICA – He-111- który jako ostrzelany (zapewne w strefie BIEDRUSKA) w porze południowej przez któregoś z pilotów ze 131. EM – przymusowo wylądował w polu pomiędzy dwoma miejscowościami CERADZ, na północ od majątku KALWY, w zachodnim rejonie POZNANIA.
    2) – ŁAWICA – kpr. pil. JASIŃSKI - He-111H ostrzelany nad KIEKRZEM – przymusowo lądował z palącym się jednym z silników w polu miejscowości GAŁOWO MAJĄTEK, na płd.- zach. od SZAMOTUŁ.
    3) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – rozpoznawczy Do-17 – który przymusowo wylądował na najdłuższym prostym odcinku ulicy WAŁY KRÓLOWEJ JADWIGI (obecnie ulica KROLOWEJ JADWIGI) w POZNANIU, w porze popołudniowej.

    2. IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 - ostrzelany w zach. stronie stacji kolejowej w NEKLI – z palącym się prawym silnikiem – wylądował z południowej strony grodziska w GRZYBOWIE, na płn. – wsch. od WRZEŚNI, po czym uległ w dużym stopniu spaleniu, w wyniku zaistniałego na dobre pożaru.
    2) – DZIERZNICA – Bf-110 – który to samolot po walce kołowej na niedużym pułapie lotu znad jeziora POWIDZKIEGO – przy próbie terenowego lądowania w polu – utkwił przednią częścią kadłuba w polu – i podpierając się na swych dwu silnikach – stał w pozycji pochylonej pomiędzy SŁOMOWEM a PSARAMI POLSKI. Później został ściągnięty na stację kolejową we WRZEŚNI.
    3) – DZIERZNICA – Bf-109 - który jako ostrzelany w locie nurkowym 1 P-11 nad GĄDKAMI – przymusowo wylądował w polu, przy obecnej ulicy POLNEJ w SWARZĘDZU (we wschodniej stronie miasta).
    4X) – KOBYLE POLE – ppor. KOSTECKI – Do-17 - przy którym to samolocie nie można wykluczyć (pomimo iż około 2000 roku nie udało się wykryć ewentualnej końcówki lotu rozpoznawczego Dorniera) - przymusowego lądowania w polu, na płd. – wsch. od SWARZĘDZA (na odległość kilku – około 10 km) – lekko dymiącego niemieckiego samolotu – który był dość zażarcie i jakby skutecznie atakowany znad rejonu stacji kolejowej POZNAŃ WSCHODNI (obecnie jest to stacja POZNAŃ WSCHÓD) po sam SWARZĘDZ, w porze rannej.
    5) – KOBYLE POLE – ppor. rez. WRÓBLEWSKI – He-111 – który po ostrzelaniu nad rejonem KUTNA – lądował przymusowo na swym lotnisku startu – doznając 30 % uszkodzeń.
    6) – KOBYLE POLE – He-111 – który ostrzelany nad rejonem stacji kolejowej w GNIEŹNIE – przymusowo lądował (a raczej spadł na ziemię z niedużej wysokości) w polu pomiędzy miejscowościami RÓŻA – WINIARY, z płn. stronie GNIEZNA. Uratował się tam – ranny w rękę – jeden niemiecki lotnik. Los reszty załogi – nie jest znany.
    7) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – kpt. ZAREMBA – He-111 – który to jako celnie ostrzelany w któryś z silników (z niedużej grupki bombowców) – przy próbie przymusowego lądowania pomiędzy MECHOWEM a KICINEM w rejonie KOBYLNICY - bardziej „spadł na ziemię” niż wylądował. Uratował się z niego jeden niemiecki lotnik – ranny w rękę – przewieziony niebawem ciężarówką do SWARZĘDZA. Los pozostałych lotników – nie jest znany.
    8) – MĄCZNIKI ( „ŚRODA”) – Hs-123 – który to samolot przy próbie przymusowego lądowania w polu pomiędzy CHWALCZYCAMI (obecnymi CHWAŁSZYCAMI) – a PODSTOLICAMI (w płd. – zach. rejonie WRZEŚNI) - został nagle ogarnięty wielkim pożarem – w którym zginął niemiecki pilot.
    9) – IWNO (IWNO – LIBARTOWO)- Bf-109 – który to samolot jako uszkodzony w walce nad strefą lasów nekielsko - czerniejewskich – wylądował w polu na zachód od miejscowości SIEDLEC, niedaleko zasadzki, tuż przy południowym skraju warszawskiej drogi (w obszarze pomiędzy KOSTRZYNEM a SIEDLCAMI). Samolot ten - nie uległ zapaleniu.
    10) - GĘBARZEWKO – He-111 – który z palącym się silnikiem (prawym) – znad przystanku kolejowego w GĘBARZEWIE – wylądował przymusowo w polu pomiędzy CIELIMOWEM a GUROWEM (na płn. – wsch. od ŻYDOWA).
    11) – GĘBARZEWKO – albo rozpoznawczy Do-17 albo He-111 ? – który przed wieczorem wylądował przymusowo w polu na płd. – wsch. od WĄGROWCA.
    12X) – DZIERZNICA – Ju-52 – który przy próbie terenowego lądowania w płd. – zach. rejonie WĄGROWCA – bardziej spadł na ziemię ulegając poważnym „poturbowaniem” , niż „lądował”. Los niemieckiej załogi nie został dobrze wyjaśniony.


    3. IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 – który to samolot z palącym się jednym z silników – ostrzelany w zachodniej stronie stacji w NEKLI – przymusowo wylądował w polu na płd. – zach. od stacji kolejowej w KOSTRZYNIE.
    2) – DZIERZNICA – He-111 – który przed wieczorem przymusowo wylądował w polu (z palącym się jednym z silników) w strefie przygranicznej, pomiędzy ZBĄSZYNIEM a ZBĄSZYNKIEM.
    3) – DZIERZNICA – Bf-109 – który jako przypuszczalnie ostrzelany nad linią kolejową z WRZEŚNI do KOSTRZYNA – przymusowo wylądował w polu na płd. – wsch. od NOWEGO TOMYSLA (poza więc widokiem i wiedzą polskiego pilota). Samolot ten nie uległ zapaleniu.
    4) – DZIERZNICA – Bf-109 - ostrzelany w rejonie na zachód od stacji kolejowej w SŁUPCY – który po przymusowym lądowaniu (palił się dość mocno w locie) uległ całkowitemu spaleniu wraz z ciałem pilota we wschodniej stronie wrzesińskiej wieży ciśnień (po płn. stronie drogi do WITKOWA).
    5) – DZIERZNICA – Bf-109 – który ostrzelany przed wieczorem w okolicy PACZKOWA – przy próbie przymusowego lądowania – zarył się mocno swym silnikiem w polu (stając w pozycji prawie że pionowej), pomiędzy warszawską drogą a linią kolejową, niecałe 2 km na wschód od SWARZĘDZA.
    6) – MALCZEWO – kpr. ALBRECHT – Bf-110 – który to samolot po wylądowaniu na ścierniskowym polu na płd. – zach. od LEŚNIEWA (w płn. – zach. rejonie CZERNIEJEWA) – po uderzeniu o wielkie rozłożyste drzewo – zawiesił się częścią ogonową na jego konarach.
    7) – GĘBARZEWKO – ppor. rez. CZACHOWSKI – He-111 – który z palącym się lewym silnikiem – przymusowo wylądował na płd. – zach. od stacji kolejowej w FAŁKOWIE.
    8) – NAŁĘCZ koło GĘBARZEWA – ppor. ŁUCZYŃSKI – He-111 – który to samolot przy lądowaniu terenowym z płd. strony miejscowości PUSTACHOWA pod GNIEZNEM – bardziej spadł na ziemię niż „wylądował”. Uratowało się z niego 2 młodych lotników niemieckich. Los pozostałych jego lotników – nie jest znany. 9) – NAŁĘCZ – sierż. pchor. MALINSKI – He-111 – który wylądował w dużym polu IWNA, w kierunku płd. – zach. - na STRUMIANY, z ranną załogą.
    10) – NAŁĘCZ – sierż. pchor. MALIŃSKI – He-111 – który wylądował przymusowo w III Rzeszy.
    11) – CEREKWICA w rejonie ŻNINA – sierż. pchor. NOWAK – He-111 – który przymusowo wylądował z płd. strony jeziora MARGONIŃSKIEGO, w płn. – zach. rejonie WĄGROWCA.
    12) – CEREKWICA – por. MOSZYŃSKI – rozpoznawczy Do-17P – który wylądował w polu, 70 km na północ od ŻNINA.

    4. IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 – który przymusowo wylądował z południowo - zachodniej strony ZAGÓROWA.
    2) – DZIERZNICA – mjr MUMLER (U – z dwoma kropkami) – He-111 – który wylądował w polu CZACHROWA, w płd. stronie WRZEŚNI.
    3) – DZIERZNICA – Ju-52 HAMBURG ALTONA – który wylądował w polu SIĄSZYC (na północ od ZOSINEK, a na płd. – zach. od miasteczka RYCHWAŁ).
    4) – KOBYLE POLE – Ju-52 – który przy próbie lądowania terenowego w WIELKIEJ WSI koło miasteczka BUK, w zachodnim rejonie POZNANIA – uległ kraksie i doznał paru „zwichrowań” swego płatowca.

    Nie można wykluczać, że w paru dalszych przypadkach mogły się także odbyć końcówki lotu ostrzelanych niemieckich samolotów w postaci przymusowych lądowań terenowych. Jeśli jednak taki lot - zwłaszcza palącego się samolotu - odbywał się nad wielkim obszarem leśnym - sprawy byłyby tam na niekorzyść dla danej załogi, a więc świadczące o zniszczeniu takowego samolotu, z powodu niemożności terenowego lądowania. Nie wszystkie samoloty udało się „wyświetlić” pod kątem jego upadku na ziemię czy może terenowego lądowania. Do takich przypadków należy m.in. He-111 z dnia 1. IX. będący zestrzeleniem pewnym z lotniska podstawowego z DZIERZNICY – pod względem : czy runął do ziemi we wschodniej stronie JAROCINA – czy może zdołał pomyślnie gdzieś wylądować ? Niektóre z danych typu pisemnego – w tym „londyńskie” - też nie określają jasno – a z reguły wcale – owych końcówek lotu. Wśród przypadków lądowań terenowych – zdarzały się też kraksy, w których mogły być ofiary śmiertelne lub mniej czy bardziej ranne wśród niemieckich lotników. Podczas takowych lądowań – nawet pomyślnych – w paru przypadkach doszło do śmierci pilota z powodu nagłego wybuchu pożaru samolotu w chwilę po wylądowaniu. Przymusowe lądowanie – nawet na dużym i równym polu – nie zawsze więc gwarantowało uratowanie życia pilota czy całej załogi samolotu, zwłaszcza gdy był on w locie - już płonącą kulą ognia.

    Znane przypadki ratowania się niemieckiej załogi lub jego części – za pomocą skoków ze spadochronem :

    1.IX. :
    1) – DZIERZNICA – kpt. ZAREMBA - He-111 – który uległ zniszczeniu po runięciu na jedną z 3 ówczesnych szkółek leśnych w JEZIERCACH (w płn. – zach. rejonie NEKLI i NEKIELKI). Jego ranna załoga wyskoczyła na las ze spadochronami, zawieszając się czaszami spadochronów na drzewach. Przy zabitym obserwatorze znaleziono mapy.
    2) – DZIERZNICA – He-111 – zestrzelony około 16:00 nad rejonem OWIŃSK, w płn. – wsch. rejonie POZNANIA, z którego załoga wyskoczyła ze spadochronami.
    3) – ŁAWICA – kpr. JASIŃSKI – Bf-109E – z którego nad zachodnią stroną CYTADELI – wyskoczył pilot, który znoszony lekkim płn. – wsch. wiatrem - wylądował ze spadochronem na bruku Rynku JEŻYCKIEGO w POZNANIU, doznając obrzęku i kontuzji stóp. 4X) – Lotnisko P-11 - ? Typ samolotu - ? Data – 1.?, a może 2. ? lub 3. IX. ? W pobliżu SZAMOTUŁ troje Polaków schwytało i uprowadziło niemieckiego porucznika lotnictwa, który tam wylądował ze spadochronem.

    2. IX. :
    1) – DZIERZNICA – rozpoznawczy Do-17 – zestrzelony rano nad okolicą MORASKA – którego załoga ratowała się skokami spadochronowymi i została zaraz pojmana na ziemi blisko MORASKA.
    2) – DZIERZNICA – rozpoznawczy Do-17 – zestrzelony pod wieczór w okolicy Fortu VII – a którego załogę na ziemi pojmali Polacy z nieistniejących obecnie wiosek GLINNO i GLINIENKO, w strefie BIEDRUSKA.
    3) – DZIERZNICA – Hs-126 – z którego załoga wyskoczyła ze spadochronami a samolot spadł dość łagodnie na drzewa owocowe w ogrodzie przyklasztornym przy ulicy SIELSKIEJ na GÓRCZYNIE, z płd. – zach. strony POZNANIA.
    4) – DZIERZNICA – He-111 – który późniejszym popołudniem spadł w polu GĄDEK, a jego załoga – po skokach ze spadochronem - została schwytana przez polskich żołnierzy w okolicy MARLEWA, w płd. – zach. stronie POZNANIA.
    5) – KOBYLE POLE – ppor. GEDYMIN – rozpoznawczy Do-17F2 – z którego skacząc ze spadochronami uratowało się 2 lotników. Jeden zginał w pobliżu CZOŁOWA, wyskakując bez spadochronu. Sołtys CZOŁOWA – SEWERYN ROZMIAREK - został rozstrzelany później w KÓRNIKU – za to – że wiózł na cmentarz zabitego lotnika wozem drabiniastym i pochował go bez trumny. 6) – KOBYLE POLE – ppor. GEDYMIN – He-111J – z którego za pomocą spadochronów uratowało się 2 lotników, schwytanych zaraz na ziemi w pobliżu GLINNA i GLINIENKA.
    7) – PŁACZKI w pobliżu ŚNIECISK – Ju-52, z którego 3 lotnicy wyskoczyli ze spadochronami, lądując w RADZEWIE. Jeden z nich niebawem zginał z rąk polskich żołnierzy, usiłując bronić się pistoletem.
    8) – MĄCZNIKI pod ŚRODĄ – Hs-123 – z którego pilot wyskoczył ze spadochronem w pobliżu KOŹMINA, pomiędzy JAROCINEM a KROTOSZYNEM.

    3. IX. :
    1) - DZIERZNICA – He-111 – z którego jeden niemiecki lotnik – w rejonie na południowy - wschód od stacji kolejowej w PODSTOLICACH - wyskoczył ze spadochronem – lądując na dużym polu w jednej z dwu miejscowości CHOCICZA (które było nieużytym w 1939 roku lądowiskiem polowym w płd. – zach. stronie WRZEŚNI). He-111 uległ zniszczeniu w polu CHWALIBOGOWA, z resztą załogi.
    2) – KOBYLE POLE – sierż. pchor. KABAT – Ju-86 – z którego załoga wyskoczyła ze spadochronami i została pojmana przez polskich czołgistów w rejonie tzw. BIEDRUSKA.
    3) – NAŁĘCZ – kpr. JASINSKI – He-111P- z którego załoga wyskoczyła ze spadochronami, zawieszając się na wysokich świerkach na południe od CHLEBOWA a na płd. – wsch. od CZESZEWA i po pewnym czasie wykrwawiła się z ran.

    4. IX. :
    1) – DZIERZNICA – Ju-52 – z którego nad polami ZASUTOWA, wyskoczył ze spadochronem jeden niemiecki lotnik. Pozostali zginęli we wraku bombowca, rozbitego na skraju lasu i pola pomiędzy miejscowościami o wspólnej nazwie PSARY, w płn. – zach. stronie WRZEŚNI.
    2) – DZIERZNICA – Bf-109 – ostrzelany nad WRZEŚNIĄ – z którego z którego pilot wyskoczył nad dużym, nieczynnym lądowiskiem w GRABOWIE KRÓLEWSKIM, doznając połamania obu nóg na mniejszym lądowisku (w obszarze pomiędzy WRZEŚNIĄ a PYZDRAMI).
    3) – Zasadzka „ŚLESIN” – kpt. JASTRZĘBSKI – Ju-52, z którego w locie już na dość małej wysokości wyskoczył jeden lotnik, który po upadku na brukowaną drogę w wiosce PRZECŁAW (w płd. – wsch. rejonie jeziora POWIDZKIEGO) „skurczył się” o jedną trzecią swej wysokości ciała. Reszta załogi zginęła w rozbitym i spalonym wraku samolotu.

    Nie można wykluczyć – że prób ratunku ze skokami spadochronowymi w owych dniach mogło być więcej, lecz nie wszystkie dane zwłaszcza typu pisemnego oraz te zwane „londyńskimi” - zawierają na ten temat bliższe informacje. Nie zawsze też naoczni świadkowie zdarzeń zaobserwowali i zapamiętali widok jakiegoś spadochronu na tle nieba (przy bardzo przejrzystym powietrzu – spadochron można zaobserwować do około 10 km odległości a niekiedy nawet o któryś km dalej, zwłaszcza na tle czystego, przedwieczornego nieba). Nie we wszystkich przypadkach załogi zdołały wyskoczyć w komplecie z pokładu swego samolotu, niekiedy jedynie częściowo lub pojedynczo, zdarzały się też – co prawda niezbyt liczne przypadki skoków bez spadochronu lub ze zbyt małej już wysokości lotu, zakończone śmiercią paru niemieckich lotników. Nie we wszystkich przypadkach skok ze spadochronem dawał gwarancję przeżycia pilotowi czy całej załodze, zwłaszcza gdy była ona ranna a na dodatek skok ze spadochronem odbył się nad wysokopiennym lasem.

    Inne przypadki uratowania się niemieckich załóg lotniczych :

    1) – 1.IX. - zasadzka PŁACZKI koło ŚNIECISK : z niemieckiego bombowca zestrzelonego nad ŚREMEM – przyprowadzono do gimnazjalno – licealnej szkoły w ŚREMIE – owych zestrzelonych lotników. Nie udało się jednoznacznie wyjaśnić – czy mogli oni skakać z pokładu samolotu ze spadochronem – czy może ów bombowiec (prawdopodobnie typu He-111) wylądował gdzieś na obrzeżach miasta ?
    2) - Po południu, 3.IX. – odwieziono z GNIEZNA do WARSZAWY – grupę 22 zestrzelonych niemieckich lotników z wcześniejszych dni. Należy tu pamiętać – że większa ich część (i to raczej dość spora) - zginęła we wrakach zestrzelonych samolotów a pewna ich liczba – ciężko rannych – zapewne przebywając w paru szpitalach (m.in. w GNIEŹNIE i we WRZEŚNI) - mogła być niezdolna do takiej przewózki.

    Zestrzelone niemieckie samoloty, których załogi zginęły w komplecie (dane niepełne) :

    1.IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 – z płd. strony MIĄSKOWA (płd. – wsch. od ŚRODY).
    2) – DZIERZNICA – Ju-52 – w pobliżu miejscowości TOMICE i jeziora TOMICKIEGO (w płd. – zach. rejonie POZNANIA).
    3) – DZIERZNICA – He-111 – w polu wioski TOPOLA, na płn. – zach. od ŚRODY.
    4-5) – DZIERZNICA – 2 He-111 (kpt. JASTRZĘBSKI i jego boczny kpr. pil.) – zestrzelone według podanej informacji w książce płka pil. W. KRÓLA – „Lotnicy spod znaku poznańskiego „kruka” - w obszarze pomiędzy KÓRNIKIEM a POZNANIEM.
    6) – DZIERZNICA – sierż. pchor. KORTUS - Bf-109 - około 1 km na wsch. od PACZKOWA.
    7) – DZIERZNICA – Bf-109 – około 1,5 km na płn. – wsch. od PACZKOWA (w pobliżu SKAŁOWA). 8) – DZIERZNICA ? lub Baza nr 3 w ŁAWICY ? – He-111, rok produkcji 1938, na DĘBCU w POZNANIU, koło tamtejszego cmentarza.
    9) – ŁAWICA – ppor. KOSTECKI – He-111H – WIRY koło cmentarza (na zach. od ŻABIKOWA i LUBONIA, w płd. – zach. stronie POZNANIA).
    10) – ŁAWICA – ppor. KOSTECKI – Bf-109E – wschodnia, środkowa część jeziora KIERSKIEGO.
    11) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – He-111 – WILDA w POZNANIU.
    12) – MĄCZNIKI koło ŚRODY – bombowiec Do-17 – płd. strona KRZESIN.


    2.IX. :
    1) – DZIERZNICA – bombowiec Do-17 – koło BARANOWA (płn. – zach. od ŁAWICY).
    2) – DZIERZNICA – bombowiec Do-17 (pod wieczór) – ugory ZIELIŃCA, koło ANTONINKA, w płn. - wsch. stronie POZNANIA.
    3) – DZIERZNICA – He-111 – jezioro WIERZBICZAŃSKIE (wschodni rejon GNIEZNA).
    4) – DZIERZNICA – He-111 – las leśnictwa KRZYŻÓWKA niedaleko LUBOCHNI, w płd. – wsch. rejonie GNIEZNA.
    5) – DZIERZNICA – Bf-109 – w polu wioski TERESA koło NOWEGO MIASTA nad WARTĄ.
    6) – DZIERZNICA – He-111 – w płn. rejonie POBIEDZISK.
    6) – KOBYLE POLE – klucz ppor. KOSTECKIEGO – Ju-86 – w płn. stronie MUROWANEJ GOSLINY (płn. – wsch. rejon POZNANIA).
    7) – MĄCZNIKI – Hs-123 – upadek na las przy niskim pułapie lotu w obszarze MIŁOSŁAW – ORZECHOWO.
    8) – IWNO (IWNO – LIBARTOWO) – Bf-109 – upadek na las zachodniego lub płn. – zach. rejonu CZERNIEJEWA.
    9) – GĘBARZEWKO – He-111 – który spadł na las koło rozładowywanej tam Prochowni 17.PALu (na płn. – wsch. od przystanku kolejowego w GĘBARZEWIE).
    10) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – kpt. ZAREMBA – rozpoznawczy Do-17 – który spadł na terenie lotniska w KOBYLNICY (był on atakowany znad GRUSZCZYNA).
    11) – Nieustalone lotnisko P-11 w południowym rejonie GNIEZNA – He-111 – który wpadł w bagna OSIŃCA, w płd. – wsch. stronie GNIEZNA.
    X) – JANKÓW w rejonie KALISZA – brak bliższych danych odnośnie losów niemieckich załóg odnośnie 3 zestrzelonych tam bombowców Do-17, Ju-52 i Hs-126.

    3. IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 – który eksplodował na ziemi tuż przy przystanku kolejowym w PROMNIE (linia POZNAŃ – GNIEZNO).
    2) – DZIERZNICA – He-111 – który wpadł do stawu w miejscowości SŁAWA (obecnie : WLKP.) z płd. strony SKOKÓW (w płn. – wsch. rejonie MUROWANEJ GOSLINY).
    3) – DZIERZNICA – He-111 – który eksplodował w polu KREROWA (w płn. – zach. rejonie ŚRODY).
    4) – DZIERZNICA – He-111 – który spadł na ziemię pomiędzy TULCAMI a SPŁAWIEM, w płd. – wsch. rejonie POZNANIA.
    5) – KOBYLE POLE – sierż. pchor. KABAT i kpr. MAZUR – He-111 – w polu zach. strony BOLECHOWA, w płn. – wsch. stronie POZNANIA.
    6) – KOBYLE POLE – He-111 – który uległ zniszczeniu w polu wschodniej strony POZNANIA : pomiędzy OSIEDLEM WARSZAWSKIM a GŁÓWNĄ.
    7) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – He-111 – który uległ zniszczeniu w płn. stronie SKAŁOWA (w płn. – zach. stronie KOSTRZYNA).
    8) – GUŁTOWY – Ju-86 – który spadł w JASINIE (na północny - wschód od SWARZĘDZA) i uległ dużemu połamaniu.
    9) – GUŁTOWY – He-111 – który spadł na skarpę wyschniętego jeziorka, położonego na zachód od jeziora OKRĄGLAK, w płn. – zach. stronie NEKIELKI (i NEKLI).
    10) – NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) – sierż. pchor. MALINSKI – He-111 – który uległ zniszczeniu na wschód od WÓLKI i tamtejszego lasu (w stronę STRZAŁKOWA).
    11) – JANKÓW – ppor. BIBROWICZ – bombowiec Do-17 – który uległ zniszczeniu w rejonie na płd. – wsch. od CEKOWA.
    12) – JANKÓW – Bf-109 – który uległ zniszczeniu w płn. – wsch. rejonie CEKOWA.
    X) – Brak bliższych danych odnośnie losów załóg takich zestrzelonych samolotów z zasadzki w KOBYLEM POLU, jak : He-111 w rejonie OBRZYCKA nad WARTĄ, He-111 w okolicy WOLSZTYNA i Ju-86 „kpt. pil. ZAREMBY” w strefie BIEDRUSKA.

    4. IX. :
    1) – DZIERZNICA – He-111 – który uległ zniszczeniu w polu we wschodnim rejonie MIŁOSŁAWIA.
    2) – DZIERZNICA – He-111 – który uległ zniszczeniu w polu miejscowości ZABOROWO, 10 km na wschód od ŚREMU.
    3) – DZIERZNICA – He-111 – który uległ zniszczeniu w polu GIECZA, w odległości 1,5 km od DZIERZNICY.
    4) – DZIERZNICA – He-111 – który runął na las PODSTOLIC, w okolicy MARZELEWA (pobliże PSAR WIELKICH, w płn. – zach. stronie WRZEŚNI).
    5) – DZIERZNICA – Ju-52 – który uległ zniszczeniu w polu wioski GÓRY, na płn. – wsch. od KLECZEWA.
    6) – DZIERZNICA – Ju-52 – który uległ zniszczeniu w stawie JANKOWA DOLNEGO (we wschodnim rejonie GNIEZNA).
    7) – TULCE – albo rozpoznawczy Do-17 lub He-111 ? – który spadł w polu FRANOWA (w rejonie pobudowanej przez Niemców w latach okupacji wielkiej stacji rozrządowo – towarowej).
    8) – NAŁĘCZ – sierż. pchor. MALIŃSKI – He-111 – który eksplodował w locie kilka km na płd. – wsch. od południowego skraju jeziora POWIDZKIEGO.
    9) – NAŁĘCZ – ppor. ŁUCZYNSKI – rozpoznawczy Do-17Z – który w płomieniach spadł przy jeziorze WINIARY, w płn. – zach. stronie GNIEZNA.
    10) – NAŁĘCZ – ppor. ŁUCZYNSKI – Ju-52 – który spadł na ziemię ulegając połamaniu w okolicy jeziora NAPRUSZEWSKIEGO (we wschodniej stronie jeziora POWIDZKIEGO).
    11) – Zasadzka „SLESIN” – por. MOSZYNSKI, ppor. GRZYBOWSKI, kpr. GABRIEL – rozpoznawczy Do-17 - zestrzelony w płn. – wsch. rejonie KLECZEWA.
    12) – „SLESIN” – sierż. pchor. PUDELEWICZ – bombowiec Do-17 - w polu MODLIBOGOWIC – w płn.- zach. stronie miasteczka RYCHWAŁ (w płd. rejonie KONINA).
    Pominięte tutaj zostały przypadki – w których część załogi zginęła a część się uratowała w paru przypadkach lądowań terenowych oraz gdy cześć załogi zdołała opuścić pokład samolotu – a część nie (np. z Do-17F2 i He-111J – zestrzelonych przez ppor. pil. GEDYMINA).


    Zestrzelone niemieckie samoloty – gdzie brak danych odnośnie ich końcówek lotu i losu ich załóg :

    1.IX.: 1-5) - DZIERZNICA – 5 bombowców zestrzelonych nad lasami rejonu postoju 6. Pułku Ułanów Kaniowskich (3 rano w okolicy MARZENINA i 2 po południu, w rejonie lasów na południe od CZERNIEJEWA). Tutaj niewiadomą jest – czy z jakiegoś z owych bombowców – któraś z załóg - skakała z użyciem spadochronów, czy nie.
    6) – DZIERZNICA – He-111 – z końcówką lotu około godz. 18:00 w okolicy OBRZYCKA nad WARTĄ. Tutaj mieszkańcy DZIERZNICY – nie potrafili dobrze i jednoznacznie określić – czy z tego samolotu załoga wyskoczyła ze spadochronami ? Czy może – ów płonący w locie Heinkel zdołał przymusowo wylądować ?
    7) – Samolot spod WIELUNIA – tutaj o nim nie udało się dowiedzieć zupełnie niczego.
    8-9) – Zasadzka BIEDRUSKO i 2 zestrzelone tam samoloty (w tym „staranowany” samolot rozpoznawczy i ewentualny Bf-110 z okolicy SZAMOTUŁ) – bez innych danych.
    10) - Baza Nr 3 w ŁAWICY – „bombowiec zapalony nad STAROŁĘKĄ” (o ile byłby to zupełnie inny zestrzał niż He-111, rok produkcji 1938 – który uległ zniszczeniu na DĘBCU).

    2. IX. :
    1-2) – DZIERZNICA – 1-2 He-111 – zestrzelone nad lasami na zachód od NEKIELKI – GRABÓW – JEZIERC. Tutaj nie wiadomo – czy któraś z załóg mogła skakać ze spadochronami ?
    3X) – Samolot z bagien WALGI na płd. – wsch. od PYZDR.
    4-5) – Ju-52 i Hs-126 – zestrzelone na zasadzce „KALISZ”.

    3. IX.:
    1) – KOBYLE POLE – drugi Ju-86 „kpt. pil. ZAREMBY”.
    2-4) – Zasadzka „TUREK” – 3 samoloty.

    4. IX. :
    1) – KOBYLE POLE – kpr. KROCZYŃSKI – Do-17.
    2) – Zasadzka TUREK (TUREK – UNIEJÓW) – „1 samolot”
    3) – Samolot Hs-126 – podany przez byłego dowódcę lotnictwa Armii „POZNAŃ”.

    Owe powyższe informacje zostały tu nieco uporządkowane, lecz jeszcze dość daleko im (zwłaszcza niektórym z nich) do „doskonałości.”




    ______________________________________

    O ile ogólne trendy i dążenia do odkrywania prawdy natury historycznej są właściwe, niezbędne i konieczne – to należałoby tutaj uporządkować wszystkie dane odnośnie 1939 roku i wprowadzić niezbędne nowe poprawki – a wyrugować niektóre informacje będące już przeżytkiem i anachronizmem (głównie te rażącymi z błędami rzeczowymi).
    Obecnie powinien nadejść czas uporządkowania zwycięstw powietrznych wszystkich polskich eskadr i dywizjonów myśliwskich z 1939 roku pod kątem wyjścia z narzuconej nam siłą niemieckiej narracji o 40 tu jedynie dokonanych zniszczeniach niemieckich samolotów Luftwaffe (przez polskich myśliwców), w 17 dniach działań Września. Ja zrobiłem to jedynie dla III/3 poznańskiego Dywizjonu Myśliwskiego (w kilku wcześniejszych swych artykułach, a w niniejszym - jedynie odnośnie dni 1-4. IX. 1939 r.) z wyodrębnieniem jego zwycięstw na dane : „londyńskie” (z 42 ma - z „Dziennika…” z 1939 roku, z listy BAJANA – 31 + 3 prawdopodobne, wg innych jeszcze danych z LONDYNU, z 22 ma - z listy Pana J. B. CYNKA z 2000 r.), z podziałem na dane polskie (w tym m. in. płka ADA
    MA KUROWSKIEGO i Pana dra JERZEGO PAWLAKA, dane z POZNANIA i z WIELKOPOLSKI), dane uzyskane od ludności z 1939 roku oraz według podawanych nam faktów niemieckich od 2002 roku : 13 zwycięstw (2. IX. – 2, 3. IX. – 2, 6. IX. – 2, 9. IX. – 2 - w tym 1 Bf-109, 13. IX. – 2, 15. IX. – 1 , 16. IX. – 2 - z tego 1 Do-17 podany dopiero w 2024 roku). Podczas gdy wszyscy czytelnicy lotniczych książek i czasopism ograniczali się do biernego z nich korzystania, ja w latach 80 tych i w całej dekadzie lat 90 tych czynnie brałem udział w poszukiwaniach dziesiątków punktów pobojowisk lotniczych z 1939 roku wpierw na obszarach ZIEMI POZNAŃSKIEJ i KONIŃSKIEJ a potem na większych jeszcze połaciach WIELKOPOLSKI, a dalej - w strefie byłej bitwy nad BZURĄ, zdobywając bardzo dużo ciekawych i pożytecznych wiadomości (z obszaru prawie że 30 000 km kwadratowych). Dziś wiem – że mogłem to robić już dużo, dużo wcześniej, a przede wszystkim skuteczniej – gdyż takie miałem możliwości. Ale jak mówi stare polskie przysłowie : „Lepiej późno niż wcale”. Bardzo szybko okazało się, że poznański Dywizjon Myśliwski skrywał sobą całe dziesiątki najróżniejszych tajemnic Wrześniowych, których nie było widać końca. Były to ciekawe i dość ekscytujące zdarzenia, których nie można było na samym początku się ich spodziewać. Ich ilość była wprost zdumiewająca. Podobnie należałoby uporządkować zwycięstwa Brygady Pościgowej i takich dywizjonów myśliwskich jak : III/2, III/4, III/5 oraz III/6 (wykonać dla nich różne porównawcze listy zwycięstw na podstawie szeregu danych londyńskich, w tym wg list BAJANA, z paru głównych publikacji powojennych – z poprawkami polskimi, w tym Pana J. B. CYNKA z roku 2000, list niemieckich z XXI wieku a na końcu – ująć je w jedną, ostateczną, skorygowaną listę dla danego dywizjonu). Ja niestety – nie dysponując dla nich terenową bazą punktów pobojowisk od świadków zdarzeń lotniczych z 1939 r. – nigdy nie podejmę się opracowania tego typu – zwłaszcza ostatecznych list ich zwycięstw powietrznych. W powyższym temacie mamy (od roku 2000, jak zwłaszcza teraz obecnie) wielki chaos i wprost nie do zniesienia olbrzymi informacyjny bałagan, nieporządek, rozgardiasz i zamęt – który właściwie jest już nie do ogarnięcia nie tylko dla przeciętnego Czytelnika (ale także nawet i dla obecnego pokolenia polskich historyków), gdzie większość z nich czuje się w ramach tego tematu zupełnie pogubiona i niemalże bezradna, pozostawiona w ogólnej apatii, niemocy zrobienia z tym porządku i bez pomysłu – jak należałoby teraz to naprawić i poprawić – by nie dominowały i nie górowały w nim (zrobione głównie w latach XXI wieku) liczne błędy, manipulacje i przeinaczenia. Im były to dywizjony z mniejszymi liczbami zwycięstw (do 20 paru) – tym powinno to być „szybsze i łatwiejsze do zrealizowania” (III/5 – 10 - bez 2 niemieckich balonów obserwacyjnych, III/6 – niecałe 20, III/2 – nieco ponad 20) – co nawet przy owych na pozór niedużych liczbach – może stwarzać niekiedy duże problemy w konfrontacji z ustalaniem rzeczywistej dla nich prawdy. Znacznie większe kłopoty mogą być już przy III/4 DM a największe przy Brygadzie Pościgowej (ponad 50 zestrzeleń pewnych plus wiele prawdopodobnych i sporo przy tym samolotów uszkodzonych – które bardzo trudno jest obecnie bezbłędnie i precyzyjnie już określać). W ostatnich 20 tu paru latach dużo większą skutecznością i aktywnością w swych działaniach natury historycznej (mając znacznie większą siłą przebicia w powyższych tematach dotyczących spraw lotniczych z 1939 roku) wykazywała się strona niemiecka, argumentując swoją wyższość i panowanie nad stroną polską w taki sposób liczbowy – że Luftwaffe zastrzeliła nam 200 samolotów plus 100 zniszczyła na ziemi (ostatnimi laty podając już w sposób „zupełnie pewny” liczbę 300 tu polskich samolotów zniszczonych w wyniku zestrzeleń powietrznych), podczas gdy my potrafiliśmy im zestrzelić jedynie 40 – 41 samolotów, co jest jakby jawną kpiną z ich strony i napluciem w twarz polskim Myśliwcom Wrześniowym. Zatem właściwymi tutaj procentami sukcesów mają po wszelkie czasy być takie liczby jak 300 : 40 = 7, 5 krotność skuteczności działania lotnictwa Luftwaffe nad całością polskiego lotnictwa wojskowego w 1939 roku. Strona niemiecka – częstokroć posługiwała się tutaj swą jednostronną narracją, a tam gdzie im brakowało faktów – wygrywała bardzo zręczną manipulacją różnych swych danych i posiadaniem jakoby olbrzymich i „wspaniałych zbiorów dokumentacji archiwalnej” – których jednak wcale nie przedstawiała w jakikolwiek sposób szczegółowy - a często napadała nagle napastliwym czy dość brutalnym, buńczucznym i pokrętnym tonem – nie dając stronie polskiej możliwości jakichkolwiek wyjaśnień. To wszystko spowodowało - że tak jak w 1939 roku, od pierwszego dnia wojny Niemcy czuli się wielkimi zwycięzcami w stosunku do POLSKI i Polaków – w podobnych kategoriach myślą i uważają że tak jest i obecnie, a więc, że stroną przegraną i zawsze z nimi przegrywającą byli i są Polacy (owa niemiecka mania wyższości). Obecnie coraz bardziej jest zamazywana tzw. Lista BAJANA (choć w sumie i tak w wielkim stopniu jest ona zaniżona i czasami – jak w przypadku III/3 DM - niewiele warta ; ze zmniejszeniem i z usuniętymi w niebyt wieloma zwycięstwami III/3 DM, z licznymi przy tym błędami i przeinaczeniami, z porażającymi wprost lukami i białymi plamami), wynosząca 126 zwycięstw pewnych, 10 prawdopodobnych i 14 uszkodzeń ( a powinno przede wszystkim być ich dużo, dużo więcej ). Mało już kto przypomina i powiela owe informacje (a dość często wybierane są stamtąd niestety, dane obarczone błędami). Nikt teraz obecnie nie traktuje w bardziej poważny sposób nawet listy Pana J. B. CYNKA z 2000 roku, z liczbą 97 polskich zestrzeleń. Jak tak dalej ów proces marginalizacji polskiej historii, spychania jej w niebyt i przekazywania jej podległości pod ogólną historię UE (a zwłaszcza Niemiec) będzie postępował - to tylko patrzeć jak autorzy piszący w sposób „niepoprawny i niezgodny” z owymi nowymi trendami i wytycznymi „naszych Wielkich Przyjaciół z Zachodu” - mogą być poddawani (i karani) ostracyzmowi, a więc m. in. zupełnym wykluczeniem z danego środowiska i zabieraniem im prawa do publicznego przedstawiania swych danych, gdyż wszystko już w tym kierunku właśnie zmierza. Więc nie ma się zupełnie czemu dziwić, że tak w EUROPIE jak i na całym świecie - setki razy rocznie (od wielu już wielu, wielu lat - oszczerczo pisze się - że w „POLSKICH OBOZACH ŚMIERCI” w latach II Wojny Światowej – Naziści zamordowali 6 mln ludności Żydowskiej z całej EUROPY, z tego połowę z POLSKI. Z jakiego kraju byli Naziści ? – nie tak łatwo już idzie się tego dowiedzieć, ale skoro owe obozy były „polskie” (i na terytorium obecnej POLSKI ) – chyba znaczyłoby to również - że Naziści mieszkali właśnie w naszym kraju. POLSKA się temu zupełnie nie przeciwstawia i pozostaje od lat bezradna i bierna w owej wielkiej na nas nagonce z czasów zaraz po II Wojnie Światowej), a ludzie pokroju JANA TOMASZA GROSSA byli w POLSCE ogłaszani najwspanialszymi polskimi historykami światowego pokroju i odznaczani za swą naukową działalność historyczną największymi polskimi orderami i odznaczeniami. Dopóki będzie wiec istnieć niemieckie powojenne oszczerstwo i kłamstwo o „polskich obozach śmierci” – to zapewne też będzie współistnieć m. in. i owo kłamstwo mówiące że polskie lotnictwo myśliwskie – bardzo słabe, z dość przestarzałymi samolotami i niezdolne do jakiegokolwiek większego oporu – zestrzeliło w 1939 roku – z bardzo wielkim trudem - zaledwie 40 samolotów niemieckiej Luftwaffe.
    _____________________________________

    Nieprawidłowe lub niewłaściwie czy błędnie podawane informacje odnośnie zestrzelonych samolotów niemieckich w dniach 1-4.IX. 1939 r. przez pilotów III/3 DM (w tym powstałe w ostatnich latach) :

    1. IX. :

    1) - Zasadzka z ŁAWICY – He-111 jako niby wspólne zwycięstwo ppor. pil. KOSTECKIEGO i kpr. pil. JASIŃSKIEGO (faktycznie zestrzelili oni w różnych okolicznościach toczonych kolejnych walk - po jednym He-111, a w sumie razem 2 Heinkle).
    2) – ŁAWICA – kpr. pil. JASIŃSKI – Bf-109E – który to niemiecki samolot myśliwski rzekomo miał ulec rozbiciu w rozwidleniu obecnych ulic w POZNANIU : KRÓLOWEJ JADWIGI i STRZELECKIEJ (gdzie 1. IX.1939 r. na pobliskich nadwarciańskich łąkach uległ zniszczeniu He-111 jako zestrzał naziemnej OPL (w stosunkowo jednak niezbyt dalekiej odległości od owych 2 ulic), natomiast w owym rozwidleniu ulic – miała miejsce tuszowana przez wiele lat katastrofa samolotu Pe-2FT z 21. Pułku Lotnictwa Zwiadowczego z ŁAWICY w dniu 10. VI. 1952 r. W rzeczywistości samolot Bf-109 uległ zniszczeniu w polu - w płd. stronie RADOJEWA, w tzw. strefie BIEDRUSKA, w płn. – wsch. stronie POZNANIA. Do roku 2000 – żaden historyk z POZNANIA (czy autorzy bardzo licznych, co rocznych, Wrześniowych okolicznościowych artykułów prasowych) – nie podawał owego miejsca jako rozbicia się tam niemieckiego Messerschmitta Bf-109. Ponadto błędem jest także przypisywanie zestrzelonemu pilotowi Messerschmitta - przesłuchiwanie w Rynku, w SWARZĘDZU, po południu (około 16:00) dnia 2. IX. Czy ? - oraz ewentualnie gdzie był przesłuchiwany ? – tego nigdy nie podawał żaden poznański autor książek czy artykułów prasowych. Przesłuchiwanym tam - był bowiem zupełnie inny pilot – z samolotu Bf-109, ostrzelanego nad GĄDKAMI 2. IX. przez P-11 będącą na patrolu POZNANIA z DZIERZNICY, który to samolot niemiecki około godz. 13:00 przymusowo wylądował przy ulicy POLNEJ, we wschodniej stronie SWARZĘDZA, a lekko zranionego niemieckiego pilota doprowadzono do Rynku – na piechotę.
    3) – Bf-109E – ppor. pil. KOSTECKI – który to samolot rzekomo miał ulec zniszczeniu w odległości prawie że 40 km na wschód od ŁAWICY - jakoby na skarpie wyschniętego niedużego jeziora – położonego około 100 m na zachód (z lekka na płn. – zach. od nieco większego jeziora o nazwie OKRĄGLAK). Owe dwa jeziora znajdują się bardo blisko siebie, na płn. – zach. od NEKIELKI, z płn. strony leśnej drogi z NEKIELKI do WAGOWA (niecałe 0,5 km od owej drogi). Są to dwa najbardziej usytuowane na południe z 7miu * (*6ciu, gdyż jedno jest zupełnie wyschnięte) owych leśnych niedużych jezior pomiędzy polną drogą z NEKIELKI do WAGOWA a pobliżem JEZIERC. Faktycznie ów Messerschmitt – „ppor. pil. KOSTECKIEGO” - uległ zniszczeniu po runięciu na las znajdujący się po wschodniej stronie jeziora KIERSKIEGO, w jego środkowej części. Ponadto pilot myśliwca Bf-109 - zestrzelonego 2.IX. w rejonie lasów na zach. od CZERNIEJEWA - jest jeszcze mylony obecnie z obserwatorem bombowca He-111 – który to samolot uległ zniszczeniu w pobliżu leśnictwa w JEZIERCACH, w porze ranno – przedpołudniowej 1.IX. a mapy znalezione przy zabitym obserwatorze - jeszcze przed południem zostały zawiezione do sztabu w GNIEŻNIE.
    4) – Zasadzka „spod SWARZĘDZA” - 1.IX. - ppor. GEDYMIN – 2 bombowce, w tym jeden „inny”. W rozmowach ustnych z Panem WŁODZIMIERZEM GEDYMINEM – wyjaśniał on parokroć – że chodziło tutaj o dwa takie samego typu samoloty jak jego z zasadzki KOBYLE POLE w dniu 2. IX. – zestrzelone przez pilotów z klucza pod dowództwem kpt. pil. ZAREMBY - z zasadzki z nowo użytego lotniska KOBYLNICA – przy lesie w jego południowej stronie (pozostałych dwu nazwisk pilotów 131. EM - jednak już nie pamiętał). .

    2. IX. :
    1) – KOBYLE POLE – ppor. GEDYMIN – Ju-86 (a powinno być : Do-17). Był to pierwszy błąd – który szybko został poprawiony i który znikł zaraz z nowo powstających publikacji na dobre (wspominany teraz jest już w aspekcie wyłącznie historycznym). 2) – Lotnisko podstawowe w DZIERZNICY – He-111 – sierż. pchor. pil. MALIŃSKI. Faktycznie zestrzelił on He-111 (a właściwie nawet 3 He-111) w dniu 3. IX. z zasadzki w NAŁĘCZU pod GNIEZNEM. W dniu 2. IX. – pilot ten odbył jedynie o świcie jeden niebojowy lot (przelot na lotnisko Bazy nr 3 w ŁAWICY a na jego samolocie wrócił zaraz na lotnisko podstawowe ppor. rez. RYCHLICKI). 3) – Zasadzka JANKÓW („KALISZ”) – Na zasadzce tej nie zostały zestrzelone 3 Ju-86 lecz 3 Do-17. Także nie zostały tam zestrzelone 2 He-111 – przypisywane d-cy 132. EM i sierż. pchor. pil. PUDELEWICZOWI w roku 2000.
    4) – Zasadzka KOBYLE POLE – He-111 ostrzelany tuż przed KUTNEM przez takich kolejnych pilotów z zasadzki „KALISZ” jak : ppor. BIBROWICZA lub sierż. pchor. PUDELEWICZA względnie przez d-cę 132.EM. Znane informacje i relacje ppor. rez. A. WRÓBLEWSKIEGO – wskazują jedynie na tego właśnie ostatniego pilota – który stosunkowo poważnie ostrzelał owego ostatniego z szyku He-111.
    5) – Bf-109 – podawany jako zniszczony nad lasami rejonu NEKLI – CZERNIEJEWA – w dniu 1. IX. przez rzekomo ppor. pil. KOSTECKIEGO z zasadzki w ŁAWICY – w rzeczywistości – wg relacji książkowej ppor. LWA SAPIECHY – uległ zestrzeleniu i zniszczeniu w porze obiadowej dnia 2. IX. – w nieznanym, niewykrytym miejscu gdzieś na zach. lub płn. – zach. od CZERNIEJEWA - a wg „prywatnych” wyjaśnień w Internecie Pana M. EMMERLINGA z NIEMIEC – jego upadek na las został 2. IX. zaobserwowany przez załogi He-111, odbywające przelot nad linią kolejową z GNIEZNA do POZNANIA.

    3. IX. :
    1) – Zasadzka POZNAŃ KOBYLE POLE – ppor. GEDYMIN – He-111. Tutaj powinno być (w „DZIENNIKU DZIAŁAŃ DYONU III/3” z 1939 r.) prawidłowo podane, że była to data 2. IX. a nie 3. IX.
    2) – KOBYLE POLE – kpt. ZAREMBA – Do-17 – tutaj powinno być : Ju-86. Natomiast samolot Do-17 – został zestrzelony 2. IX. przez d-cę 131. EM z zasadzki „pod SWARZĘDZEM. 3) – KOBYLE POLE – He-111H – uszkodzony w rejonie POZNANIA w 20 % - wg historyka z Niemiec - M. EMMERLINGA, w porze około południowej przez jakoby sierż. pchor. pil. KABATA i kpr. pil. MAZURA – co nie może być prawdą. Po wtóre nie można tu wykluczyć – że ów samolot mógł zostać ostrzelany w locie np. na trasie GNIEZNO – POZNAŃ przez parę myśliwców z rejonu GNIEZNA – GĘBARZEWKA.

    1) – GNIEZNO („GĘBARZEWO”) – por. MOSZYŃSKI – He-111. Jest to kolejny, trzeci błąd przy dacie 3. IX. z owego „DZIENNIKA… z 1939 r.” W wykazie pilotów wspomnianej zasadzki są podani tacy piloci jak : por. MOSZYŃSKI, ppor. ROWINSKI, sierż. pchor. KABAT i kpr. MAZUR. Faktycznie na tej zasadzce zwycięstwa odnieśli : 3 He-111 – sierż. pchor. pil. MALIŃSKI, 1 He-111 – ppor. pil. Łuczyński, 1 He-111 - kpr. pil. JASIŃSKI.
    Wg informacji z „DZIENNIKA DZIAŁANIA DYONU III/3” z 1944 r. – przy takich podanych nazwiskach pilotów jak : por. MOSZYŃSKI, ppor. Łuczyński, ppor. rez. ROWINSKI i ppor. rez. CZACHOWSKI – podany został zestrzał 1 He-111. Faktycznie z owych pilotów – jedynie ppor. ŁUCZYŃSKI uzyskał zestrzelenie 1 He-111. Natomiast przebywający dwaj piloci rezerwy na zasadzce GĘBARZEWKO – KOKOSZKI STARE – zestrzelili wcześniej, około południa 1 He-111 (które to zwycięstwo zostało przyznane ppor. rez. CZACHOWSKIEMU).
    Komisja płka dypl. pil. BAJANA z kolei dla zasadzki GNIEZNO – GĘBARZEWO przyznała jedno, lecz zupełnie zmanipulowane zwycięstwo wspólne He-111 dla całej trójki pilotów tej zasadzki, a więc : dla ppor. ŁUCZYŃSKIEGO, sierż. pchor. MALIŃSKIEGO i kpr. JASIŃSKIEGO. Jednakże takowego wspólnego zwycięstwa wcale tam nie było, gdyż w rzeczywistości każdy z tych pilotów zestrzelił po jednym He-111 (pod GNIEZNEM, za WÓLKĄ i pod CZESZEWEM).
    W 2000 roku – sierż. pchor. pil. MALIŃSKIEMU został też błędnie przypisany zestrzał bombowca typu Do-17 w pobliżu KOSTRZYNA (wiadomym zaś jest – że ów pilot nigdy w 6 ciu swych dniach wojny - z takim typem samolotu nie walczył. Faktycznie był He-111P.

    Zasadzka w CEREKWICY („ZNIN”)

    1) – He-111 – przypisywany jedynie por. pil. MOSZYŃSKIEMU. 2) – He-111 podawany jako wspólny zestrzał por. pil. MOSZYŃSKIEGO wraz z sierż. pchor. pil . NOWAKIEM. Były też informacje o wspólnym zestrzeleniu tego samolotu przez ppor. pil. GEDYMINA z sierż. pchor. NOWAKIEM. Ten ostatni pilot na łamach tygodnika „ SKRZYDLATA POLSKA” swego czasu podał – że owo zwycięstwo jednak należało do niego. Do obecnych też lat – często podawana jest błędna data owego zestrzelenia jako niby 4. IX. 3) – Rozpoznawczy Do-17P – który przymusowo wylądował w odległości 70 km na północ od ŻNINA – obecnie jest przypisywany jako wspólny zestrzał por. pil. MOSZYŃSKIEGO i sierż. pchor. pil. NOWAKA. Ten ostatni pilot – w dniu 3. IX. nie walczył jednakże z jakimkolwiek Dornierem, zatem zwycięzcą mógł jedynie być por. pil. MOSZYŃSKI.
    4) – W pierwszej wersji „Dziennika…” podane zostało – że 5. IX. – na zasadzce „ŻNIN” (jakoby w składzie : por. pil. MOSZYŃSKI, ppor. rez. CZACHOWSKI i sierż. pchor. pil. KABAT) – ten ostatni wymieniony pilot miał zestrzelić samolot Do-17. Zasadzka ta faktycznie działała po godz. 7:00 dnia 3. IX. do godz. 7:00 dnia 4. IX. Natomiast podchorąży pilot KABAT będąc 3. IX. na zasadzce w KOBYLEM POLU – po południu zestrzelił w strefie zwanej BIEDRUSKIEM bombowca typu Ju-86. Samolot typu Do-17 (z zasadzki rejonu ŻNINA w dniu 3. IX.) – został faktycznie zestrzelony przez por. pil. MOSZYŃSKIEGO.

    4. IX. :

    1) – DZIERZNICA – 5. IX. – sierż. pchor. MALIŃSKI – He-111. Po pierwsze w dniu 5. IX. nie działało już lotnisko w DZIERZNICY. Po drugie – podany tutaj pilot zestrzelił jednego He-111 w dniu 4. IX. – z zasadzki w NAŁĘCZU (zaraz po przylocie z lotniska w DZIERZNICY – gdzie naprawiano z rana jego samolot).
    2) – 6. IX. – zasadzka „ŚLESIN” – sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ – Do-17. Owa zasadzka usytuowana w BIAŁOBRODACH (na płd. – wsch. od KLECZEWA) działała bojowo w dniach 4-5. IX. Podany tu dzień „6. IX” faktycznie był pierwszym dniem działań tejże zasadzki, odnoszącym się do 4. IX.

    Na przestrzeni lat było więc podawanych wiele niewłaściwych i błędnych informacji, których nie można było wykorzenić ani w latach XX wieku a po roku 2000 w przestrzeni publicznej pojawiło się szereg nowych - które zaciemniają i zniekształcają rzeczywisty obraz faktów związanych z działaniami bojowymi poznańskiego Dywizjonu Myśliwskiego w Wojnie Obronnej 1939 roku – m. in. na obszarze działań bojowych WIELKOPOLSKI. ______________________________________

    Ilości tzw. samolotolotów lub samolotozadań – podanych w roku 2000 przez Pana J. B. CYNKA z LONDYNU :

    1. IX. – około 14
    2. IX. – około 30
    3. IX. – około 34
    4. IX. – około 40

    Ilości samolotolotów odbytych podczas przelotów samolotów P-11 na inne lotniska działań :

    1. IX.:
    ŁAWICA (4 odbyte tam tzw. samolotoloty typu bojowego) – DZIERZNICA – (3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. KOSTECKIEGO) – 3 samolotoloty.
    DZIERZNICA – GUŁTOWY* – DZIERZNICA – (2 P-11 : por. pil. MOSZYŃSKI i sierż. pchor. pil. NOWAK) – 4.
    DZIERZNICA – PYSZCZYN na płn. od GNIEZNA** – NAŁĘCZ – ŻYDOWO* – DZIERZNICA (2 P-11) – 6.
    DZIERZNICA – BEDNARY* – WIERZENICA - WIERZONKA** – PUSZCZYKOWO ZABORZE (2 P-11 pod dowództwem ppor. rez. pil. SPORNEGO) – 6.
    DZIERZNICA – ŻYDOWO koło stacji kolejowej* – DZIERZNICA (3 P-11) – 6.
    DZIERZNICA – ŚNIECISKA koło BRZOSTKU* – PŁACZKI – DZIERZNICA (2 P-11) – 6.
    DZIERZNICA – BIEDRUSKO – DZIERZNICA – (3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. KOSTECKIEGO) – 6.
    ŁAWICA - DZIERZNICA – popołudniowy przylot 2 dodatkowych samolotów z Bazy nr 3 ; P-11c - który po naprawie nie odleciał już do ŚWIDNIKA a którego mógł przyprowadzić sierż. pchor. pil. KOWALSKI oraz samolotu P-7a z bazy remontowo - naprawczej nr 3 – 2.
    DZIERZNICA – chwilowa zasadzka „pod SWARZĘDZEM” – DZIERZNICA (3 P-11 pod dowództwem kpt. pil. ZAREMBY) – 6.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE – wypadek lotniczy około 16:30, w chwilę po stracie samolotu P-7a (pomiędzy DZIERZNICĄ a STROSZKAMI). Miał to być przelot klucza 3 samolotów do KOBYLEGO POLA – który faktycznie się nie odbył – 2 samoloty zdążyły wystartować a P-7a uległ całkowitemu rozbiciu. 1 P-11 c – natychmiast wylądował w DZIERZNICY. Razem – 2 starty, z tego jeden zakończony poważną kraksą. DZIERZNICA – JANKÓW w rejonie KALISZA** (3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. BIBROWICZA) – 3.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE (2 P-11 : ppor. pil. GEDYMIN i kpr. pil. ZERKOWSKI, o zmroku) – 2. Razem – około 52 samolotolotów ( + jeden wypadek w chwilę po starcie i jedno natychmiastowe, okolicznościowe lądowanie) podczas przelotów na inne lotniska.

    Znane ilości odbytych przelotów w dniu 1. IX. samolotem RWD-8 :
    DZIERZNICA – możliwe, że DĘBE koło KALISZA – KAMIEŃ w rejonie KALISZA – DZIERZNICA – 2-3 w porze ranno – przedpołudniowej (pilotem był ppor. rez. A. WROBLEWSKI wraz z kpt. pil. JASTRZĘBSKIM).
    DZIERZNICA – zachodni rejon STROSZEK (miejsce zestrzelenia P-11a) – DZIERZNICA – 2 króciutkie loty okolicznościowe pomiędzy 14:00 a 15:00.
    DZIERZNICA – JANKÓW w rejonie KALISZA – 2 (w godz. 15 : 30 – 16 : 30) z lądowaniem w JANKOWIE około 16 : 00.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE – (kpt. pil. ZAREMBA oraz ppor. pil. WRÓBLEWSKI – który pozostał się na lądowisku) – DZIERZNICA – 2.
    Razem – minimum 8-9 odbytych lotów (przelotów).

    2 .IX. :
    DZIERZNICA – GUŁTOWY* – DZIERZNICA (3 P-11 pod dowództwem por. pil. MOSZYŃSKIEGO z sierż. pchor. pil. NOWAKIEM i kpr. pil. KROCZYŃSKIM) – 6
    DZIERZNICA – JANKÓW (2 P-11 pod dowództwem kpt. pil. JASTRZĘBSKIEGO) – 2.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE – (2 P-11 pod dowództwem ppor. pil. KOSTECKIEGO) – DZIERZNICA (po obiedzie) - 4
    DZIERZNICA – PŁACZKI pod ŚNIECISKAMI (2 P-11) - 2
    DZIERZNICA – ŁAWICA (1 P-11 ; pchor. pil. MALIŃSKI – przylot do DZIERZNICY rano - ppor. rez. pil. RYCHLICKI) – 2.
    DZIERZNICA – GĘBARZEWKO – KOKOSZKI STARE* – DZIERZNICA (3 P-11 w porze rannej do około godz. 11:00 pod dowództwem ppor. pil. GRZYBOWSKIEGO) – 6
    DZIERZNICA – ŻYDOWO park** – około południa 1 P-11 – DZIERZNICA – 2. DZIERZNICA – NAŁĘCZ – ŻYDOWO** (2 P-11) w godz. 12:00 - 15:00 – 4.
    DZIERZNICA – IWNO - LIBARTOWO – DZIERZNICA (2 P-11 w godz. po 12: 00 – do 14:00) – 4.
    PŁACZKI – MĄCZNIKI koło ŚRODY (w porze obiadowej) – 1.
    DZIERZNICA – chwilowa zasadzka „pod SWARZĘDZEM” (3 P-11 pod dowództwem kpt. pil. ZAREMBY w godz. po 12:00 do około 14:00) – 6. KOBYLE POLE – lot bojowy z lądowaniem wpierw w LUBLINKU pod ŁODZIĄ a następnie na lotnisku WIDZEW-KSAWERÓW (ppor. rez. pil. WRÓBLEWSKI – w porze poobiedniej) – 2.
    MĄCZNIKI – lot bojowy z lądowaniem w DZIERZNICY (po południu, 1 P-11) – 1.
    DZIERZNICA – GĘBARZEWKO (3 P-11 – około 15:00, odlot do DZIERZNICY o zmroku 2 P-11) – 5.
    PŁACZKI – DZIERZNICA (zmrok, 1 P-11) – 1.
    Razem przelotów : około 48 samolotolotów w trakcie przelotów (w tym podczas dwóch lotów o charakterze bojowym).

    3. IX. :
    ŻYDOWO park – DZIERZNICA - 1 P-11 o świcie (który był naprawiany w ŻYDOWIE – po uszkodzeniu śmigła w GĘBARZEWKU 2. IX., około 15:00, podczas lądowania) – 1.
    DZIERZNICA – GUŁTOWY (3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. KOSTECKIEGO – do 13:00) – 6.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE (3 P-11 pod dowództwem kpt. pil. ZAREMBY) – DZIERZNICA ( przylot o zmroku 4 P-11 pod dowództwem ppor. pil. GRZYBOWSKIEGO ) – 7. WIDZEW- KSAWERÓW – DZIERZNICA – poranny przelot ppor. rez. WRÓBLEWSKIEGO – zakończony utratą P-11 w KWIATKOWICACH za ŁODZIĄ – 1.
    DZIERZNICA – GĘBARZEWKO ( 2 P-11 z ppor. rez. pil. CZACHOWSKIM i ppor. rez. pil. ROWIŃSKIM – do godz. 13:00 z minutami) – 4.
    DZIERZNICA – MALCZEWO – popołudniowy przelot do płd. – zach. rejonu KLECZEWA (2 P-11 ze 131. EM ; m.in. kpr. ALBRECHT) – 4.
    DZIERZNICA – CEREKWICA pod ŻNINEM (po 7 : 00 - 3 P-11 pod dowództwem por. pil. MOSZYŃSKIEGO ) – 3.
    PUSZCZYKOWO ZABORZE – DZIERZNICA – 1 samolot ze 131.EM – przelot około 11:00 - 1.
    DZIERZNICA – KOBYLE POLE (1 P-11 ; kpr. pil. GABRIEL - przelot w południe, powrót wieczorem wraz z 4 P-11) – 1.
    DZIERZNICA – JANKÓW (po południu - 1 P-11 z powiadomieniem ; sierż. pchor. pil. SALSKI) – DZIERZNICA – 2.
    JANKÓW – „TUREK” (przypuszczalnie ŻDŻARY w płd. rejonie miasta TUREK) – 2 P-11 (po południu, pod dowództwem ppor. pil. BIBROWICZA) – 2.
    DZIERZNICA – NAŁĘCZ („GEBARZEWO”) – 3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. ŁUCZYŃSKIEGO – 3.
    JANKÓW – DZIERZNICA – NAŁĘCZ pod GNIEZNEM – JANKÓW (po południu 1 P-11 ; kpt. pil. JASTRZĘBSKI) – 3.
    JANKÓW – BIAŁOBRÓD pod KLECZEWEM (zasadzka „ŚLESIN”) – 3 P-11 pod dowództwem kpt. pil. JASTRZĘBSKIEGO – o zmroku - 3.
    Razem – około 41 samolotolotów odbytych podczas przelotów, w jednym przypadku zakończony całkowitą utratą samolotu w wyniku zaistnienia nagłego pożaru silnika.

    4. IX. :
    DZIERZNICA – TULCE (2 P-11 ze 131.EM pod dowództwem ppor. rez. pil. ROWINSKIEGO) – 2.
    NAŁĘCZ – DZIERZNICA – NAŁĘCZ (przylot sierż. pchor. pil. MALIŃSKIEGO z zasadzki – celem naprawy samolotu – do godz. 10:00) – 2.
    „TUREK” – TUREK - UNIEJÓW (2 P-11 pod dowództwem ppor. pil. BIBROWICZA) – 2.
    DZIERZNICA – zasadzka „ŚLESIN” - poranny przylot RWD-8 z DZIERZNICY - 1
    CEREKWICA* – „ŚLESIN” (3 P-11 pod dowództwem por. pil. MOSZYŃSKIEGO - po 7 : 00) - 3.
    DZIERZNICA - KOBYLE POLE (3 P-11 pod dowództwem ppor. rez. RYCHLICKIEGO – około godz. 15:00) – DZIERZNICA (o zmroku – było to ostatnie lądowanie samolotów P-11 i ostatni start z tego lotniska podstawowego) – MALCZEWO (wieczorem) – 9.
    DZIERZNICA – WIERZCHOWISKA – ĆWIERDZIN* – MALCZEWO* (popołudniowy, chwilowy lot rekonesansowy 2 P-11) – 6.
    PUSZCZYKOWO ZABORZE – płd. – zach. rejon KLECZEWA (1 P-11 ; ppor. rez. pil. SPORNY) – 1.
    NAŁĘCZ – DZIERZNICA (alarmowy przedwieczorny przylot 3 P-11 pod dowództwem ppor. pil. ŁUCZYŃSKIEGO) – 3.
    DZIERZNICA – OZORZYN pod BABIAKIEM (zmrokowy alarmowy przelot 7 P-11 pod dowództwem d-cy dyonu) – 7.
    Razem – około 36 odbytych przelotów liczonych w samolotolotach + 1 RWD-8.

    Przypisy :
    * Lotnisko, lądowisko – z którego nie uzyskano na pewno w porze dziennej żadnego zwycięstwa.
    ** Lotnisko, lądowisko – gdzie nie udało się uzyskać informacji o ewentualnym stamtąd jakimś uzyskanym zwycięstwie, ale zarazem też nie można na 100 % mieć pewności – że naprawdę takowego też nie było (lądowiska słabo pod tym kątem zbadane i wyjaśnione).

    Bardzo trudno jest określić ilości rzeczywiście odbytych lotów bojowych i określić tzw. liczbę samolotolotów tak z lotniska podstawowego jak też i z zasadzek (jedynie można to uczynić w bardzo dużym przybliżeniu - biorąc pod uwagę ilości zestrzelonych z nich samolotów niemieckich i ilości uczestniczących w walkach naszych P-11, a bywały liczne też przypadki – że nie doścignięto po starcie P-11 nieprzyjacielskich samolotów albo nie zdołano też niekiedy żadnego z nich zestrzelić).

    Rozmieszczenie samolotów III/3 DM wieczorem 4.IX. (po odlocie z DZIERZNICY) :

    1) – 2 P-11 – TULCE (pod dowództwem ppor. rez. pil. ROWIŃSKIEGO).
    2) – 3 P-11 przy trójkątnym lasku na zachód od MALCZEWA (pod dowództwem ppor. rez. pil. RYCHLICKIEGO). Lądowisko alarmowe.
    3) – 3 P-11 przy lesie na płd. – zach. od KLECZEWA (pod dowództwem ppor. rez. pil. SPORNEGO).
    4) – 6 P-11 + 1 RWD-8 na zasadzce „ŚLESIN” (pod dowództwem kpt. pil. JASTRZĘBSKIEGO).
    5) – 7 P-11 w OZORZYNIE pod BABIAKIEM (pod dowództwem d-cy III/3 DM). Lądowisko alarmowe.
    6) – 2 P-11 – na zasadzce TUREK – UNIEJÓW pod dowództwem ppor. pil. BIBROWICZA.
    Razem w 6 ciu różnych miejscach (w tym w dwu - podczas działania w alarmie) : 23 P-11c i 1 RWD-8.

    W dniu 4. IX. w najsilniejszym składzie była zasadzka „ŚLESIN” (6 P-11) wspomagana pobliską zasadzką na płd. – zach. od KLECZEWA (2 P-11, a od późniejszego popołudnia – z 3 P-11). Razem znajdowały się tam po południu 3 klucze myśliwskie (w tym jeden ze 132. EM).
    Wieczorem 4.IX. - 131. EM (po całkowitej utracie jak dotąd 4 samolotów) – posiadała 10 myśliwskich P-11c (2 – w TULCACH, 2 – w MALCZEWIE, 3 – na płd. – zach. od KLECZEWA, 3 na płd. - wsch. od KLECZEWA – na zasadzce „SLESIN”). 132. EM – miała na stanie 13 P-11c (1 był w MALCZEWIE, 3 – na zasadzce „ŚLESIN”, 7 – na lądowisku działania w alarmie - w OZORZYNIE, 2 – na zasadzce rejonu TUREK – UNIEJÓW). Łącznie stan posiadania III/3 DM wynosił 23 P-11c i 1 RWD-8 na zasadzce „ŚLESIN”. Dywizjon myśliwski z dniem 5. IX. wchodził jednak w znacznie trudniejszy już i mniej pewny okres swego działania niż było to dotąd.
    W dniu 4. IX. w wyraźny już sposób uwidoczniło się przesunięcie lotnisk myśliwskich poznańskiego dywizjonu myśliwskiego w kierunku wschodnim a zwłaszcza już wieczorem, gdzie na ZIEMI POZNAŃSKIEJ znajdowało się jedynie 5 P-11 (z których 3 miały z MALCZEWA odlecieć o świcie do OZORZYNA). Znacznie ich większa część – była już na ZIEMI KONIŃSKIEJ, a więc stosunkowo daleko od dotychczasowej DZIERZNICY (w rejonie NEKLI – WRZEŚNI – ŚRODY). W następnym dniu, a wiec 5. IX. – będzie musiała być przeprowadzona bardzo duża reorganizacja sił i środków dywizjonu związana z przygotowaniem do działań nie tylko nowego lotniska podstawowego ale także z dużymi zmianami całej dotychczasowej sieci zasadzek nie tylko na ZIEMI KONIŃSKIEJ ale również i we wschodnim rejonie POANANIA.

    Wojenne lotnisko w DZIERZNICY okazało się spośród wszystkich podstawowych polskich lotnisk myśliwskich w 1939 roku – najbardziej skutecznym i najlepiej działającym (w równy i ciągły sposób) ze wszystkich innych, pozostałych. Zestrzelono podczas licznych walk powietrznych (małymi grupkami) naszych myśliwców (w większości 1-2-3-4 P-11) ponad 50 niemieckich samolotów, w dużej mierze bombowców i samolotów transportowych, pewną – nieco mniejszą ilość samolotów myśliwskich i rozpoznawczych a z sieci zasadzek niemalże 70 samolotów różnych typów (wraz z uszkodzonymi). Łącznie daje to liczbę znacznie przekraczającą 100 (około 120 samolotów). Nad WIELKOPOLSKĄ nie były toczone jakieś większe bitwy powietrzne tak jak w obronie WARSZAWY czyniła to BRYGADA POSCIGOWA, ale owe bardzo liczne, aczkolwiek, niejednokrotnie niespodziewane, małe i krótkie walki – były bardzo kąśliwe i dotkliwe dla Luftwaffe. Nie zdołano jednakże obronić przed wieloma bombardowaniami licznych miast i miasteczek – głównie na obrzeżach WIELKOPOLSKI jak też i samego POZNANIA, zwłaszcza przy jego najcięższym bombardowaniu w dniu 1. IX. przez około setkę bombowców wysłanych przed wieczorem z lotnisk rejonu WROCŁAWIA. Nie zdołano zapobiec też bardzo licznym bombardowaniom ważnych węzłów i linii kolejowych oraz sieci najważniejszych dróg ewakuacyjnych, ale z pewnością zminimalizowano ich dużo większe ewentualne skutki. Dywizjon myśliwski mógł w miarę skutecznie bronić jedynie obszaru o boku kwadratu 40 km (ewentualnie w promieniu 50 km - przy nieco zwiększonej od etatowej - ilości samolotów P-11). Wielokrotna jednak przewaga liczebna przeciwnika – dała tu jednak o sobie negatywnie znać na dużych obszarach ZIEMI POZNAŃSKIEJ, KALISKIEJ i KONIŃSKIEJ. Niestety, w wielu, wielu miejscach brakowało widoku naszych myśliwców na niebie, lub pojawiali się oni jako już spóźnieni. Ale tak było nad większością ważnych rejonów do obrony powietrznej w całej POLSCE. Cóż bowiem mogła skutecznie zdziałać stosunkowo mała jak na potrzeby dość dużego obszaru naszego kraju - liczba około 135 myśliwskich PZL P-11 wobec blisko 2000 lub jak w niektóre dni ponad 2000 wszystkich samolotów operujących przeciwko POLSCE ?


    ========================================
    ========================================

    OGÓLNY BILANS DZIAŁAŃ III/3 DM Z LOTNISKA OPERACYJNEGO W DZIERZNICY

    LOTNISKO PODSTAWOWE W DZIERZNICY 1-4. IX. :

    1.IX. – do 18 - 19 zestrzelonych niemieckich samolotów, w tym bombowców - raczej wszystkich typu He-111 - do 14 -15 ( „15 ty” - przy założeniu – że 1 „zapalony bombowiec spadł na terenie STAROŁĘKI lub w innym miejscu” – lecz poza DĘBCEM w POZNANIU), 2 Bf-109, 1 Ju-52, 1 samolot nieznanego typu i rodzaju koło WIELUNIA.

    2.IX. – 15 - 16 – w tym 6 - 7 He-111 („7 mym” mógł być jeden z 2 ewentualnie zestrzelonych He-111 w lasach rejonu WIKTOROWA – WAGOWA – CZACHÓREK ; obecnych CZACHUREK), 2 bombowce Do-17, 2 rozpoznawcze Do-17, 2 Bf-109, 1 Bf-110, 1 Ju-52, 1 Hs-126.

    3.IX. – do 10 ciu : min. 7 He-111, maksymalnie do 3 Bf-109.

    4.IX. – 11 : 6 He-111, min. 4 Ju-52, 1 Bf-109.
    ___________________________
    Razem 1 - 4. IX. – 54 – 56*, w tym :
    33 – 35 He-111 max. do 8 Bf-109
    1 Bf-110 6 Ju-52 2 bombowce Do-17 2 rozpoznawcze Do-17 1 Hs-126 1 samolot nieznanego typu i rodzaju – wg polskiego dokumentu wojennego.

    * Do nie wyjaśnionych na 100 % pewności - zwycięstw z lotniska podstawowego w DZIERZNICY należą :
    1) – He-111 z DĘBCA w POZNANIU – rok produkcji 1938, z dnia 1. IX. Tutaj wszystko zależy od faktycznego miejsca rozbicia się na ziemi „bombowca zapalonego nad STAROŁĘKĄ przez kpt. rez. pil. POHLA.” (o ile mógł on spaść na STAROŁĘCE lub nawet „jako drugi samolot na WILDZIE”, w innym miejscu POZNANIA - lecz poza DĘBCEM lub nawet poza POZNANIEM). Sprawy tej nie udało mi się już wyjaśnić w POZNANIU – gdyż na moje artykuły prasowe w tym mieście obowiązywał od około roku 2000 jakiś swego rodzaju bojkot i zmowa milczenia.

    2) – Samolot – znaleziony jako zestrzał lotniczy koło WIELUNIA. Tutaj możliwości są dwie : dla III/3 DM, który wg relacji ustnej m.in. byłego pilota 132. EM – Pana L. SKARBECKIEGO z POZNANIA – około godz. 16:00 dnia 1. IX. wysłał z DZIERZNICY patrol 2 kluczy (6 P-11) w rejon OSTROWA WLKP. – KALISZA – KOŁA (duże większe prawdopodobieństwo ostrzelania w owym locie jakiegoś np. pojedynczego samolotu rozpoznawczego czy nawet obserwacyjnego niż przez lwowski III/6 DM broniący rejonu ŁODZI – gdzie nie ma najmniejszych informacji o ewentualnym jakimś zestrzeleniu samolotu w rejonie na południowy - zachód od ŁODZI ; w kierunku WIELUNIA a dalej WROCŁAWIA - mimo iż jest podawane, że polskie samoloty myśliwskie z III/6 DM w dniu 1. IX. pojawiały się też i w okolicy WIELUNIA ; żaden z autorów publikacji o III/6 DM – nie podał jak dotąd – by ten dywizjon miał 1. IX. jakiekolwiek odniesione zwycięstwo). Dlatego bardziej zasadne może tu być przypisywanie tego zestrzelenia dla poznańskiego dywizjonu niż dla dyonu lwowskiego.

    3) – Przy dacie 2. IX. – nie do końca wyjaśnioną sprawą jest czy w porze obiadowej, w zachodniej stronie lasów nekielsko – czerniejewskich (po pobliże drogi z IWNA – do SANNIK - CZACHÓREK ; obecnie CZACHUREK (a dalej do ŁUBOWA i GNIEZNA) uległy zestrzeleniu 2 Heinkle ? - czy może jedynie jeden ? Wg wcześniejszej informacji ustnej – z płd. – wsch. strony pobliża RADOMIC - nad lasem był widoczny jeden palący się jak żagiew niemiecki bombowiec, lecący kursem zachodnim, niedaleko swej grupki samolotów. Nasze 2 polskie myśliwce pozostawiły go w spokoju i zaczęły zaraz atakować nad strefą lasów w kierunku GRABÓW następnego, pobliskiego – jednakże bez końcowego widocznego efektu – bowiem szybko wszystkie samoloty zniknęły z pola widzenia świadka walki powietrznej (po wojnie mieszkańca NEKLI). Wg liczącej już kilka czy kilkanaście lat informacji internetowej (naocznego świadka zdarzeń z 1939 roku, byłego żołnierza wchodzącego w skład Armii „POZNAŃ” – niemieckie bombowce 2.IX. miały w owej strefie lasów „ponieść straty” – co może sugerować zestrzelenie więcej niż tylko jednego Heinkla. Poszukiwania pobojowisk lotniczych w zachodniej strefie lasów rejonu NEKLI – CZERNIEJEWA (w latach 80 i 90 tych a zwłaszcza już po 2000 roku) – szły bardzo opornie, nie przynosząc większych rezultatów, poza wykryciem dwóch punktów Heinkli (koło JEZIERC - 1. IX. ) i na wyschniętym jeziorku przy niedużym jeziorze o nazwie OKRĄGLAK (3. IX. - dla zasadzki GUŁTOWY). I to były wszystkie leśne znaleziska lotnicze z 1939 roku po zachodniej stronie drogi z NEKLI do CZERNIEJEWA (poza punktem przymusowego lądowania Ju-87 w polu pomiędzy CZERNIEJEWEM a GRABAMI w dniu 6. IX. a następnie jego całkowitym zniszczeniem przez dwa inne Stukasy).

    O ile mógł powstać tu jakiś błąd na „plus” – czyli z wliczeniem jakiegoś zestrzelonego samolotu – którego „mogło rzeczywiście nie być” (np. He-111 z DĘBCA z dnia 1.IX. – czy samolotu z rejonu WIELUNIA także z 1. IX. lub He-111 z 2. IX. - z rejonu postoju 9. Pułku Ułanów Małopolskich w lasach nekielsko – czerniejewskich – to „rekompensatą może być” niewliczony tutaj jakiś inny zestrzelony samolot (np. 1-2 He-111 z dnia 3. IX. – z wieczora czy 1-2 Ju-52 z dnia 4. IX.).
    ----------------------------------------
    ZASADZKI MYŚLIWSKIE :

    1. IX. :
    ŁAWICA – 4 zasadzka (2 He-111H, 2 Bf-109E) a jako BAZA Nr 3 – 1 bombowiec (zestrzelony na P-11- który następnie przyleciał do DZIERZNICY). Razem – 5 samolotów.
    Zasadzka pod SWARZĘDZEM – 2 (rozpoznawczy Do-17, He-111).
    „BIEDRUSKO ” – 2 („samolot rozpoznawczy”, Bf-110).
    MĄCZNIKI („ŚRODA ”) – bombowiec Do-17. PŁACZKI („ŚNIECISKA ”) – bombowiec – prawdopodobnie He-111.

    Razem – 11 samolotów, w tym 4 bombowce – możliwe, że wszystkie typu He-111, 2 Bf-109, 1 Bf-110, 2 Do-17, 1 samolot rozpoznawczy nieustalonego typu w strefie BIEDRUSKA , 1 bombowiec nieustalonego typu – „zapalony nad STAROŁĘKĄ ”.
    --------------------------------- 2. IX. :
    KOBYLE POLE – 6 (3 He-111, 2 rozpoznawcze Do-17, 1 Ju-86).
    Zasadzka pod SWARZĘDZEM – 2 (rozpoznawczy Do-17, He-111).
    PŁACZKI („ŚNIECISKA ”) – 1 Ju-52.
    MĄCZNIKI („ŚRODA ”) – 3 Hs-123.
    IWNO (IWNO – LIBARTOWO) – 2 Bf-109.
    GĘBARZEWKO – 3 (2 He-111, możliwe – że rozpoznawczy Do-17 lub He-111?).
    Nieustalone lotnisko działania zasadzki w płd. rejonie GNIEZNA – 1 He-111 – w bagnach OSIŃCA .
    Nieustalone lotnisko (zasadzki lub z P-11 z DZIERZNICY) – uszkodzony Hs-126 w płd. – wsch. rejonie POZNANIA.
    JANKÓW ( „KALISZ” ) – 3 bombowce Do-17, 1 Ju-52, 1 Hs-126.

    Razem 2. IX. – 23, w tym : 7 He-111, 6 Do-17, 1 samolot dwusilnikowy (Do-17 lub He-111), 3 Hs-123, 2 Ju-52, 2 Bf-109, 1 Ju-86, 1 Hs-126. Ponadto – 1 uszkodzony Hs-126 (przez P-11 z którejś zasadzki lub z DZIERZNICY).

    3. IX. :

    KOBYLE POLE – min. 6 samolotów (w tym : 4 He-111, 2-3 Ju-86) + 2 uszkodzone He-111.
    PUSZCZYKOWO ZABORZE - 1 He-111.
    GUŁTOWY – 2 (Ju-86, He-111).
    MALCZEWO – 1 Bf-110.
    GĘBARZEWKO – 1 He-111.
    NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) – 5 He-111P.
    CEREKWICA („ŻNIN”) – 2 (He-111, rozpoznawczy Do-17P).
    JANKÓW ( „KALISZ”) – 2 (bombowiec Do-17, Bf-109).
    Zasadzka „TUREK” (prawdopodobnie ŻDŻARY ) – 3 samoloty.

    Razem : do 23 - 24 (w tym : 13 He-111, 3 a może i 4 Ju-86, 3 samoloty nieznanego typu – wg informacji z książki, 2 Do-17, 1 Bf-110, 1 Bf-109 + 2 uszkodzone He-111.

    4. IX.:

    TULCE – 1 samolot dwusilnikowy (Do-17 lub He-111).
    KOBYLE POLE – 2 (Ju-52, Do-17).
    NAŁĘCZ – 3 (He-111, Do-17Z rozpoznawczy, Ju-52).
    KLECZEW BIAŁOBRÓD („ŚLESIN”) – 3 (Do-17 rozpozn., Do-17 bomb., Ju-52)
    „TUREK” (TUREK – UNIEJÓW) – 1samolot (możliwe, że Hs-126).
    Razem 4. IX. – 10, z tego : 4 Do-17 (w tym 2 rozpoznawcze , 1 – bombowy), 3 Ju-52, 1 He-111, 1 samolot dwusilnikowy (rozpoznawczy Do-17 lub He-111), 1 nieznanego typu samolot (możliwe – że Hs-126).

    Zasadzki razem : 1. IX. – 11, 2. IX. – 23, 3. IX. – 23 + 2 uszkodzone, 4. IX. – 10. Łącznie – 67 - 68 + 3 uszkodzone.
    -----------------------
    Zasadzki 1-4. IX. :

    1) - Ławica 1. IX. – 4 (2 He-111H, 2 Bf-109E) + jako Baza Nr 3 – 1 bombowiec = 5 samolotów.
    2) - Biedrusko 1. IX. - 2 (samolot rozpoznawczy, Bf-110). 3) - Zasadzka spod Swarzędza (1-2. IX.) - 4 (2 Do-17, 2 He-111).
    4) - Mączniki pod Środą (1-2. IX.) – 4 (3 Hs-123, 1 Do-17).
    5) - Płaczki pod Śnieciskami (1-2. IX.) – 2 (bombowiec - możliwe, że He-111, Ju-52).
    6) – Kobyle Pole (2-4. IX.) – 14 (max. do 15) ; 7 He-111, 3 Do-17, 3-4 Ju-86, Ju-52 + 2 uszkodzone He-111.
    7) – Iwno (Iwno – Libartowo) 2. IX. – 2 Bf-109.
    8) – Gębarzewko (2-3. IX.) – 4 ; 3 He-111, 1 samolot dwusilnikowy (Do-17 lub He-111).
    9) – Janków („Kalisz”) – 1-3. IX. – 7 ; 4 Do-17, 1 Ju-52, 1 Hs-126, min. 1 Bf-109.
    10) – Nieustalone lotnisko 2. IX. w płd. rejonie Gniezna – 1 He-111.
    11) – Puszczykowo Zaborze 3. IX. – 1 He-111.
    12) – Gułtowy 3. IX. – 2 ; Ju-86, He-111.
    13) – Malczewo 3. IX. – 1 Bf-110.
    14) – Cerekwica pod Żninem 3-4. IX. - 2 ; He-111, Do-17P.
    15) – „Pod Turkiem 3. IX.” – 3 samoloty wg inf. książkowej.
    16) – Nałęcz koło Gębarzewa 3-4. IX. – 8 ; 6 He-111, 1 Do-17Z, 1 Ju-52.
    17) – Kleczew („Ślesin”) 3-4. IX. – 3 ; 2 Do-17, 1 Ju-52.
    18) – Tulce 4. IX. – 1 samolot dwusilnikowy (Do-17 lub He-111).
    19) – „Turek” (Turek – Uniejów) – 1 samolot (możliwe, że Hs-126).
    _______________________________
    Łącznie – 67 - 68 (z „3” Ju-86 z Kobylego Pola w dniu 3. IX.) + 2 uszkodzone He-111. Ponadto 1 uszkodzony Hs-126 – z niewiadomego lotniska działania P-11.

    Przy zasadzkach z owych dni – stosunkowo słabo został wyjaśniony : samolot rozpoznawczy Do-17 (z konta zestrzeleń ppor. pil. KOSTECKIEGO) z ewentualną końcówką lotu z rana - gdzieś w obszarze na płd. – wsch. od SWARZĘDZA. Nieco już spóźnione poszukiwania przy końcu lat 90 tych (informacja ustna od świadka walki powietrznej w obszarze POZNAŃ WSCHODNI – SWARZĘDZ była już z owych późnych lat 90 tych) – nie dały rezultatu w postaci odnalezienia punktu końcówki lotu owego Dorniera na odległości kilku – do około 10 km na płd. – wsch. od SWARZĘDZA. Nie musi to jeszcze oznaczać – że takowego zestrzelenia wcale nie było. Dla zasadzki KOBYLE POLE było bowiem podawane – że 2. IX. miała ona 2 zwycięstwa w postaci samolotów typu Dornier i że ppor. pil. KOSTECKI miał przy dacie 2. IX. podane – że był on pierwszym zwycięzcą w dyonie, w tymże dniu.

    Także do paru niewyjaśnionych zestrzeleń z zasadzek – pod kątem czy były to dwa ? czy może tylko jedno ? - należą m.in. „2 Ju-86” z dnia 3. IX. - z konta zwycięstw dowódcy 131. EM. Tutaj potwierdzenie ustne udało się uzyskać jedynie na jeden bombowiec zestrzelony w strefie zwanej BIEDRUSKIEM.

    Gdyby wskutek jakiejś niezamierzonej pomyłki czy niezbyt precyzyjnego uzyskania danych informacyjnych znalazł się tutaj jakiś w rzeczywistości nie zaistniały zestrzał lotniczy odnośnie którejś z zasadzek (przy 2. IX. i zasadzce KOBYLE POLE – nie udała się sztuka wykrycia punktu pobojowiska samolotu Do-17 „ppor. pil. KOSTECKIEGO” w płd.- wsch. rejonie SWARZĘDZA) - to z pewnością „zrekompensowanie” takiego przypadku może być w niepodanych „oficjalnie” przypadkach typu niepewnego, wątpliwego, niewyjaśnionego – których w sumie jest kilka – zwłaszcza przy dniu 3. IX.

    Podczas sprawdzeń terenowych poszczególnych lotnisk i lądowisk – nie udało się uzyskać informacji o ewentualnych zwycięstwach z takich zasadzek jak : Pyszczyn w płn. stronie Gniezna (1. IX.), Nałęcz – Żydowo (1 i 2. IX.), Żydowo – z postojem 3 P-11 przy topolach z polem wzlotów równoległym do linii kolejowej do Wrześni (1. IX.), z lotniska w Bednarach – nieco bliżej Krześlic (1. IX.), w rejonie Wierzonki - Wierzenicy (1. IX.), na dawniejszym chwilowym lotnisku Pułkowej Szkoły Pilotażu niedaleko wioski Brzostek pod Śnieciskami (1.IX.), Żydowo park - Kosowo (2.IX.), na płd. – zach. od Kleczewa (3-4. IX.) – skąd z tamtejszego rejonu po wojnie wysiedlono okoliczną ludność z powodu powstania Kopalni Odkrywkowej Węgla Brunatnego, oraz z chwilowej zasadzki (typu rekonesansowy zwiad, sprawdzenie - 4. IX.) Wierzchowiska - Ćwierdzin w płn. – wsch. rejonie Witkowa.
    ____________________________

    Zestrzelone samoloty z zasadzek wg typów :

    He-111 – około 25 + 2 uszkodzone.
    Do-17 – około 14. Samolot dwusilnikowy : Do-17 lub He-111 – 2 .
    Ju-86 – 4 - 5.
    Bombowiec nieznanego typu (He-111, Do-17, Ju-52 ?) – 1. Ju-52 – 5.
    Bf-109 – min. 5.
    Bf-110 – 2.
    Hs-123 – 3.
    Hs-126 – 2.
    Samolot nieznanego typu – z zasadzki rejonu miasta Turek 3. IX. - 3.
    Samolot rozpoznawczy z Biedruska – 1.
    Uszkodzony Hs-126 (z nieznanego lotniska działania P-11 ; z jednej z zasadzek lub z Dzierznicy). ________________________________
    Razem – 67 – 68 + 2 uszkodzone He-111 + 1 uszkodzony Hs-126.
    ________________________________

    Zestrzelone samoloty wg ich typów w poszczególne dni działań III/3 DM :

    1. IX. – Dzierznica – 18-19 + zasadzki : 11 = 29-30, w tym : do 19-20 He-111, 4 Bf-109, 1 Bf-110, 1 Do-17, 1 bombowiec, 1 Ju-52, 1 samolot rozpoznawczy, 1 samolot nieznanego typu i rodzaju.

    2. IX. – Dzierznica – 15-16 + zasadzki 23 + 1 uszkodzony Hs-126 = 38-39 + 1 uszkodzony Hs-126, w tym :
    13-14 He-111, 10 Do-17, jeden z samolotów – z Gębarzewka - nie został w pełni rozpoznany jako Do-17 lub ewentualnie He-111, 4 Bf-109, 3 Ju-52, 3 Hs-123, 2 Hs-126 + 1 uszkodzony, 1 Ju-86, 1 Bf-110.

    3. IX. – Dzierznica – 10 + zasadzki do 23 - 24 + 2 uszkodzone = do 33 - 34 + 2 uszkodzone, w tym : 20 He-111, 4 Bf-109, 3 a może 4 Ju-86, 3 nieznanego typu i rodzaju, 2 Do-17, 1 Bf-110 + 2 uszkodzone He-111.

    4. IX. – Dzierznica – 11 + zasadzki 10 = 21, w tym :
    7 He-111, 7 Ju-52, 4 Do-17, 1 samolot dwusilnikowy z Tulec (Do-17 lub He-111), 1 Bf-109, 1 Hs-126.

    Łącznie – max. w granicach 121 - 124 + 3 samoloty uszkodzone + być może kilka dalszych a słabo przedstawionych, potwierdzonych lub udokumentowanych.

    Średnia dzienna ilość zestrzeleń – wynosiła 30 niemieckich samolotów. Jednym samolotem PZL P-11 – udawało się zestrzeliwać około 1,25 samolotu niemieckiego dziennie. Z lotniska podstawowego w Dzierznicy - średnio dziennie zestrzeliwano 13-14 samolotów, natomiast z dużej sieci zasadzek myśliwskich – razem 17 samolotów dziennie. Na każdy jeden polski samolot myśliwski przypadało w owych dniach prawie 5 zestrzelonych nieprzyjacielskich samolotów. Przeciętnie z każdej z zasadzek – z 18 tu które miały zwycięstwa – uzyskiwano dziennie około 3,8 zestrzelonego niemieckiego samolotu. Średnio na każde z lotnisk - gdzie były zwycięstwa (wraz z Dzierznicą) – przypadało 6,4 – 6,5 zestrzelonego samolotu a dla wszystkich lotnisk (choćby użytych chwilowo) – 4,4 zestrzelonego dziennie samolotu. Najbardziej skutecznym lotniskiem – w stosunku do ilości działających na nim samolotów P-11 było podstawowe w Dzierznicy. I tak 1. IX. – uzyskano 18 a może nawet 19 zwycięstw, podczas gdy z zasadzek jedynie 11. Poprzez zasadzki „przewinęło się” w pierwszym dniu wojny w sumie 26 samolotów działających na 13 lotniskach polowych takich jak : Ławica – 3 + 1 P-11c z Bazy nr 3, Gułtowy – 2 P-11, Pyszczyn a potem Nałęcz- Żydowo – 2, Bednary a potem Wierzonka - Wierzenica – 2, chwilowe Żydowo - 3, Biedrusko - 3, chwilowa zasadzka pod Swarzędzem – 3, Śnieciska a potem Płaczki – 2, Mączniki – 2, Janków na płn. od Kalisza – 3. W dniu 2. IX. skuteczność zasadzek znacznie już wzrosła. Na 11 zasadzkach – działających na 10 lotniskach polowych (Gułtowy – 3 P-11, Kobyle Pole – 4 P-11, Puszczykowo Zaborze - 2, Śnieciska - 2 a następnie 1 P-11 a drugi w Mącznikach, dwa razy Gębarzewko – po 3 P-11, Nałęcz-Żydowo - 2, chwilowa w Żydowie przy parku - 1 P-11, chwilowa pod Swarzędzem – 3 P-11, zasadzka Kalisz - 5 P-11 – poprzez które przemieściło się w trakcie dnia aż 28 P-11) - zestrzelono 23 samoloty. Rekordowym dniem jeśli chodzi o ilość zwycięstw z zasadzek była niedziela trzeciego dnia wojny. Na 11 tu lotniskach – a wykorzystanych bojowo – 10 ciu (Kobyle Pole – 4 a potem 5 P-11, Puszczykowo Zaborze – 2 a potem 1 P-11, Gułtowy – 3, Gębarzewko – 2, Malczewo a potem rejon Kleczewa – 2, Kalisz - 5 a potem zasadzka pod Turkiem - 2 a wieczorem Kleczew – Białobród - 3 P-11, Żnin – 3, Nałęcz – 3) – pojawiły się razem 24 a max. było 26 P-11 a uzyskana ilość znanych zwycięstw wyraża się liczbą 23 plus 2 uszkodzone bombowce. 4. IX. poprzez 8 lotnisk zasadzek „przesunęło się” łącznie 19 P-11 (Puszczykowo Zaborze – 1 P-11, Tulce – 2, Nałęcz – rano 2 a potem - 3 P-11, Kleczew – 2 a po południu 1 samolot przyleciał z Puszczykowa Zaborza, Żnin - rano 3 P-11 a potem odlot na tzw. zasadzkę „Ślesin”, „Ślesin” – rano 3 P-11, potem 6, zasadzka „Turek” – 2, Kobyle Pole -3). Tym razem skuteczność działań zasadzek zmalała do 10 znanych zwycięstw – co mogło się wiązać ze zmianą taktyki działań i innymi trasami przelotowymi Luftwaffe jak też i mniejszą intensyfikacją lotów w ich działaniach po 3 bardzo wytężonych wcześniejszych dla nich dniach wojny. Lotnisko podstawowe wypada w stosunku do dużych ilości P-11 w poszczególnych dniach na zasadzkach nieco skuteczniej – ale było to dzięki wielkiej ilości lotów patrolowych w pierwszych 3 dniach wojny i lepiej działającej sieci obserwacyjno – meldunkowej mimo braków i mankamentów co do jej ogólnej efektywności. O zmroku 4. IX. – po wykryciu lotniska w Dzierznicy przez 2 klucze He-111 – które nadleciały znad Mącznik oraz 3 myśliwskich Messerschmittów Bf-109 od strony Wrześni – nastąpił w trybie alarmowym odlot 4 P-11 z Dzierznicy plus 3 samolotów z natychmiast zlikwidowanej zasadzki w Nałęczu na dość odległe lotnisko działania alarmowego - do Ozorzyna, nieopodal miejscowości Babiak. Gdy w Dzierznicy wylądowały 3 samoloty z zasadzki w Kobylem Polu – zostały alarmowo skierowane do Malczewa, oddalonego o 20 i któryś km więcej – gdzie P-jedenastki zostały przyjęte przez personel techniczny z odwołanej zasadzki w Nałęczu. W dniach 5-16. IX. – III/ 3 DM zdołał zestrzelić niemalże podobną ilość samolotów Luftwaffe jak podczas czterech pierwszych dni wojny z pewną także liczbą samolotów zestrzelonych prawdopodobnie (w ilości 7) i z 16 ma – uszkodzonymi wg danych niemieckich. Ostatni wrogi samolot został zestrzelony w południe 17. IX., ale także w strefie bitwy nad Bzurą kilka minut później przez myśliwskie Messerschmitty Bf-109 – został zestrzelony i utracony ostatni samolot poznańskiego dywizjonu. I tak się zakończyła dość krótka ale wielka i chlubna epopeja pilotów z poznańskiego dywizjonu myśliwskiego. Przez 4 pierwsze „dzierznickie dni” zmagań z Luftwaffe - na 30 zestrzeleń – przypadała utrata jednego naszego samolotu, a na 60 zestrzeleń – jednego zestrzelonego samolotu myśliwskiego P-11. Takich osiągnięć i wskaźników bojowych nie miał w 1939 roku żaden inny polski dywizjon myśliwski – których oprócz III/3 DM – było jeszcze 6 innych. W takim tempie jak też i w podobnych dziennych ilościach – nie były zestrzeliwane niemieckie samoloty przez polskich pilotów podczas słynnej Bitwy o Anglię w 1940 roku – a szczególnie nawet podczas „najbardziej gorących dni walk o Wielką Brytanię” we wrześniu 1940 roku. Osiągnięcia bojowe III/3 DM za 17 dni września 1939 roku - liczone w ilości zestrzelonych samolotów (minimalnie ponad 230 + prawdopodobnie i uszkodzone) – są nawet nieco większe od ilości zestrzeleń dokonanych w II wojnie przez najsłynniejszy polski dywizjon myśliwski - a więc 303 ci w Wielkiej Brytanii (w okresie VIII.1940 r. - kapitulacja III Rzeszy) – a jest obecnie bardzo wielu ludzi – którzy tego nie chcą wcale zauważyć.
    _______________________________

    Zestrzelone samoloty z dni 1-4. IX. – wg ich typów (dane przybliżone) :

    He-111 – 58 – 60 + 2 uszkodzone
    Do-17 – do około 18
    Do-17 lub He-111 – min. 2
    Ju-86 – 4 - 5 (dla ewentualnie „3” samolotów z dnia 3. IX. dla Kobylego Pola)
    Bombowiec nieustalonego typu (He-111 lub Do-17 lub Ju-52? nad Starołęką w Poznaniu 1. IX.) - 1
    Ju-52 – 11
    Bf-109 – min. 13
    Bf-110 - 3
    He-123 – 3
    Hs-126 – 3 + 1 uszkodzony
    Samolot rozpoznawczy z rejonu Biedruska - 1
    Samolot nieznanego typu i rodzaju z okolicy Wielunia z dnia 1. IX. - 1
    Samoloty nieznanego typu i rodzaju z zasadzki rejonu miasta Turek - 3
    _________________________

    Łącznie 121* – 124* + 3** - 4** uszkodzone wg danych z Niemiec + ewentualnie parę dalszych* - możliwych jeszcze samolotów, a niestety niewyjaśnionych co do niektórych ich aspektów zestrzeleń.

    *Nie da się niestety precyzyjnie podać co do jednej sztuki zestrzelonych niemieckich samolotów a jedynie w pewnym przybliżeniu i rozdziale oraz z małym marginesem możliwego błędu (zarówno na plus jak i na minus) – ze względu na istniejące niekiedy mało dokładne i precyzyjne informacje (gdyż niejednokrotnie są one podane w dwuznaczny sposób – m. in. te londyńskie i inne typu pisemnego, gdzie może czasem dochodzić do niewłaściwych i błędnych ich interpretacji czy skojarzeń – w tym odnośnie m. in. dat, lotnisk działań P-11, typów i ilości zestrzelonych samolotów itp.) które można rozpatrywać pod różnymi kątami, nie zawsze jednak tymi właściwymi i prawidłowymi) – czasami będące z pogranicza danych typu błędnego i pomyłkowego czy bardzo słabo wyjaśnionego. W DZIERŻNICY – niektórzy z najstarszych mieszkańców w sposób jednakże niezbyt pewny sugerowali, że ilość zestrzelonych wieczorem 3. IX. Heinkli He-111 - począwszy od KREROWA a kończąc na obszarze przygranicznym – mogła być większa o 1 a może i 2 bombowce a 4. IX. – być może zestrzelono także o 1-2 Ju-52 więcej. Nie myli się w powyższych sprawach jedynie ten – kto takowymi sprawami się jak dotąd nie zajmował czy nie zajmuje obecnie (ale próbując się nimi zająć w przyszłości – będzie miał podobne jak tu problemy i dylematy).

    **Strona niemiecka oficjalnie podaje, że III/3 DM uszkodził 4 niemieckie samoloty, w tym 2. IX. – jednego He-111 i jednego Hs-126. Idąc jednak tokiem rozumowania strony niemieckiej – jeden He-111 „ppor. pil. WRÓBLEWSKIEGO” został tu zaliczony przeze mnie do grupy zestrzelonych na pewno – jako że wylądował on awaryjnie na spodzie kadłuba na lotnisku swego startu, doznając w sumie 30 % uszkodzeń. Ogólnie za zestrzelony - uznaje się samolot - który nie zdołał dolecieć na swe lotnisko z którego wystartował z powodu jego ostrzelania czy z powodu odniesionych w locie ran pilota od kul npla (czy na inne wyznaczone lotnisko lub lądowisko zapasowe). Samolot zestrzelony – nie zawsze był też samolotem który uległ zniszczeniu – lecz bywało, że nie zawsze było możliwe i opłacalne jego ściągnięcie do naprawy lub remontu. Były także i przypadki zniszczenia samolotu po jego przymusowym lądowaniu terenowym przez własną załogę lub np. specjalnie wysłany klucz Ju-87 albo Bf-110. W dość nielicznych i sporadycznych przypadkach niemieckie samoloty po terenowych lądowaniach były też niszczone przez polskich żołnierzy. Samolotami zniszczonymi były przede wszystkim takie – które ulegały zupełnemu rozbiciu po runięciu na ziemię, na las, do wody : stawu, jeziora, rzeki czy niekiedy i do morza BAŁTYCKIEGO. Zdarzały się też i eksplozje bombowców w powietrzu czy przy uderzeniu z bombami pokładowymi o ziemię. Były również przypadki – że w trakcie przymusowego lądowania w polu – samolot mógł ulec np. połamaniu i tym samym mimo iż się nie zapalił - nie nadawał się już do remontu, były także liczne przypadki jego zniszczenia - w wyniku wielkiego pożaru powstałego na ziemi czy nagłego uderzenia o jakąś naziemną przeszkodę, np. choćby o duże drzewo, jakiś głębszy rów czy większy pagórek lub o inne nierówności terenowe. Jak Niemcy liczyli procent uszkodzeń samolotu – np. bombowca ? – nie bardzo to jest jasne, ale zapewne dwa silniki – każdy po 20 %, kadłub wraz ze statecznikami – w granicach 20 - 30 % a skrzydła w granicach 15-20 % - ? Oczywiście procent uszkodzeń samolotu mógł być jedynie określany – po dokładnym obejrzeniu wraku samolotu w terenie a nie po ujrzeniu go z powietrza przez inną załogę czy nawet po wstępnej fotografii wykonanej z innego samolotu.

    Nie można wykluczać – że w jakimś pojedynczym przypadku mogło dojść do niewłaściwego, nieprawidłowego ustalenia typu zestrzelonego samolotu, lecz takich złych ustaleń nie powinno być tutaj zbyt wiele. To samo może też dotyczyć spraw ilościowych w poszczególne dni (o któryś samolot „za dużo” lub „za mało” - co szczególnie może dotyczyć informacji niepewnych, budzących wątpliwości, słabo wyjaśnionych lub udokumentowanych, bądź podawanych ze znakami zapytania, czy tych z pogranicza danych typu błędnego itp.). W pojedynczych sprawach mogło też dojść do błędnie ustalonej daty (np. w przypadku zasadzki z Tulec i zestrzału podanego tutaj samolotu w dniu 4. IX. – może być błąd z dniem 5. IX.?). Mogło też i dojść w pojedynczych razach - przypisanie jakiegoś zestrzelenia do niewłaściwego lotniska a więc faktycznego z którejś z zasadzek dla lotniska podstawowego w DZIERZNICY lub też odwrotnie. Niestety tego typu błędy się już zdarzały i mogą się zdarzać dalej i są one dość trudne do ich całkowitego tu wyeliminowania.

    Oficjalnie podawane liczby zwycięstw dla III/3 DM w dniach 1-4. IX. – wynoszą jedynie kilkanaście : od 12 – poprzez 13, do 14 tu (1. IX. – 2, 2. IX. – 5, 3. IX. – max. 6, 4. IX. – 1) + 2 dalsze Ju-86 + 1 „uszkodzony” Ju-86 z dnia 3. IX. W roku 2000 – Pan J. B. CYNK – dokonał oficjalnie ich redukcji na liczbę 9 ( 1 + 4 + 2 + 2, choć tu powinno być : 1 + 4 + 3 + 1 dla poszczególnych 4 dni wojny). W roku 2002 – strona niemiecka obniżyła ową liczbę 9 na jedynie 4 ( 0 + 2 + 2 + 0 plus wspaniałomyślnie dodała - 4 bardzo lekkie uszkodzenia przy dniach 2 i 3. IX.). Wg wszelkich możliwych źródeł informacji – owa liczba zestrzeleń wynosi w granicach 121 – 124 a zatem istnieje tutaj głęboka przepaść pomiędzy owymi danymi londyńskimi i polskimi (7 – 10 krotnej a dla danych J. B. CYNKA – 13 krotna) zaś w stosunku do danych niemieckich aż 30 krotna (121 : 4 = 30).

    ================================


    Znane nazwiska pilotów zwycięzców :

    - z lotniska podstawowego z DZIERZNICY :
    1. IX. – kpt. J. Zaremba – He-111
    1. IX. – kpt. Fr. Jastrzębski – He-111
    1. IX. – sierż. pchor. F. Kortus – Bf-109.
    4. IX. - mjr Mumler (u – z dwoma kropkami) – He-111
    Razem – 4 zwycięstwa uzyskane przez 4 pilotów, w dwa różne dni.
    ---------------------------------------------
    - z zasadzek :
    1. IX. – Ławica : ppor. M. Kostecki – He-111H i Bf-109E,
    kpr. W. Jasiński – Bf-109E i He-111H,
    - pilot z Bazy nr 3 – kpt. Pohl – 1 bombowiec. Razem – 3 pilotów z 5 ma zwycięstwami (w tym jeden pilot z Bazy nr 3).

    2. IX. - Kobyle Pole : ppor. Wł. Gedymin – Do-17F2, He-111J, ppor. M. Kostecki – Do-17, ppor. rez. A. Wróblewski – He-111 – razem – 4,
    - zasadzka pod Swarzędzem – kpt. J. Zaremba – Do-17, He-111 – razem 2,
    - zasadzka rejonu Kalisza – kpt. Fr. Jastrzębski – Ju-52, Do-17, sierż. pchor. J. Pudelewicz – Do-17, ppor. H. Bibrowicz – Do-17 – razem - 4.
    Razem – 10 zwycięstw uzyskanych przez 7 pilotów z 3 różnych lotnisk.

    3. IX. – Kobyle Pole – kpt. J. Zaremba – do 2 He-111 i 1-2 Ju-86, sierż. pchor. A. Kabat z kpr. K. Mazurem – He-111, oficjalnie podawany ppor. L. Grzybowski ze zwycięstwem pewnym – 1 He-111 – razem 5 - może nawet 6,
    - Malczewo – kpr. O. Albrecht – Bf-110,
    - Gębarzewko – ppor. rez. J. Czachowski – He-111,
    - Nałęcz po wschodniej stronie Gębarzewa – sierż. pchor. J. Maliński – 3 He-111, ppor. P. Łuczyński – He-111, kpr. W. Jasiński – He-111 – razem – 5,
    - Cerekwica – sierż. pchor. M. Nowak – He-111, por. Zb. Moszyński – Do-17P – razem – 2,
    - Janków – ppor. H. Bibrowicz – Do-17.

    Razem – 15 – może i 16 zwycięstw uzyskanych przez 12 pilotów z 6 różnych zasadzek. Strona niemiecka obecnie kwestionuje jedno zwycięstwo He-111 dla zasadzki Kobyle Pole (dla ppor. pil. Grzybowskiego w rejonie Wolsztyna lub kpt. pil. Zaremby wraz z ppor. pil. Grzybowskim w owej okolicy Wolsztyna – uznając samolot He-111 za uszkodzony).

    4. IX. – Kleczew („Ślesin”) – por. Zb. Moszyński, ppor. L. Grzybowski, kpr. T. Gabriel – Do-17, kpt. Fr. Jastrzębski – Ju-52, sierż. pchor. J. Pudelewicz – Do-17 – razem – 3, - Nałęcz – sierż. pchor. J. Maliński – He-111, ppor. P. Łuczyński – Do-17, Ju-52 – razem – 3,
    - Kobyle Pole – kpr. B. Kroczyński – Do-17.
    Razem - 7 samolotów i 8 uczestniczących w tych zestrzeleniach pilotów z 3 różnych zasadzek.

    Razem – 37 – 38 - zestrzelonych samolotów z zasadzek (w tym – z „2” Ju-86 podanymi dla kpt. pil. Zaremby 3. IX.) - w których brało udział 21 pilotów – z 9 ciu zasadzek myśliwskich. Łącznie w dniach 1-4. IX. : 41 – 42 zestrzeleń (z 9 zasadzek i z lotniska podstawowego w Dzierznicy) – w których brało udział 23 pilotów znanych z nazwisk.

    Niestety - przeważająca znacznie pod względem ilościowym grupa pilotów myśliwskich III/3 DM (z ogólnej liczby 121-124 zwycięstw powietrznych + 3 uszkodzeń ; z 2. IX. – Hs-126 i z 3. IX. – 2 He-111) - jest tutaj anonimowa bezimienna i bezosobowa (Nieznana z Nazwiska : NN) – stanowiąca aż 2/3 ogólnej ilości nieznanych z nazwisk pilotów zwycięzców i nigdy to się już nie zmieni.
    __________________________________

    Straty własne samolotów :

    I – Samoloty, które uległy zestrzeleniom :

    1) – DZIERZNICA 1. IX. – P-11a z podskrzydłowym nr indentyfikacyjnym - 8 – kpr. pil. R. MARECKI (zestrzelony przez rozpoznawczego Do-17 nad KOKOSZKAMI – z upadkiem samolotu około 1 km na zachód od STROSZEK). Ranny pilot został odwieziony do szpitala w ŚRODZIE.
    2) – KOBYLE POLE 3. IX. – P-11c – kpt. pil. J. ZAREMBA (przy lądowaniu ciężko rannego w nogę d-cy 131. EM – zniszczeniu uległo podwozie podczas dość dużego powstałego kangura przy podwyższonej prędkości lądowania).

    II – Samoloty – które uległy wypadkom lotniczym :

    1) – DZIERZNICA 1. IX. – około 16:30 - P-7a – sierż. pchor. pil. KORTUS. Był to ciężki wypadek lotniczy w moment po starcie, z powodu tzw. przeciągnięcia (w płd. – wsch. stronie STROSZEK). Ciężko rannego pilota odwieziono do szpitala w POZNANIU.
    2) – WIDZEW - KSAWERÓW pod ŁODZIĄ – 3. IX. rano – ppor. rez. pil. A. WRÓBLEWSKI. Podczas przelotu do DZIERZNICY (P-11tka ta z nr 6 - zaginęła po popołudniu 2. IX. z zasadzki w KOBYLEM POLU) – samolot ten nagle zapalił się a pilot musiał skakać ze spadochronem w okolicy miejscowości KWIATKOWICE.

    Samoloty, które uległy uszkodzeniom w dniach 1-4. IX. 1939 r.
    1. IX. :
    1) – P-11c – ŁAWICA oraz w przelocie do DZIERZNICY – kpr. pil. JASIŃSKI. W trakcie walki powietrznej z Bf-109E – 3-4 niemieckie pociski trafiły w kabinę pilota, z których jeden lekko zranił kciuk lewej ręki pilota. Podczas przelotu do DZIERZNICY – nad POZNANIEM samolot otrzymał podczas lotu koszącego kilka przestrzelin z broni maszynowej, z rąk Polaków.
    2) – P-11c- ŁAWICA oraz w przelocie do DZIERZNICY – sierż. pchor. pil. PUDELEWICZ. Zarówno w trakcie walki powietrznej jak i podczas przelotu nad POZNANIEM (z ziemi) – samolot ten otrzymał kilka przestrzelin. Obydwa samoloty zostały zaraz skierowane do naprawy w DZIERZNICY.
    3) – W przedwieczornej walce powietrznej w północnej stronie ANTONINKA a potem w płn. części POZNANIA - podczas ataku 9 P-11 – pod dowództwem samego d-cy dyonu na dywizjon Heinkli He-111 – samolot mjra pil. MUMLERA (U - z dwoma kropkami) – otrzymał wiele przestrzelin w lewe skrzydło. Zniszczeniu uległa też radiostacja samolotowa z elementami do jej mocowania. W DZIERZNICY – do rana naprawiano samoloty, w tym d-cy dyonu – wymieniając w świetle lamp przenośnych i samochodowych reflektorów lewy płat skrzydła, elementy mocowania radiostacji i samą radiostację na nową. Silnie zrażony swym niemalże zestrzeleniem (będąc o krok od utraty swego życia) – dowódca dywizjonu w drugim dniu wojny nie odbył żadnego lotu na swej „jedenastce” nr 2. W „DZIENNIKU…” z 1944 roku – opis tego zdarzenia widnieje przy dacie dopiero 3. IX.

    2. IX. :
    1) – GUŁTOWY – kpr. pil. KROCZYŃSKI – przy lądowaniu o świcie – z powodu zbyt silnego naciśnięcia na hamulce kół podwozia – samolot P-11 stanął zaraz w pozycji pionowej. Nieznaczne uszkodzenia kołpaka śmigła i krawędzi natarcia lewego skrzydła zostały naprawione do godz. 7: 00, po czym samolot ten wzbił się w powietrze – w nieudanym pościgu za jednym przelatującym w pobliżu niemieckim samolotem. Płk A. KUROWSKI – zdarzenie to podał w 1975 roku przy błędnej dacie 1. IX.
    2) – KOBYLE POLE – kpr. pil. ŻERKOWSKI – przy powrocie znad GNIEZNA – naciskając jak zawsze na dźwignię hamowania kół – zbyt późno dostrzegł – że jego P-11 wykonuje nagły skręt w lewo i momentalnie staje w pozycji pionowej. Przyczyną tego był brak powietrza w lewym kole z powodu przestrzelenia opony w locie. Z powodu braku zapasowego koła na zasadzce – samolot ten został naprawiony dopiero 3. IX. z rana. Do DZIERZNICY ów P-11 już nie powrócił o swych własnych siłach, gdyż wieczorem uległ rozbiciu przy lądowaniu rannego d-cy 131. EM.
    3) – GĘBARZEWKO - KOKOSZKI STARE – lądujący jako ostatni z klucza 3 P-11 (około godz. 15: 00) – po zahaczeniu kołami podwozia o jedną z bruzd pola – samolot stanął nagle w pozycji pionowej, uszkadzając swe śmigło. Po demontażu płatów skrzydła – P-11 dość późnym popołudniem został zaholowany do rejonu parku w ŻYDOWIE. Po nocnej naprawie – samolot ten przyleciał do DZIERZNICY 3.IX. z rana. W ów drugi wojenny dzień - aż 3 samoloty miały przygody z tzw. popem – czyli postawieniem go do pionu, w chwilę po wylądowaniu.

    3. IX. :
    1) – GUŁTOWY – P-11 ze 132. EM. – który to samolot, po zestrzeleniu He-111 w pobliżu jeziora OKRĄGLAK (około godz. 13:00) – z trudem wylądował na dużym polu wzlotowym swej zasadzki. Po krótkim czasie – odleciał do naprawy do DZIERZNICY, mając stosunkowo wiele przestrzelin, głównie w obu płatach skrzydeł.
    2) – NAŁĘCZ („GĘBARZEWO”) – sierż. pchor. pil. MALIŃSKI – w trakcie przedwieczornej walki z bombowcami typu He-111P w obszarze powietrznym stacji kolejowych WÓLKI i OTOCZNEJ (na wschód od WRZEŚNI) – zniszczeniu uległa samolotowa radiostacja a ponadto samolot miał kilka przestrzelin w tylnej części kadłuba. Z rana 4. IX. – jego samolot był naprawiany w DZIERZNICY, do około godz. 10:00.

    W okresie dni 1-4. IX. – także i inne samoloty miały od jednej do kilku niegroźnych przestrzelin. Ponadto zdarzały się także przestrzelenia własnego śmigła (które to zdarzenia na szczęście nie były zbyt częste).
    __________________________________

    PILOCI Z TYTUŁEM ASA MYŚLIWSKIEGO :

    1) – Kpt. Jerzy ZAREMBA – który mógł uzyskać taką ilość zwycięstw jak : 1. IX. – z Dzierznicy – 1 He-111, 2. IX. – z zasadzki pod Swarzędzem – 1 Do-17 i 1 He-111 a 3. IX. – z Kobylego Pola – 1-2 He-111 i 1-2 Ju-86 (a łącznie 5-6 zaś maksymalnie nawet 7 zestrzeleń). 2) – Drugim pilotem na pewno miał być kpr. Marian Adamski (a wg niektórych informacji z Internetu - Edmund Adamski).
    3X) – Nie można wykluczyć – że na owe 120 parę zwycięstw powietrznych – tytułu AS-a nie uzyskał któryś kolejny pilot z III/3 DM – ale jego nazwiska (bądź nazwisk) – już nigdy nie poznamy. Na każdego pilota przypadały średnio 3 zestrzelenia (jak przykładowo dla kpr. Jasińskiego, ppor. Łuczyńskiego, ppor. Kosteckiego – tu - z możliwością innych, dalszych). Z reguły część z nich powinna mieć sukcesy poniżej owej średniej ale też paru mogło osiągać już ów limit 5 zwycięstw potrzebnych do uzyskania tytułu Asa (4 zestrzelenia uzyskał kpt. Jastrzębski, 4 zwycięstwa uzyskał sierż. pchor. pil. Jan Maliński z zasadzki z Nałęcza – z tego jedno – podane w roku 2002 przez stronę niemiecką).

    Najskuteczniejszymi lotniskami działań w tych 4 pierwszych dniach wojny były : podstawowe (zasadnicze, główne – o charakterze operacyjnym) w DZIERZNICY - z liczbą około 54-56 zestrzeleń i z takich zasadzek jak : KOBYLE POLE (14 – 15 + 2 uszkodzone He-111), NAŁĘCZ – z 8 ma , zasadzka JANKÓW spod KALISZA – z 7 ma i zasadzka z ŁAWICY z sumą 5 zwycięstw. Łącznie z owych 4 lotnisk uzyskano około 74-76 zwycięstw + 2 uszkodzone He-111. Z następnych lotnisk działań – doskonałe wyniki osiągnięto z takich lotnisk podstawowych jak Osiek Mały – z liczbą około 36 zwycięstw pewnych i 1-2 prawdopodobnych, z lotniska Ostrowy (kilkanaście), Mnich (kilkanaście) i Luszyn (10) oraz z leśnej zasadzki w Przyborowie (na płn. – zach. od Czerniejewa) ze znaną ilością 10 zwycięstw (których prawdopodobnie mogło być więcej). Z lotnisk podstawowych innych dywizjonów myśliwskich z 1939 roku bardzo dobre wyniki osiągnięto (po kilkanaście zestrzeleń – zbliżonych do liczby 20) z Zaborowa, Radzikowa (na północ od miasteczka Błonie w zachodnim rejonie Warszawy), po kilkanaście z Poniatowa i z Zielonki w płn. i płn. – wsch. stronie Warszawy dla dwóch dywizjonów myśliwskich z Brygady Pościgowej i z lotniska Markowo (Markowo – Lipie) we wschodniej stronie Gniewkowa (III/4 DM z Torunia). Na tym tle dość słabo wypadają zwycięstwa całości lotnictwa myśliwskiego LLP – głównie 1. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa” – z jedynym zwycięstwem na terenie Polski – samolotem Me-109 – zestrzelonym z lotniska polskiego z Bydgoszczy w 1945 roku (pozostałe zwycięstwa zostały dokonane w ilości 9 + 1. prawdopodobne + 6 uszkodzeń z terenu III Rzeszy). Takie pułki lotnicze jak 9., 10. i 11. PLM – miały w 1945 roku niewielkie ilości zwycięstw uzyskanych na terytorium III Rzeszy przez pilotów radzieckich (a nie polskich) a więc 9. PLM – bez zwycięstw, 10. PLM – 7 zestrzeleń w Operacji Berlińskiej a 11. PLM – 2 zestrzelenia niemieckich samolotów także w Operacji Berlińskiej. Jeśli chodzi o łączną ilość zwycięstw uzyskanych w 1939 roku przez całość polskiego lotnictwa myśliwskiego – to wg amerykańskich źródeł (zapewne zaczerpniętych z tzw. Mikrofilmów Aleksandryjskich – z więc z około 75 tysięcy rolek z niemieckimi dokumentami z 1939 roku – skopiowanych przez wywiad z USA a zdeponowanymi w Alexandrii koło Waszyngtonu) – Luftwaffe utraciła około 360 zniszczonych samolotów – co jest przedstawione w niezbyt długim filmiku na YouTube : Marlin Czarny – „Polskie lotnictwo wojskowe vs Luftwaffe w 1939r.”
    ____________________

    Straty własne to utrata bezpowrotna 4 samolotów, w tym 2 (PZL P-11a i PZL P-7a) z lotniska w Dzierznicy 1. IX. wraz z dwoma rannymi pilotami : kpr. Romanem Mareckim i bardzo ciężko w wypadku lotniczym w moment po starcie na P-7a – sierż. pchor. Floriana Kortusa) i 2 samolotów PZL P-11c – z Kobylego Pola w dniach 2 i 3. IX. – z jednym zaginionym pilotem (ppor. rez. Aleksandrem Wróblewskim) - który utracił swój samolot rano 3. IX. - w Kwiatkowicach na wschód od Łodzi – po skoku ze spadochronem ze swego płonącego w locie samolotu – którym odbywał przelot z lotniska Widzew – Ksawerów z rejonu Łodzi do Dzierznicy – który to przypadek można uznać za zestrzelenie przez niemieckie He-111 „z opóźnionym o jeden dzień zapłonem”) i z ciężko rannym 3. IX. wieczorem – kpt. Zarembą. Tak więc łączne straty to dwóch ciężko rannych pilotów, jeden – nieco lżej i jeden zaginiony z Kobylego Pola (w tym 2 zestrzelonych : kpr. Marecki na P-11a w Dzierznicy i kpt. Zaremba w Kobylem Polu) oraz 4 łącznie utracone samoloty.
    Strona niemiecka w swej dokumentacji (285 utraconych samolotów, z tego 258 w Polsce a 27 na froncie zachodnim) - nie podaje za ten okres żadnego utraconego swego samolotu nad wielkimi połaciami Wielkopolski – jedynie jest niepełna informacja przy 2.IX. – „że gdzieś nad Polską doszło do utraty samolotu Do-17F” – a takiego jak wiadomo zestrzelił z Kobylego Pola ppor. pil. Gedymin. Odnośnie Kobylego Pola – historycy niemieccy potwierdzają też drugi zestrzał wspomnianego tu polskiego pilota – samolot He-111J. Od siebie zaś dodają 2 zestrzelone samoloty z następnego dnia : He-111 P (którego nad Szemborowem ostrzelał sierż. pchor. pil. Maliński ) – a który to wylądował w polu w III Rzeszy jako uszkodzony (i gotowy był do naprawy lub remontu) oraz rozpoznawczy samolot Do-17P – który jako ostrzelany nad rejonem zasadzki „Żnin” – także wylądował w polu z niedużymi uszkodzeniami, około 70 km na północ od Żnina. „Prywatnie” natomiast potwierdzają zestrzelenie i zniszczenie samolotu Bf-109 w dniu 2. IX. w zachodnim (zach. – płn.) rejonie Czerniejewa (w rejonie tamtejszych lasów) – zaobserwowanego przez załogi He-111 lecące trasą Gniezno – Poznań (ale w sposób oficjalny - już niestety nie). I to jest wszystko z ich strony.

    _________________________________

    Lotniska – na których m. in. przebywali piloci III/3 DM w dniach 1-4. IX. (dane dalece niepełne tak odnośnie lotniska w DZIERZNICY jak również i zasadzek) :

    1) – Mjr MUMLER (U – z dwoma kropkami) – 1-4. IX. (2. IX. – nie latał) – DZIERZNICA, wieczorem 4. IX. – OZORZYN.
    2) – Por. WIŚNIEWSKI – DZIERZNICA 1-4. IX. (w tych dniach nie odbywał żadnych lotów bojowych).
    3) – Kpt. ZAREMBA : 1. i 2. IX. – DZIERZNICA - zasadzka „pod SWARZĘDZEM” – DZIERZNICA, 3. IX. – KOBYLE POLE (wieczorem – wojskowy szpital w POZNANIU, 4. IX. – przywieziony ze szpitala karetką wojskową do DZIERZNICY, w nocy z 4/5. IX. – przywieziony karetką do OZORZYNA).
    4) – Kpt. JASTRZĘBSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – JANKÓW w rejonie KALISZA (przelot P-11), 3. IX. – JANKÓW a wieczorem – zasadzka „ŚLESIN”, 4. IX. – „ŚLESIN”.
    5) – Por. MOSZYŃSKI – 1. IX. – DZIERZNICA – GUŁTOWY, 2. IX. – GUŁTOWY, 3. IX. – CEREKWICA koło ŻNINA, 4. IX. – zasadzka „ŚLESIN”. Z dniem 4. IX. – został dowódcą 131. EM.
    6) – Ppor. GEDYMIN – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – KOBYLE POLE – DZIERZNICA, 3. IX. – CEREKWICA, 4. IX. – „ŚLESIN”. 7) – Ppor. GRZYBOWSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – do godz. 11:00 – GĘBARZEWKO a następnie DZIERZNICA, 3. IX. – KOBYLE POLE, 4. IX. – zasadzka ŚLESIN” (przybył osobowym CHEVROLETEM).
    8) – Ppor. BIBROWICZ – 1. IX. – DZIERZNICA – JANKÓW (przylot P-11), 2. IX. – JANKÓW, 3. IX. – JANKÓW – zasadzka „TUREK”, 4. IX. – zasadzka TUREK – UNIEJÓW.
    9) – Ppor. KOSTECKI – 1. IX. – ŁAWICA – chwilowo DZIERZNICA – BIEDRUSKO, 2. IX. – KOBYLE POLE – DZIERZNICA, 3. IX. – GUŁTOWY – DZIERZNICA, 4. IX. – DZIERZNICA (wieczorem – PRZYBOROWO).
    10) - Ppor. ŁUCZYŃSKI – 1-2. IX. DZIERZNICA – nie latał, 3. IX. – DZIERZNICA (nie latał) – NAŁECZ („GEBARZEWO”), 4. IX. – NAŁĘCZ, wieczorem – OZORZYN.
    11) – Ppor. rez. SPORNY – 1. IX. – DZIERZNICA – BEDNARY – WIERZENICA - WIERZONKA – PUSZCZYKOWO ZABORZE, 2 i 3. IX. – PUSZCZYKOWO ZABORZE, 4. IX. – PUSZCZYKOWO ZABORZE – KLECZEW.
    12) – Ppor. rez. ROWINSKI – 1. IX. DZIERZNICA, 2. IX - ?, 3. IX. – GĘBARZEWKO – DZIERZNICA, 4. IX. – TULCE (wieczorem – TULCE).
    13) – Ppor. rez. RYCHLICKI – 1. IX. – ŁAWICA, 2. IX. – poranny przylot z ŁAWICY na P-11 „sierż. pchor. pil. MALIŃSKIEGO”, 3. IX. - ?, 4. IX. – DZIERZNICA – KOBYLE POLE – wieczorem : MALCZEWO. 14) – Ppor. rez. CZACHOWSKI – DZIERZNICA - 1. IX., 2. IX. - ?, 3. IX. – GĘBARZEWKO – DZIERZNICA, 4. IX. – DZIERZNICA.
    15) – Ppor. rez. ŁAZOWSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. - ?
    16) – Ppor. rez. WRÓBLEWSKI – 1. IX. – m.in. DZIERZNICA – KOBYLE POLE (był tam bez P-11), 2. IX. – KOBYLE POLE – po czym zaginął stamtąd w locie bojowym.
    17) – Sierż. pchor. KABAT – 1. IX. DZIERZNICA, 2. IX. – ?, 3. IX. – KOBYLE POLE, 4. IX. – DZIERZNICA.
    18) – Sierż. pchor. J.E. KOWALSKI – 1. IX. – ŁAWICA – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.
    19) – Sierż. pchor. KORTUS – 1. IX. – DZIERZNICA (od wieczora w Szpitalu Przemienienia Pańskiego w POZNANIU).
    20) – Sierż. pchor. NOWAK – 1. IX. – DZIERZNICA – GUŁTOWY, 2. IX. – GUŁTOWY, 3. IX. – CEREKWICA, 4. IX. – „ŚLESIN”.
    21) – Sierż. pchor. SALSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. - ?, 3. IX. – DZIERZNICA - chwilowo JANKÓW – DZIERZNICA, 4. IX. – DZIERZNICA – KOBYLE POLE – wieczorem MALCZEWO.
    22) – Sierż. pchor. ANDERS – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. - ? Z dniem 2. IX. - wszedł w skład pilotów 131. EM (po ubyciu do szpitala sierż. pchor. pil. KORTUSA).
    23) – Sierż. pchor. JAROSZKA – 1. IX. – DZIERZNICA – JANKÓW, 2-3. IX. – JANKÓW, 4. IX. – „SLESIN” (nie latał w owych dniach).
    24) – Sierż. pchor. MALIŃSKI – 1. IX. – DZIERZNICA (nie latał), 2. IX. – ŁAWICA (nie latał), 3. IX. – DZIERZNICA (nie latał) – NAŁĘCZ, 4. IX. – NAŁĘCZ (wieczorem – OZORZYN).
    25) – Sierż. pchor. OLEWIŃSKI – 1. IX. – DZIERZNICA – JANKÓW (przylot P-11), 2 i 3. IX. – JANKÓW, 4. IX. – „ŚLESIN”.
    26) – Sierż. pchor. PUDELEWICZ – 1. IX. – DZIERZNICA – JANKÓW (odlot P-11), 2-3. IX. – JANKÓW, 4. IX. – „ŚLESIN.”
    27) – Sierż. pchor. WAPNIAREK – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – JANKÓW (odlot P-11), 3. IX. – JANKÓW – „TUREK”, 4. IX. – TUREK – UNIEJÓW.
    28) – Kpr. M. ADAMSKI – 1-4. IX. – DZIERZNICA.
    29) – Kpr. ALBRECHT – 1. IX. – DZIERZNICA, 2.IX. - ?, 3. IX. – MALCZEWO – KLECZEW, 4.IX. – KLECZEW.
    30) – Kpr. GABRIEL – 1-2. IX. – DZIERZNICA, 3. IX. – DZIERZNICA – KOBYLE POLE, 4. IX. - „SLESIN.” (przyjechał CHEVROLETEM).
    31) – Kpr. KROCZYŃSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – GUŁTOWY, 3. IX. – DZIERZNICA, 4. IX. – DZIERZNICA – KOBYLE POLE – wieczorem MALCZEWO.
    32) – Kpr. MARECKI 1. IX. – DZIERZNICA (po południu zawieziony do szpitala w ŚRODZIE).
    33) – Kpr. MAZUR – 1. IX. - DZIERZNICA, 2. IX. - ?, 3. IX. – KOBYLE POLE, 4. IX. – DZIERZNICA.
    34) – Kpr. TRZCIŃSKI – 1. IX. - DZIERZNICA (brak danych odnośnie pozostałych dni).
    35) – Kpr. ŻERKOWSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2. IX. – KOBYLE POLE – DZIERZNICA, 3-4. IX. – DZIERZNICA.
    36) – Kpr. Wacław CHOJNACKI – 1.IX. – DZIERZNICA – JANKÓW, 2-3. IX. – JANKÓW, 4. IX. – „SLESIN”.
    37) – Kpr. JASINSKI – 1. IX. – ŁAWICA – DZIERZNICA (nie latał), 2. IX. – DZIERZNICA (nie latał), 3.IX. – DZIERZNICA (nie latał) – NAŁĘCZ, 4. IX. – NAŁĘCZ (wieczorem – OZORZYN).
    38) – Kpr. KUIK – 1. IX. – DZIERZNICA – JANKÓW, 2. IX. – JANKÓW, 3. IX. – JANKÓW – „TUREK”, 4. IX. – TUREK – UNIEJÓW.
    39) – Kpr. MATUSZAK – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.
    40) – Kpr. PSZCZOŁA – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.
    41) – Kpr. RASZEWSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.
    42) – Kpr. SKARBECKI – 1-4. IX. – DZIERZNICA, 4. IX. wieczorem – OZORZYN.
    43) – Kpr. ŚWIDERSKI – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.
    44) – Kpr. MĄKA ze 131. EM – 1. IX. – DZIERZNICA, 2-3-4. IX. – brak danych.

    W dniach 1-3. IX. - z powyższego grona pilotów – ubyło 4, w tym dwóch ciężko rannych, jeden lżej ranny a jeden zaginął wraz z samolotem.

    W licznych przypadkach owe dane nie są pełne. O ile do chwili przylotu 3 P-11 z zasadzki z ŁAWICY w porze obiadowej 1. IX. – wszyscy piloci byli na lotnisku w DZIERZNICY (za wyjątkiem sierż. pchor. KOWALSKIEGO i ppor. rez. RYCHLICKIEGO) – to po obiedzie – wielu pilotów odleciało na szereg zasadzek myśliwskich działających krótko („chwilowo”) lub do wieczora albo wyznaczanych wg potrzeb w trakcie popołudnia. Podobnie było w następnych dniach (ale już szereg zasadzek zaczęło wówczas działać od świtu, inne były krotko czasowe, chwilowe i jednorazowe a jeszcze inne pełno dniowe lub ze zmianą zasadzki na inną). Nie jest w pełni wiadomo - którzy z większości z pilotów - na jakim lotnisku czy lądowisku znajdowali się w nocy z 4/5 września – po alarmowym opuszczeniu DZIERZNICY. Niestety – pod tym względem mamy tu wręcz olbrzymie luki informacyjne i tzw. białe plamy, których nie da się już nigdy zapisać.

    Zasadzki myśliwskie z dni 1-4. IX. – przy których nie jest znane choćby jedno nazwisko pilota a zarazem i numer eskadry :

    1. IX. :
    1) – PYSZCZYN w płn. stronie GNIEZNA – a potem NAŁĘCZ - ŻYDOWO (2 P-11),
    2) – ŻYDOWO – pobliże stacji kolejowej (3 P-11),
    3) – ŚNIECISKA koło wioski BRZOSTEK – a następnie PŁACZKI (2 P-11),
    4) – MĄCZNIKI pod ŚRODĄ (2 P-11).

    2. IX. :
    1) – PŁACZKI niedaleko ŚNIECISK (wpierw 2 a po południu 1 P-11),
    2) – MĄCZNIKI (1 P-11),
    3) – NAŁĘCZ – ŻYDOWO (2 P-11),
    4) – ŻYDOWO park (1 P-11),
    5) – IWNO (IWNO – LIBARTOWO) – 2 P-11, 6) – GĘBARZEWKO (od 15:00 do zmroku) – 3 P-11 (lecz 1 uszkodzony przy lądowaniu został przetransportowany do naprawy ŻYDOWIE).

    4. IX. – Rekonesansowa para myśliwska P-11 ze 132. EM – która lądowała chwilowo po południu na lądowisku w WIERZCHOWISKACH w płn. – wsch. rejonie WITKOWA a następnie w MALCZEWIE.

    _____________________________

    Zasadzki myśliwskie – gdzie znany jest numer eskadry która ją wystawiła :

    1. IX. :
    1) – ŁAWICA – 132. EM (3 P-11).
    2) – GUŁTOWY – 131. EM (2 P-11).
    3) – BEDNARY – WIERZENICA - WIERZONKA – PUSZCZCZYKOWO ZABORZE – 131. EM (2 P-11).
    4) – Zasadzka „pod SWARZĘDZEM” – 131. EM (3 P-11).
    5) – JANKÓW w rejonie KALISZA – 132. EM (3 P-11).

    2. IX. :
    1) – JANKÓW – 132. EM (5 P-11).
    2) – GUŁTOWY – 131. EM (3 P-11).
    3) – PUSZCZYKOWO ZABORZEE – 131. EM (2 P-11).
    4) – KOBYLE POLE – 2 P-11 ze 131. EM i 2 P-11 ze 132. EM.
    5) – GĘBARZEWKO - KOKOSZKI STARE – 131. EM (3 P-11 do godz. 11:00).
    6) – Zasadzka „pod SWARZĘDZEM” – 131. EM (3 P-11).

    3. IX. : 1) – JANKÓW – 132. EM (5 P-11), wieczorem – zasadzka „ŚLESIN” – 3 P-11.
    2) – KOBYLE POLE – 131. EM (do południa 4 P-11, następnie 5 P-11).
    3) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – 131. EM (wpierw 2 P-11, przed godz. 11:00 - 1 P-11).
    4) – GUŁTOWY – 132. EM (3 P-11).
    5) – GĘBARZEWKO – 1 pilot ze 131. EM a drugi ze 132. EM (zasadzka 132. EM). Samoloty były jednak ze 132. EM (131. EM posiadała 11 P-11c, które działały na takich zasadzkach jak : KOBYLE POLE - wpierw 4 a potem 5 P-11, PUSZCZYKOWO ZABORZE – wpierw 2 potem 1 P-11 ; razem 6 P-11, 2 P-11 w MALCZEWIE, 3 P-11 – w CEREKWICY). 132. EM miała 13 P-11 (5 w JANKOWIE, 3 – GUŁTOWY, 2 – GĘBARZEWKO, 3 w DZIERZNICY).
    6) – MALCZEWO – KLECZEW – 131. EM (2 P-11).
    7) – CEREKWICA – 131. EM (3 P-11).
    8) – NAŁĘCZ – 132. EM (3 P-11).
    9) – Zasadzka „TUREK” – 132. EM (2 P-11).

    4. IX.:
    1) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – 131. EM (1 P-11).
    2) – NAŁĘCZ – 132. EM (3 P-11).
    3) – TUREK – UNIEJÓW – 132. EM (2 P-11).
    4) – „ŚLESIN” – wpierw 3 P-11 ze 132. EM a po godz. 7. z minutami – także 3 P-11 ze 131. EM.
    5) – KLECZEW – 131. EM (po południu – po przylocie P-11 z PUSZCZYKOWA ZABORZA – 3 P-11). 6) – TULCE – 131. EM – 2 P-11.
    7) – KOBYLE POLE – 131. EM – 3 pilotów (2 P-11 ze 131. EM a 1 ze 132. EM).

    Znane nazwiska dowódców zasadzek z dni 1-4. IX. :

    1. IX. : 1) – ŁAWICA – ppor. KOSTECKI,
    2) – GUŁTOWY – por. MOSZYŃSKI,
    3) – BEDNARY (WIERZENICA - WIERZONKA – PUSZCZYKOWO ZABORZE) – ppor. rez. SPORNY,
    4) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – kpt. ZAREMBA,
    5) – JANKÓW w rejonie KALISZA – ppor. BIBROWCZ,
    6) – KOBYLE POLE (o zmroku) – ppor. GEDYMIN.

    2. IX :
    1) – JANKÓW – kpt. JASTRZĘBSKI,
    2) – KOBYLE POLE – ppor. GEDYMIN,
    3) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – ppor. rez. SPORNY,
    4) – GUŁTOWY – por. MOSZYŃSKI, 5) – GĘBARZEWKO (do godz. 11:00) – ppor. GRZYBOWSKI, 6) – Zasadzka pod SWARZĘDZEM – kpt. ZAREMBA.

    3. IX.: 1) - JANKÓW a od wieczora – zasadzka „ŚLESIN” – kpt. JASTRZĘBSKI,
    2) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – ppor. rez. SPORNY,
    3) – KOBYLE POLE – kpt. ZAREMBA,
    4) – GUŁTOWY – ppor. KOSTECKI,
    5) – GĘBARZEKO - KOKOSZKI STARE – ppor. rez. CZACHOWSKI,
    6) – CEREKWICA koło ŻNINA – por. MOSZYŃSKI,
    7) – NAŁĘCZ – ppor. ŁUCZYŃSKI,
    8) – „TUREK” – ppor. BIBROWICZ.

    4. IX. :
    1) – „SLESIN” – kpt. JASTRZĘBSKI,
    2) – PUSZCZYKOWO ZABORZE – ppor. rez. SPORNY,
    3) – TUREK – UNIEJÓW – ppor. BIBROWICZ,
    4) – NAŁĘCZ – ppor. ŁUCZYŃSKI,
    5) – CEREKWICA (do godz. 7:00) – por. MOSZYŃSKI,
    6) – TULCE – ppor. rez. ROWINSKI, 7) – KOBYLE POLE – ppor. rez. RYCHLICKI,
    8) – KLECZEW (od popołudnia) – ppor. rez. SPORNY.

    Znane składy osobowe niektórych kluczy myśliwskich z dni 1-4. IX. :

    1. IX. – ŁAWICA : ppor. KOSTECKI, sierż. pchor. PUDELEWICZ, kpr. JASINSKI.
    1. IX. – DZIERZNICA : ppor. GEDYMIN, sierż. pchor. KORTUS, kpr. ŻERKOWSKI.
    2. IX. – GUŁTOWY : por. MOSZYŃSKI, sierż. pchor. NOWAK, kpr. KROCZYŃSKI.
    3. IX. – KOBYLE POLE : ppor. GRZYBOWSKI, sierż. pchor. KABAT, kpr. GABRIEL, kpt. ZAREMBA, sierż. pchor. KABAT, kpr. MAZUR, r. MAZUR.
    3. IX. – CEREKWICA : por. MOSZYŃSKI, ppor. GEDYMIN, sierż. pchor. NOWAK.
    3. IX. – 4. IX. – NAŁĘCZ : ppor. ŁUCZYŃSKI, sierż. pchor. MALIŃSKI, kpr. JASIŃSKI.
    4. IX. – „SLESIN” : por. MOSZYŃSKI, ppor. GRZYBOWSKI, kpr. GABRIEL.
    4. IX. – KOBYLE POLE : ppor. rez. RYCHLICKI, sierż. pchor. SALSKI, kpr. KROCZYŃSKI.
    3-4. IX. – Zasadzka „TUREK” – TUREK – UNIEJÓW z 2. P-11 : ppor. BIBROWICZ, sierż. pchor. WAPNIAREK, kpr. KUIK.
    Na pierwszy okres wojny przygotowanych było 6 składów kluczy myśliwskich liczących po trzech pilotów : dowódcę klucza, dobrze już wyszkolonego podchorążego pilota oraz podoficera pilota. W związku z pewną nadwyżką samolotów w dywizjonie w dniu 1. IX. ponad stan etatowy – sformowano jeszcze 2 dodatkowe składy kluczy myśliwskich pod dowództwem dowódców eskadr – w sumie 8 kluczy liczących razem 24 samoloty. Wraz z ubytkiem niektórych pilotów – owe składy zaczęły się nieco zmieniać. Ponadto w owych dniach w dużym stopniu i zakresie wykorzystywano często jedynie pary myśliwskie zamiast kluczy myśliwskich. W zależności od dynamicznie zmieniającej się sytuacji oraz zaistniałych potrzeb – w danym dniu i na danym lotnisku wykorzystywano niejednokrotnie inne składy kluczy lotniczych niż tych przewidzianych na pierwszy okres wojny.

    Zasadzki działające równolegle w stosunku do lotniska podstawowego oraz samodzielnie, w dużym oddaleniu :

    1) - 1. IX. – ŁAWICA – 3 P-11 (do pory obiadowej).

    2) – 1. IX. – BEDNARY (WIERZENICA - WIERZONKA – PUSZCZYKOWO ZABORZE) – 2 P-11, PUSZCZYKOWO ZABORZE - 2. IX. – 2 P-11, 3. IX. – wpierw 2 a potem 1 P-11, 4. IX. – 1 P-11. 4. IX. po południu – 1 P-11 dołączył do 2 P-11 w rejonie KLECZEWA.

    3) - 1-3. IX. – JANKÓW w rejonie KALISZA – 1. IX. przed zmrokiem - 3 P-11, 2. IX. – 5 P-11, 3. IX - wpierw 5 a potem 3 P-11 (2 P-11 zaczęły działać na nowej zasadzce „TUREK” a 4. IX. na zasadzce TUREK – UNIEJÓW). 3 P-11 od wieczora 3. IX. i w dniu 4. IX. – znajdowały się na zasadzce o kryptonimie „ŚLESIN”. Zasadzka „KALISZ” miała do swej dyspozycji jedną samolotową radiostację.

    4) - 3. IX. – do 4.IX. do godz. 7:00 – CEREKWICA niedaleko ŻNINA – 3 P-11 z radiostacją samochodową. W III/3 DM – w sumie były 4 samochodowe radiostacje, w tym 2 w DZIERZNICY. Następnie zasadzka ta połączyła się z trój samolotową zasadzką „ŚLESIN”.

    _________________________________



    Typy samolotów niemieckich i polskich – wymienianych w tym i w innych artykułach :

    Bf-109 - Messerschmitt Bf-109 (jednosilnikowy, bardzo szybki myśliwski dolnopłat - jednomiejscowy),
    Bf-110 - Messerschmitt Bf- 110 (ciężki myśliwiec niszczycielski, dwusilnikowy, dwumiejscowy, z podwójnym statecznikiem),
    Ju-52 - Junkers Ju-52 3/m (trójsilnikowy, 3 lub 4 miejscowy - transportowy lub bombowy),
    Ju-86 - Junkers Ju-86 (2 silnikowy starszy bombowiec, z podwójnym statecznikiem pionowym),
    Ju-88 - Junkers Ju-88 (2 silnikowy nowy bombowiec z pojedynczym statecznikiem pionowym który mógł w1939 roku wykonać nad Polską niewielką ilość lotów operacyjnych), m. in. nad strefą Wielkopolski,
    Ju-87 - Junkers Ju-87 (1 silnikowy nurkujący bombowiec, dolnopłat, 2 miejscowy) – niezwykle groźny jako bombowiec nurkujący,
    Do-17 - Dornier Do-17 (2 silnikowy samolot, m. in. bombowiec i jako samolot rozpoznawczy, z podwójnym statecznikiem) . Z tzw. „zbrojną głową” a więc dość pogrubioną przednią kabiną załogi – występował w wersjach Do-17Z, zwanych w 1939 nieprawidłowo jako Do-215,
    He-111 - Heinkel He-111 (dość nowoczesny bombowiec z pojedynczym statecznikiem pionowym),
    Hs-123 - Henschel Hs-123 (szturmowy dwupłat jednosilnikowy, jednomiejscowy),
    Hs-126 - Henschel Hs-126 (obserwacyjny górnopłat, dwumiejscowy).

    INNE TYPY SAMOLOTÓW Z 1939 ROKU : He-45, He-46 (użyte głównie w strefie bitwy nad Bzurą w dniach 9-16. IX., transportowy (kurierski) Junkers W-34 – który w dniu 27. IX. uległ utracie z niewiadomych przyczyn (uszkodzenia rzędu 60 %) w miejscowości Pakosław w Wielkopolsce (dalszy, zachodni rejon Poznania ; na płd. - wsch. od miasteczka Lwówek albo na Ziemi Leszczyńskiej – na płd. - wsch. od Miejskiej Górki). Jest to trzeci utracony samolot na obszarze Wielkopolski (po 2 innych podanych przy dniu 6. IX. : jakoby zaginionego Ju-87 w rejonie Koła – który jednak po którejś godzinie się zdołał odnaleźć a nie został wykreślony z listy 285 samolotów utraconych i jeden Do-17 w pobliżu Kalisza).

    Jeśli chodzi o samoloty niemieckie operujące nad strefą Wielkopolski – to najliczniejszym typem był bombowiec He-111, które to samoloty nadlatywały i przelatywały tranzytem w dużych ilościach w rejon Kutna lub nawet i Warszawy (bywało, że w ilości ponad 80 naraz, po 33, 28, po kilkanaście (19, 18, 15, 12) lub w mniejszych ilościach jak 9, 6, 3 a niekiedy 2, zaś wyjątkowo pojedynczo - z rejonu Pomorza Zachodniego, z lotnisk rejonu Berlina i położonych gdzieś na płd. – wsch. od Berlina. One też ponosiły największe straty. Heinkle operowały także dość często nad Ziemią Kaliską.
    Drugim typem bombowców były szybkie Dorniery Do-17. Operowały one głównie 1 i 2. IX. nad rejonem Poznania – z lotnisk rejonu Wrocławia (1. IX. Poznań doznał tragicznego ich nalotu w sile około 100 Dornierów). W niedużych ilościach (3, 6 samolotów) – pojawiały się od strony Jarocina nad linią kolejową do Gniezna. Samoloty rozpoznawcze (w ilościach 1-3) – najczęściej operowały z lotnisk rejonu Pomorza Zachodniego w łącznych liczbach od kilku do kilkunastu dziennie. Z reguły przed dolotem do Poznania dzieliły się na samoloty operujące pojedynczo. Działały od wczesnego rana do godzin zmrokowych. 4. IX., w porze obiadowej – 4 niemieckie bombowce lecące nisko nad drogą Kalisz – Turek – zostały zestrzelone z ckm-ów z pociskami ppanc. - pomiędzy Kaliszem a lasami na płd.- zach. od Malanowa, spadając po obu stronach tej drogi.
    Starszego typu bombowce – Ju-86 – pojawiły się w dwu dniach – z rejonu Kołobrzegu - w niedużej liczbie 2.IX. przed południem i parokroć nad rejonem Poznania i wzdłuż linii kolejowej do Konina w niedużej ilości (3-6 samolotów) w dniu 3.IX.
    Samoloty transportowe i bombowe Ju-52 – pojawiały się w różnych ilościach przez 4 dni wojny, ale najbardziej masowo przelatywały od strony Bydgoszczy nad rejonem Biedruska w dniu 3. IX. (około 59 maszyn) oraz 4. IX. nad wieloma połaciami Wielkopolski, w tym nad Ziemią Poznańską, Kaliską (gdzie z ziemi zestrzelone zostały 3 takie duże maszyny) a w szczególności nad Ziemią Konińską. Ponosiły one stosunkowo duże straty (11 - jako znane zestrzelenia lotnicze oraz 5 przez naziemną OPL : 1 - 2. IX. i 4 – 4. IX.). Samoloty najnowszego typu – Junkersy Ju-88 – miały w pierwszych dniach wojny dokonać kilku dalekich wypraw operacyjnych (z rejonu granicy z Francją) nad rejon Wielkopolski - w niedużych ilościach (m.in. jako klucze 3 bombowców).
    Najgroźniejsze z niemieckich samolotów – nurkujące bombowce Ju-87 – w pierwszych 3 dniach wojny pojawiały się w małych ilościach (3 - 6 samolotów) od strony Jarocina – niszcząc już 1. IX. rozjazdy na wrzesińskim węźle kolejowym oraz codziennie zaglądając (jednym Ju-87) na nieczynne lotnisko w Mierzewie, dokonując (jak w pierwszy dzień wojny – zrzutu 500 kg bomby pomiędzy składowiskiem bomb lotniczych a polowym składowiskiem paliw) a potem zrzutów m.in. 250 kg bomb.
    Samoloty myśliwskie Bf-109 – pojawiały się codziennie nad Wielkopolską, nad rejonem Poznania, wzdłuż linii kolejowej do Konina (czasami jako eskorta niedużej ilości He-111), a także w obszarze pomiędzy Kaliszem a Turkiem. Bywało, że odbywały w niedużych ilościach (1-2 maszyny) loty nad innymi trasami kolejowymi – jak m. in. Poznań – Jarocin. Codziennie też przed wieczorem jeden takowy samolot wykonywał lot zwiadowczy nad trasą drogowo – kolejową z Nowego Tomyśla do Konina.
    Samoloty Bf-110 – pojawiały się sporadycznie przez pierwsze 3 dni wojny, w pojedynczych ilościach jak też i w trój samolotowym kluczu ( jak w porze południowej 3. IX. w okolicy stacji kolejowej w Czerniejewie).
    Samoloty dwupłatowe – szturmowe Hs-123 – pojawiły się jedynie raz – od strony linii kolejowej wiodącej od Jarocina. Jeden tego typu samolot zjawił się nad pobliżem polowego lotniska w Mącznikach koło Środy a 2 pozostałe – czujnie obserwowały przestrzeń powietrzną nad okolicą Września - Podstolice – zwracając szczególnie uwagę na rejon od Nekli po Giecz – Dominowo - Środę.
    Samoloty Hs-126 mogły operować w rejonach przygranicznych z Wielkopolską. 2. IX. – pojawiły się zarówno w samym rejonie Poznania jak też i nad Ziemią Kaliską, a 4. IX. – w północno – zachodniej stronie lasów miasta Turek.
    Inne jeszcze typy samolotów niemieckich – mogły się pojawiać dopiero w następnych dniach i tygodniach wojny - i to w niewielkich ilościach.



    __________________________
    SAMOLOTY POLSKIE:
    PZL P-7a (Samolot myśliwski starszej wersji - bardzo już przestarzały i stosunkowo powolny - górnopłat) – w Dzierznicy był tylko jeden egzemplarz – z bazy remontowej z Ławicy – samolot którego nie zdołano odesłać już do III/2 DM w Krakowie. Około godz. 16:30 – w chwilę po starcie - uległ ciężkiemu wypadkowi lotniczemu na tym samolocie – z powodu tzw. „przeciągnięcia”, a wiec zbyt ostrego wirażu przy zbyt małej osiągniętej prędkości lotu – młody podchorąży pilot – Florian Kortus (miał to być start na zasadzkę w rejon Kobylego Pola). Pilot ten zauważył po stracie lecący nad Gieczem jeden niemiecki samolot – którego chciał niepostrzeżenie podejść i zestrzelić – zbyt nisko się zniżając do ziemi. Samolot ściął czubek jednego ze świerków i spadł na podmokłą łąkę – kilkadziesiąt metrów na wschód od rzeczki zwanej Moskawą lub Maskawą, pół km na płd. – zach. od Stroszek. Pilot Florian Kortus – kilkakrotnie w swych powojennych wywiadach przeprowadzanych na potrzeby artykułów prasowych lub do informacji przedstawianych w kilku różnych książkach – podawał - że ów ciężki wypadek lotniczy miał na samolocie PZL P-7a. Natomiast autorzy wielu książek „poprawiali’ go zawsze – że niby na PZL P-11c.
    PZL P-11a (wcześniejsza, przestarzała już nieco wersja samolotu myśliwskiego - górnopłat) – a był to samolot z Eskadry Treningowej, wykorzystywany w Pułkowej Szkole Pilotażu w Śnieciskach przez kpr. pil. Romana Mareckiego. Na samolocie tym – otrzymanym w Dzierznicy po rozwiązaniu 31. VIII. w Bazie nr 3 z Ławicy Eskadry Treningowej – wspomniany tu pilot w locie alarmowym usiłował nad południową stroną wioski Kokoszki, w locie wznoszącym, zestrzelić około godz. 15:00 – niemieckiego rozpoznawczego Dorniera – lecącego trasą od stacji kolejowej w Gułtowach – w kierunku Chwalibogowa, a więc kursem płd. – wsch. Niestety zestrzeleniu uległ tutaj polski samolot – który spadł w polu Biskupic – zwanej „Wiśniówką” – niecały 1 km na płd. – zach. od Stroszek, z południowej strony polnej, wierzbowo - kasztanowej drogi do Gułtów.
    PZL P-11c (podstawowa wersja polskiego samolotu myśliwskiego, przestarzała już w 1939 roku). W Dzierznicy było w sumie 25 tych samolotów, w tym jeden po naprawie 1. IX. – w Bazie nr 3 – którego już nie wysłano w warunkach wojennych do rejonu Lublina, do nowo zorganizowanej tam Bazy nr 3 w Świdniku (a którym to mógł niespodziewanie przylecieć do Dzierznicy sierż. pchor. pil. J. E. Kowalski).
    PZL P-24 (szybsza wersja samolotu myśliwskiego - sprzedawana wyłącznie na eksport - górnopłat) – której nie było w Polsce. Natomiast w naszym kraju był jeden egzemplarz nowocześniejszej i szybszej wersji – oznaczony jako P-11g „Kobuz”. Strona niemiecka we wszystkich przypadkach zestrzeleń naszych P-11 – podawała błędnie, żeby miały to niby być samoloty typu P-24.
    RWD-8 (2 miejscowy samolot szkolny i łącznikowy – górnopłat, ze składanymi na ziemi płatami skrzydeł do tyłu) – na lotnisku w Ławicy było 14 takich samolotów. Do lotnictwa Armii „Poznań” przydzielono 9 samolotów (3 – do 6. Plutonu Łączności w Nałęczu ; na płd. – wsch. od budynku stacyjnego Gębarzewo, po 2 dla 33. Eskadry Obserwacyjnej i 36. EO, po 1 samolocie dostarczono do 34. Eskadry Rozpoznawczej i do III/3 DM). W skład innych armii – weszło 5 dalszych owych łącznikowych górnopłatów : 3 – do 5. Plutonu Łączności i po jednym samolocie dla 31. ER oraz 32. ER.
    RWD-14 „Czapla” (nieco nowszego typu 2 miejscowy samolot obserwacyjny -górnopłat). 33. EO – działająca 1. IX. z lotniska rozdzielczego w Niechanowie przy środkowej części parku – miała 7 Czapli i 2 RWD-8. Eskadra ta do popołudnia 31. VIII. – była na lotnisku wyczekiwania w alarmie niedaleko Zielińca w południowej stronie – przy lesie – lotniska o powojennej nazwie Kobylnica, po czym chwilowo wylądowała w Żydowie – gdzie jednak było dość dużo samolotów szkolnych typu dwupłat paru ich typów i wersji, więc po rezygnacji z lotnisk rejonu Żydowa – nastąpił ich odlot do Niechanowa i lądowanie w płd. – wsch. stronie parku (pole wzlotów od strony wschodniej było tam jednak ograniczone torem kolejki wąskotorowej do Karsewa). Do środkowej części parku – samoloty były przepychane przez rowy za pomocą specjalnych drewnianych podkładów. 1. IX. przed południem do północnego rejonu Kalisza odleciał I Pluton z 3 ma „Czaplami” i 1 RWD-8 (do lasu przy wiosce Podzborów na płn. – zach. od miejscowości majątkowej Kamień) a w południe pozostałe samoloty wykonały przelot do Gębarzewka (przy lasku – z polem wzlotów na linię kolejową do Wrześni i na budynek stacyjny Gębarzewo). Jedna z „Czapli” w swym pierwszym locie rozpoznawczym – ostrzelana w rejonie Inowrocławia przez polską naziemną OPL – wylądowała z wielkim trudem mając roztrzaskany swój tylny statecznik. Niebawem 3 inne „Czaple” odleciały do Cerekwicy – lądując na niezbyt długiej łące pomiędzy laskiem a tamtejszym majątkiem – należącym do rodziny Unrugów. Pierwsza z nich - podczas ostrego hamowania – stanęła nagle w pozycji pionowej – uszkadzając silnik. Przed wieczorem zamontowano w niej silnik przywieziony z Gębarzewka. O zmroku samoloty odleciały na duże łąki z dwoma większymi kępami drzew – w północnej stronie majątku komandora Józefa Unruga w Sielcach. 3. IX. utracona została druga „Czapla” – która lądowała przymusowo z północnej strony linii kolejowej blisko stacji Podobowice i tam została porzucona jako poważnie uszkodzona od ognia także polskiej naziemnej OPL. Wieczorem 3. IX. - I. Pluton 33. EO przesunął się na lądowisko SZCZEPANOWO – Leśniczówka (6 km na południe od miejscowości BARCIN). 4. IX. w rejonie Barcina dwukrotnie było zmieniane lotnisko działania I Plutonu. Wieczorem (a w zasadzie w nocy) przy lądowaniu na lotnisku w Latkowie – doszło do zderzenia się i zniszczenia po wylądowaniu 2 „Czapli”. Jedną z nich wywieziono w nocy na stosunkowo bliską stację kolejową z Inowrocławia do Torunia. Resztki I/33. EO (2 samoloty typu „Czaple”) – rano 5.IX. odleciały na lotnisko aeroklubowe w Inowrocławiu a następnie zmieniły miejsce na pole przy lesie - usytuowanym na północ od miejscowości Pieranie (na północ od drogi z Inowrocławia do miejscowości Zakrzewo). Przed wieczorem wylądowały one przy lesie na płd. – zach. od Kleczewa, niezbyt daleko od wioski Słaboludź. Przeżyły szczęśliwie ciężkie bombardowania terenu (w tym bombami zapalającymi) po opuszczonych ścierniskowych „polach wzlotowych” pomiędzy Kleczewem a Kazimierzem Biskupim w porze rannej 6.IX. Po południu jedna „Czapla” – z załogą : ppor. obs. Rattay i sierż. pchor. pil. Rochem Gruszczyńskim – który przybył na Ławicę tuż przed wybuchem wojny z 5. PL w Wilnie – została celnie ostrzelana przez lecącą wyżej dużą formację Heinkli nad jeziorem Powidzkim – w wyniku czego załoga musiała skakać ze spadochronem (samolot uległ zniszczeniu w pobliżu wiosek : Siernicze Małe i Wielkie). Ranny w nogi pilot – leżący kilka godzin przy drodze – w odległości paru km od swego rodzinnego domu – z którego nikt nie był w stanie przyjść mu z pomocą i zawieść go wozem konnym do domu - wieczorem dostał się do niemieckiej niewoli – schwytany przez jakiś niemiecki przejeżdżający samochód ciężarowy. Był to już 5 ty całkowicie utracony samolot z tego plutonu. Ostatnia „Czapla” przed wieczorem 6.IX. odleciała do rejonu lasu przy wzgórzu koło Marcjanek a 7. IX. pojawiła się na dużym lotnisku Lubień. Wg informacji z paru poznańskich publikacji – 1. IX. po południu w zakładach naprawczo – remontowych na Ławicy uruchomiono i oblatano 3 „Czaple,” które o zmroku miały odlecieć na lotnisko polowe koło Nakła nad Notecią. Zapewne stamtąd 33. EO otrzymała uzupełnienie po swych 4 utraconych samolotach w dniach 1-4. IX. (dotychczasowe straty do 6. IX. 33.EO – wyniosły 6 „Czapli” – a po otrzymaniu 3 dodatkowych samolotów powinno ich jeszcze być zatem 4 ; nie wiadomo więc – co faktycznie mogło się stać z jeszcze jedną „Czaplą”).
    II Pluton 33. EO – działał w dniach 1-3. IX. z lotniska polowego Kamień, przy lesie niedaleko wioski Podzborów. O zmroku 3. IX. lotnisko zostało zmienione na inne, przy południowej linii lasu, 3 km na północ od miasta Turek. 5. IX. została utracona w tym plutonie pierwsza „Czapla” od naziemnego ognia – prawdopodobnie npla. Samolot ten wylądował po południu w polu miejscowości Zamość - Kruszyny, w płd. – rejonie Pyzdr i tam został porzucony przez lotników (którzy wieczorem zginęli w okolicy Koła w niewyjaśnionych okolicznościach). Na lądowisku (z płd. strony zasadzki III/3 DM), na płn. - wsch. od Kościelca (przy polnej drodze do wioski Mariampol ) – w dniu 5. IX. znajdowały się już jedynie 2 samoloty obserwacyjne. 6. IX. pod wieczór samoloty te odleciały – zapewne na lotnisko Ostrowy (stosunkowo niedaleko lokując się na płn. – zach. od 3 samolotów P-11 z klucza ppor. pil. Gedymina ) – z płn. strony lasu, po wschodniej stronie drogi z Krośniewic do Lubienia. 9. IX. – w Lubieniu - połączyły się wszystkie „Czaple” (3 samoloty plus 1 RWD-8) w całość 33. EO. Pod wieczór – owe samoloty wraz z 1 RWD-8 alarmowo odleciały na lotnisko Ostrowy. Lądowisko na płn. – wsch. od Kamiennej – nie zostało jednak zupełnie wcale wykorzystane. 11. IX. od świtu nowe lotnisko znajdowało się w pobliżu Woli Raciborskiej i Wieszczyc – przeniesione dzień później do wschodniej strony Wieszczyc (przy trzech dużych stogach zboża). 14. IX. – następnym lotniskiem było pobliże Brzozowa Starego – przy lesie, z południowej strony drogi z owego Brzozowa do Sadowa (z północnej strony było większe lotnisko dla „Karasi”, przy dużej stodole). 15. IX. na lotnisku przy dużej kępie drzew na płd. – zach. od Luszyna – w wyniku bombardowania - ucierpiała jedna „Czapla”. Następnego dnia w pobliżu Brzozowa uległa rozbiciu przy lądowaniu – jedna „Czapla” – ostrzelana w rejonie Gąbina przez polską OPL. 17. IX. o świcie – lot ewakuacyjny z pobliża Brzozowa odbyła jedynie jedna „Czapla”.

    Lublin R-XIIID (starszego typu 2 miejscowy samolot obserwacyjny - górnopłat). Na któryś dzień przed wybuchem wojny – 36. EO – odleciała z Ławicy na małe lotnisko wyczekiwania w alarmie do Ostrowa Wielkopolskiego (położonego na zachód od tamtejszego węzła kolejowego) – w pobliżu powojennej ulicy Lotniczej. Po południu 31.VIII. – eskadra ta wylądowała przy lesie z płd. – zach. strony Bieganowa, na północny – zachód od Środy. I Pluton z 3ma „Lublinami” i 1 RWD-8 – odleciał niebawem na lotnisko polowe do Puszczykowa Zaborza. Lądowisko w pobliżu Gwiazdowa nie mogło być użyte ze względu na zamieszkałą tam w większości ludność niemiecką. W owym Puszczykowie samoloty obserwacyjne zostały ukryte w mini lasku (na zach. od majątku a na południe od drogi z Kostrzyna poprzez Gwiazdowo do Sarbinowa). RWD-8 został schowany w dużej stodole – znajdującej się na płn. - zach. od majątku, z płn. strony wspomnianej drogi (i z polem wzlotów na płn. – zach. lub na północ. W pierwszy dzień wojny ów I Pluton został przesunięty na lotnisko polowe do Biedruska. W następne dni – wraz z dwoma, a potem tylko jednym samolotem myśliwskim – gdzie dowódcą zasadzki był ppor. rez. pil. K. Sporny – pluton ten był w Puszczykowie Zaborzu. 4. IX. po południu pluton ten przesunął się do rejonu Żydowa – z miejscem krótkiego pobytu w obszarze Żydowo – Gurowo (z południowej strony drogi z Żydowa do Gurowa (Niechanowa). Natomiast RWD-8 wylądował na olbrzymim polu w Żydowie (po Jelitowo) – po wschodniej stronie drogi z Żydowa do Wrześni, po czym po krótkim postoju odleciał stamtąd kursem zachodnim (zapewne do Puszczykowa Zaborza ?). O zmroku 4. IX. „Lubliny” odleciały kursem wschodnim, w rejon lasów południowej strony Kleczewa. 5. IX. – po południu w alarmowy sposób dokonały odlotu do okolicy Zakrzewka (pobliże jeziora Mąkolno ; na płd. – zach. od miejscowości Babiak). 6. IX.z rana pojawiły się na lotnisku polowym w Katarzynie (płd. – zach. od Przedecza) by później dołączyć do II Plutonu – w środkowym zakolu północnej strony lasu należącym do majątku Niwki.
    II Pluton 36.EO – o świcie 1. IX. wylądował z 4 „Lublinami” na dawniejszym lotnisku Pułkowej Szkoły Pilotażu w Śnieciskach (w pobliżu miejscowości Brzostek) a po którejś godzinie – zmienił lądowisko na pole położone na płd. – zach. od kościoła w Śnieciskach. 3. IX. w rejonie Kłodawy uległ zestrzeleniu przez polską naziemną OPL – jeden samolot z II Plutonu 36. EO. 4. IX. – nowym lotniskiem miała być długa łąka położona na wschód od dworu w Winnej Górze, jednak nie doszło to do skutku. Wieczorem 4. IX. - nastąpił odlot do miejscowości Cienin Perze (7 km na wschód od Słupcy), po północnej stronie warszawskiej drogi. Niemiecka V kolumna – za pomocą radiostacji powiadomiła jednak stronę niemiecką o przylocie tam polskich samolotów – które 5. IX. rano - po zbombardowaniu przez Heinkle pola wzlotów z południowej strony majątku Cienin Perze – w alarmowy sposób odleciały dalej na wschód – lądując przy lesie z południowej strony drogi do Warszawy ; na płn. – zach. od Białkowa Górnego. Późnym popołudniem samoloty II Plutonu wylądowały na lotnisku III/3 DM w Osieku Małym. Dowódca dyonu zaproponował im lotnisko w Ozorzynie pod Babiakiem – jednak przed wieczorem nastąpił ich odlot do majątku Niwki – do zakola lasu w płn. jego stronie. Natomiast RWD-8 został ulokowany w płd. stronie majątku – przy drzewach w parku w Niwkach. 6. IX. – w owym lesie Niwek – doszło do połączenia się obu plutonów w jedną całość eskadry.

    PZL-23B Karaś (starszego typu bombowiec i samolot rozpoznawczy - 3 miejscowy dolnopłat). W dniu 31. IX. – 10 samolotów 34. ER odleciało z rana z Ławicy – po ustaniu burzy – na lotnisko polowe do Gulczewa (pomiędzy Gulczewem a znajdującym się na północ Czeluścinem ; po wschodniej stronie drogi z Wrześni do Gniezna). Samolot RWD-8 – który wylądował zaraz po oberwaniu chmury burzowej w Mierzewie (w stronę Jarząbkowa) – miał problemy ze startem stamtąd. Z tego względu lotnisko to zostało uznane za mało zdatne do użytku. Wieczorem 1. IX. – na lotnisku w Żydowie (Żydowie – Kosowie) wylądowały 3 dodatkowe „Karasie” – z bazy remontowej z Ławicy i być może także 3 dodatkowe „Lubliny” R-XIIID. O świcie 2. IX. – 6 „Karasi” i 1 RWD-8 z Gulczewa – przyleciało do pobliża trójkątnego lasku długości 600 m (z północnej strony drogi z Witkowa do Czerniejewa) i zostało ukrytych w północnej stronie owego lasu, przy przebiegającej tam polnej drodze. Dołączyły zaraz do nich dodatkowe samoloty z Żydowa oraz 3 dwupłatowe PWS-26. Rano 3. IX. – z Dzierznicy wylądowały tam jeszcze dwa myśliwskie PZL P-11c. W południe doszło do utraty jednego dodatkowego „Karasia” – który pojedynczo wystartował do rejonu Kleczew – Kazimierz Biskupi – lecz w okolicy Szczytnik Czerniejewskich został celnie ostrzelany przez jednego z 3 ciężkich samolotów myśliwsko – niszczycielskich typu Messerschmitt Bf-110. Palący się w locie „Karaś” z trudem wylądował w polu Noskowa, skąd do szpitala we Wrześni zawieziono rannego obserwatora w stopniu kpt. rezerwy. Samolotom niemieckim też „nie uszło bezkarnie”, bowiem zaraz jeden z nich został zestrzelony z Malczewa przez naszego pilota w stopniu kaprala. W dniu 3. IX. – 34. ER z lotniska w Mierzewie – w porze rannej i przedpołudniowej utraciła 2 swe „Karasie” (w sumie jednak 3 samoloty). Systematycznie od pory południowej - wszystkie samoloty z obu lotnisk w sposób pojedynczy dokonywały przelotów na swe nowe lotniska w obszarach leśnych pomiędzy Kleczewem a Kazimierzem Biskupim. Na samym końcu odleciały dwa nasze myśliwce i ulokowały się w lesie na płd. – zach. od Kleczewa. „Karasie” rozdzieliły się na dwa człony : 3 z nich - w północnej stronie lasu - w Białobrodach (na późniejszej – od wieczora 3. IX. - zasadzce „Ślesin”) a pozostałe 7 – przy folwarku w Skibach – o 3 km na płn. od Kazimierza Biskupiego. 5. IX. – późnym popołudniem – w trybie alarmowym 3 „Karasie” odleciały na nowe lotnisko w Ozorzynie za Łąką (1,5 km na zachód od miejscowości Babiak) a 6 pozostałych – do rejonu Mikorzyna, po zachodniej stronie jeziora Mikorzyńskiego – chroniąc się pod wielkimi topolami. 6. IX. o świcie – odleciały do Ozorzyna za Łąką. Dołączył tam też jeden „Karaś” – który przetrwał 6. IX. rano - bombardowania ścierniskowych lotnisk w obszarze Kleczew – Kazimierz Biskupi. 6. IX. niemieckie Messerschmitty zestrzeliły nad Ziemią Konińską jednego „Karasia” – z którego uratował się jedynie strzelec pokładowy a przed wieczorem – uległ katastrofie inny „Karaś” w miejscowości Wołodrza (być może ostrzelany wcześniej przez niemieckiego Messerschmitta Bf-109 w rejonie Lubienia) w której zginęło 2 lotników (nie było na pokładzie obserwatora) – który spadł na ziemię stosunkowo blisko swego nowego lotniska o nazwie Krośniewice - Perna.
    PZL-37 Łoś (nowoczesny bombowiec – dolnopłat – który nie był używany w 1939 r. na obszarze Wielkopolski).
    PWS-26 (2 miejscowy dwupłat szkolny i łącznikowy). Na lotnisku Pułkowej Szkoły Pilotażu w Śnieciskach znajdowały się dwie pełne eskadry tych samolotów szkolnych (w ilości około 20 tu lub minimalnie większej). Po ogłoszeniu alarmu mobilizacyjnego w 3. PL – samoloty te skierowano na kilka różnych lotnisk, głównie do rejonu Żydowa. Mniejsze ich ilości były m.in. na lotnisku w płn. – wsch. stronie Swarzędza (wraz z wieloma cywilnymi samolotami z Ławicy, ewakuowanymi następnie w rejon Lwowa), które w dniach 31.VIII / 1.IX – poprzez Dęblin zostały wyewakuowane do Lwowa. Były to samoloty PWS-26 o następujących numerach fabrycznych : 81.206, 81.211, 81.230, 81.242, 81.255, 81.278, 81.301, 81.307 (8 maszyn). Po kilka dwupłatów zostało rozdzielonych na inne lądowiska. 3 PWS-26 znalazły się w dniu 30. VIII. w Dzierznicy – z których jeden – w popołudniowym starcie do Ławicy uległ wypadkowi lotniczemu w odległości ponad 1 km na płn. – zach. od Stroszek – z powodu zbyt siłowego przekręcenia kranu paliwa (i braku dostatecznej jego ilości tuż po starcie). Pozostałe 2 PWSy – odleciały z Dzierznicy 1. IX. – około godz. 10:00 do jednego z lasków położonych po wschodniej stronie Kawęczyna (i zarazem linii kolejowej z Wrześni do Gniezna). Inne dwupłaty - choć nie wiadomo czy akurat typu PWS-26 były ulokowane na takich lądowiskach jak : w Siekierkach Wielkich (na płd. – zach. od Kostrzyna) – gdzie były 4 samoloty, w dolnej, południowej stronie lasu zasadzki Gułtowy (blisko Karolewa) – 31. VIII. i 1. IX. – były 2 dwupłaty. W pobliżu miejscowości Wardężyn – Czyżew (na płn. – zach. od miasteczka Rychwał a na płd. – zach. od Konina) miejsce postoju w pierwszych dniach wojny miały 4 dwupłaty. O świcie 2. IX. w Niechanowie wylądowało 13 PWS-26 z rejonu Żydowa (Żydowa – Potrzymowa). Odleciały one o zmroku w rejon Kleczewa. Na lotnisku w Malczewie – wśród 9 „Karasi” 2. IX. – były 3 PWS-26, które od popołudnia 3. IX. dalej były z 3ma „Karasiami” na zasadzce rejonu Kleczewa zwanej „Ślesinem”. Dość duże ilości dwupłatów były następnie w rejonie miejscowości Ostrowy – przy kilku różnych lasach i laskach – m. in. po zachodniej stronie drogi z Krośniewic do Lubienia oraz w lasach z południowej strony drogi Ostrowy – Dąbrowice. Nieco mniejsze ilości owych dwupłatów były na lotniskach polowych Chotel (płd. – wsch. od Izbicy Kujawskiej), w Katarzynie (płd. – zach. od Przedecza), w Lubieniu, w Krośniewicach przy parku Błonie, w Julinkach z południowej strony Kutna (gdzie były nawet samoloty sanitarne), choć nie wiadomo w jakich proporcjach były tam PWS-26 w stosunku do Potezów paru wersji. Następnie duże ilości różnych dwupłatów pojawiły się z paru stron Luszyna (m.in. w południowo - zachodniej stronie, zachodniej i w płn. - zach. stronie), w miejscowości Koszelew na zachód od Gąbina, w Krubinie - na północny - zachód od Sannik, w Sannikach. 15. IX. po południu – umykający lotem koszącym (kursem zachodnim ) PWS-26 – ścigany przez Messerschmitta Bf-109 – po zahaczeniu o jedno z drzew przy drodze z Luszyna do Kamionki i Pacyny – spadł zaraz i skapotował w polu po zachodniej stronie drogi. Rannych polskich lotników – odwieziono zaraz do szpitala. Także po południu polska naziemna OPL – zestrzeliła innego PWS-26 w bliskiej odległości na płn. – zach. od Luszyna (w kierunku na miejscowość Skrzeszewy). W dniach 16. IX. wieczorem i 17. IX. rano – stosunkowo duże ilości dwupłatów (w tym samolotów pojedynczych) znajdowało się w różnych miejscach wokół Załuskowa, w pobliżu Białego Potoku, w Lasotce, koło Emilianowa Załuskowskiego i wokół lasu – w pobliżu takich okolicznych miejscowości jak : Brzozowiec, Karłowo, Brzeziny, Brzezia i Aleksandrów. Znaczna ich część wpadła w ręce Niemców, bowiem wiele z owych dwupłatów w dniu 17. IX. nie zdołało już stamtąd się ewakuować i odlecieć. O losie owych dwupłatów zarówno typu PWS-26 jak też i typu Potez (XXV, XXVII a może nawet i jakiegoś XV - ?) – milczą zupełnie wszystkie opracowania dotyczące Września 39 roku jak tez i lotnictwa Armii „Poznań”.

    Samoloty szkolne typu : Bartel BM-4S2 z Aeroklubu Poznańskiego – przejęty przez wojsko 1. IX. 1939 r., Bartel BM-5 P2, w tym w wersji BM-5 a. W niedużych ilościach - mogły być używane jako samoloty szkolne na lotnisku w Śnieciskach a następnie były kierowane do rejonu Żydowa (Żydowa – Potrzymowa – Jelitowa) lub na inne jeszcze lotniska polowe. Natomiast czy jakiś Potez XV (bardzo przestarzały, 2 miejscowy dwupłat liniowy, być może używany jako szkolny w PSP w Śnieciskach ? (ale nie jest to wcale pewne) - w pojedynczych egzemplarzach mógł się znajdować na niektórych lotniskach lotnictwa Armii „Poznań” – począwszy od tych w rejonie Żydowa ? - aż po ostatnie w Załuskowie w dniu 17. IX. ? – nie wiadomo, a raczej byłoby to bardzo wątpliwe.

    Potez XXVII (dość przestarzały 2 miejscowy dwupłat liniowy, używany w 1939 r. m. in. jako szkolny - w Pułkowej Szkole Pilotażu w Śnieciskach a potem występujący na niektórych lotniskach polowych w lotnictwie Armii „Poznań” (od rejonu Żydowa do Załuskowa w dniu 17. IX.). 4 samoloty z cywilnymi znakami rejestracyjnymi – do 4. IX. przebywały ukryte w lasku na płn. – zach. od budynku stacyjnego w Gębarzewie – z polem wzlotów na linię kolejową do Wrześni. Odleciały potem na jakieś nieznane lotnisko kursem wschodnim.

    Potez XXV – minimalnie nowszy od dwóch wcześniejszych wersji – nie nadający się także do działań bojowych w 1939 roku ale występujący na licznych lotniskach lotnictwa Armii „Poznań” – począwszy od lotnisk w rejonie Żydowa (Żydowa – Kosowa) z liczbą min. 20 samolotów i Potrzymowa – Jelitowa (11 dwupłatów), Gulczewa – gdzie były 4 samoloty które wpierw 31. VIII. – na krótko wylądowały na dużych i równych polach na płd. – wsch. od Mierzewa – przylatując od strony Królewca. 11 dwupłatowych samolotów znajdowało się od świtu do zmroku 2. IX. na drugim (innym) lotnisku polowym w Malczewie (przylatując z rejonu Potrzymowa i Jelitowa) - przy parku, w rozwidleniu dróg do Niechanowa i do Drachowa. Ponadto 4 dwupłaty były w polu – w 2 osobnych miejscach z południowej strony Niechanowa) – pomiędzy drogami z Niechanowa do Arcugowa i dalej do Karsewa oraz do Malczewa. Od wieczora 2. IX. – przebywały one już na lotniskach polowych w rejonie Kleczewa a potem na wielu innych, m. in. w Katarzynie, na dwóch lądowiskach usytuowanych przy lesie na południe od dworu Mchowo, na lotnisku w Izbicy Kujawskiej - w paru miejscach, w kilku laskach w rejonie miejscowości Ostrowy, w Lubieniu, w pobliżu miejscowości Czyżew i Krubin oraz w Sannikach, w Luszynie a na końcu w Załuskowie i w paru pobliskich tamtejszych miejscowościach w dniach 16 i 17. IX. 1939 r. Większość z owych dwupłatów 17. IX. o ile nie uległa zniszczeniu – w tym od ognia samolotów niemieckich – to w następne dni – wpadła w ręce Niemców. Czy któryś z owych dwupłatów – 17. IX. zdołał się ewakuować lotem ze strefy bitwy nad Bzurą ? – niestety brakuje na to jakichkolwiek informacji typu pisemnego. Pewna ilość tych dwupłatów zapewne nie dotrwała może nawet do dnia 17. IX. – z powodu uszkodzeń i rozbicia przy lądowaniu, w wyniku zestrzeleń polskiej i być może ? - i niemieckiej OPL, niemieckiego naziemnego ognia artyleryjskiego czy mogła zostać porzucona w ostatnich dniach m. in. z braku paliwa. O fakcie - że na Ziemi Poznańskiej, Konińskiej oraz w byłej strefie bitwy nad Bzurą – było dużo lotnisk i lądowisk polowych – z szeregiem na nich poznańskich dwupłatów – informacje posiadał Pan Juliusz Molski z Poznania, znany badacz polskich pobojowisk lotniczych Września 39 roku. W paru książkach odnośnie historii Żydowa – jest podane, że na kilka dni przed wojną wylądowało tam 20 (a raczej o „któryś więcej”) polskich samolotów z biało – czerwonymi szachownicami. 1. IX. z rana przeniosły się one na bardzo wielkie i równe pola po wschodniej stronie drogi z Gniezna do Wrześni ; po okolicę Potrzymowa i Jelitowa. 2 dwupłaty natomiast miały 1. IX. (i w następne dni) startować z lądowiska w Nałęczu na kierunek parku z Żydowie. I to jest wszystko – czego można się dowiedzieć z książek o owych poznańskich dwupłatowych samolotach szkolnych we Wrześniu 1939 roku. Łączną ilość wszystkich dwupłatów jakie znalazły się w lotnictwie Armii „Poznań” - można oszacować liczbą 30 tu paru lub nieco zbliżoną nawet do 40 (przy dacie 2. I.IX. były to : 13 PWS-26 w Niechanowie, 11 dwupłatów w Malczewie w parku, 4 dwupłaty z południowej strony parku w Niechanowie, 4 dwupłaty w lasku w Gulczewie, 4 cywilne Potezy XXVII w Gębarzewku, 3 PWS-26 w Malczewie przy „Karasiach”, nie wliczając natomiast 4 dwupłatów z Siekierek Wielkich z płd. strony Paczkowa, 2 PWS-26 w lesie na wschód od Kawęczyna, 2 dwupłatów z rejonu Karolewa – Gułtów, 4 dwupłatów z okolicy Wardężyn – Czyżew w płd. rejonie Konina). Nie wiadomo – jak one (te „nie wliczane tu”) - odbywały swe przeloty (skąd i dokąd) w owych pierwszych dniach wojny. Jedynie wiadomo, że ze Swarzędza 8 PWS-26 odleciało do Lwowa, a 2 inne znalazły się w Bazie nr 3 w Świdniku (razem 10 PWS-26 poza obszarem działań lotnictwa Armii „Poznań”). Naprawdę bardzo trudno je dokładnie policzyć co do jednej sztuki (egzemplarza).

    --------------------------------------------------------
    Na samym już końcu – warto przez chwilę nieco pomyśleć i zastanowić się nad kilkoma tutaj sprawami i udzielić – nietrudnych – ale właściwych odpowiedzi na kilka członów następującego pytania :

    - czy prawdą tutaj jest – że według niemieckiej listy strat – wynoszącej 285 zniszczonych samolotów Luftwafffe w 30 dniach Września 1939 roku (przedstawionej osobno dla każdego dnia - w grubej monografii Pana Jerzego B. Cynka z roku 2000) – odnośnie 4 pierwszych dni wojny nie ma nic podane – by nad Wielkopolską Luftwaffe miała jakiekolwiek straty w swym lotniczym parku samolotów ? (jedynie jest wymieniony jeden utracony gdzieś nad Polską samolot typu Dornier Do-17F),

    - czy prawdą jest – że wg „niezwykle wielkiej i przebogatej niemieckiej dokumentacji lotniczej z 1939 roku oraz po długich i wnikliwych badaniach historyków z Niemiec” – III/3 DM miał jedynie zestrzelić za 4 dni wojny - 4 niemieckie samoloty (z tego 2 uznane jako zniszczone) i nieznacznie uszkodzić 4 inne ?,

    - czy prawdą jest – że według oficjalnych danych „londyńskich” – z lotniska podstawowego w Dzierznicy – nie zdołano zestrzelić ani jednego samolotu niemieckiego ?,

    - czy prawdą jest – że wg badań polskiego historyka lotniczego z Londynu – Pana J. B. Cynka – ogłoszonych w roku 2000 – III/3 DM w 4 pierwszych dniach wojny zdołał zestrzelić „oszałamiającą liczbę 9 samolotów Luftwaffe” ?,

    - czy prawdą jest – że dla tychże dni 1939 roku tzw. Komisja płka dypl. pil. Bajana ustaliła „bardzo wielką liczbę zestrzeleń III/3 DM - jako 10 samolotów pewnych i 3 prawdopodobne” ?,

    - czy prawdą jest (i czy rzeczywiście jest to największa podana liczbowo suma strat Luftwaffe - w polskich danych typu pisemnego ; „londyńskiego” i nie tylko ?) – że według dokumentu z 1939 roku z Francji - opracowanego przez byłego już Dowódcę III/3 DM – w owych 4 dniach wojny zostało zestrzelonych 15 niemieckich samolotów ? (a w zasadzie po skorygowaniu niektórych błędnie podanych tam informacji – „o kilka jeszcze więcej”),

    - czy prawdą może być – że piloci III/3 DM – w dniach 1 - 4 września 1939 roku faktycznie zestrzeli znacznie większe ilości samolotów Luftwaffe od danych typu oficjalnego ?,

    - czy prawdą jest – że według oficjalnych danych - żadnemu pilotowi myśliwskiemu z Września 1939 roku (w tym również z III/3 DM) – nie przyznano w latach II wojny w Wielkiej Brytanii - tytułu Asa Myśliwskiego i czy rzeczywiście takich pilotów w polskim lotnictwie myśliwskim nie było ?,

    - czy prawdą jest – że kilka polskich „londyńskich” komisji historycznych działających w Wielkiej Brytanii w latach 1940 - 1947 - okradło ze zwycięstw z Września 1939 roku wielu pilotów III/3 DM, w tym nawet samego jego dowódcę – mjra pil. Mumlera (u – z dwoma kropkami) oraz m. in. dowódców eskadr : 131. i 132 ? (w roku 2000 przyłożył do tego swą rękę nawet Pan J. B. Cynk, a w sposób druzgocący uczyniła to strona niemiecka),

    - czy prawdą jest – że ze wszystkich wojennych lotnisk podstawowych we Wrześniu 39 r. (głównych, operacyjnych) – największe sukcesy bojowe odniosło lotnisko w Dzierznicy – zarówno rozpatrując je jako lotnisko pojedyncze, odosobnione - jak zwłaszcza z dużą siecią lotnisk zapasowych zwanych zasadzkami ?

    -----------------------------
    W niniejszym artykule zostało przedstawionych szereg spraw - które jeszcze w latach 80 a nawet i 90 tych XX wieku owiane były mgłą mnóstwa tajemnic Wrześniowych – szczególnie odnoszących się do wojennego lotniska w Dzierznicy. Jednakże wiele z nich – lotnisko „dzierznickie” w dalszym ciągu zachowało nadal do dziś (i jest bardzo mała szansa na to, by zostały one kiedyś nieco pełniej wyjaśnione i ujawnione).

  2. #2

    Dołączył
    May 2008
    Mieszka w
    Radom

    Domyślnie

    Panie Czesławie, planuje Pan jakoś opublikować swoje badania w formie przystępniejszej niżli posty na forum? Jakaś seria artykułów, monografia książkowa?
    Temat ciekawy, opracowanie go wymaga żmudnej kwerendy archiwalnej, ale na pierwszy rzut oka (a w tym okresie zupełnie nie czuje się kompetentny żeby ocenić jakość opracowania) wygląda, że wykonał Pan kawał solidnej roboty.
    Jeśli można wiedzieć z jakiej bazy źródłowej Pan korzysta?
    Warto też się pochylić nad ogólnym zjawiskiem tzw. overclaiming, czyli zgłaszania większej ilości zestrzelonych samolotów niż miało to miejsce w rzeczywistości (oczywiście, żeby była jasność, dotyczy to absolutnie wszystkich stron konfliktu). Jednym z czynników, mogących potęgować to zjawisko jest stosunkowo słabe uzbrojenie polskich samolotów z początku wojny -> widząc efekty skuteczności (w sensie celności) prowadzonego przez siebie ostrzału piloci łatwo mogli przeceniać ich rzeczywiste skutki, i błędnie interpretować zachowanie przeciwników (np. moment energicznego wyjścia z walki, i w konsekwencji dalszą utratę kontaktu z przeciwnikiem, jako utratę kontroli nad samolotem). W okresie ostatnich kilku-kilkunastu lat w tym temacie pojawił się szereg bardzo dobrych prac, także na polskim podwórku -> w kontekście zmagań drugowojennych warto wyróżnić rewelacyjną pracę węgierskich historyków Daniela i Gabora Horvathów Verified Victories: Top JG 52 Aces over Hungary 1944-45. W ujęciu konfliktów zimnowojennych tym tematem zajmuje się polski historyk Pan Łukasz Mamert Nadolski (m.in dwutomowa Walki powietrzne nad Wietnamem Północnym w latach 1965-1968 na tle operacji Rolling Thunder). Osobnym polem do dyskusji jest też sama komisja Bajana i jakość prac wykonanych w jej obrębie.
    frik and myszygon like this.

  3. #3

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Część pierwsza.
    Urodziłem się o 1,5 km od wojennego lotniska w Dzierznicy, w małej wiosce Kokoszki w gminie Nekla. Moja mama pokazywała mi to lotnisko gdy miałem jakieś 4 latka. Pierwszy artykuł w Skrzydlatej Polsce o lotnisku w Dzierznicy uzyskałem mając 8 lat - w 1956 roku (od tego roku systematycznie kupowałem Skrzydlatą Polskę). W 1962 roku miałem już w ręku pierwszą książkę - A. Kurowskiego - "Lotnictwo polskie w 1939 roku", potem kupowałem wszystkie inne, dalsze. W 1967 r. - po technikum Elektroenergetycznym we Wrześni - uczyłem się przez 2 lata w Oleśnicy Śląskiej w Szkole Chorążych w Oleśnicy Śl. W 1969 r. - otrzymałem przydział do Powidza - na stanowisko d-cy klucza uzbrojenia MiG-21R. Od 1983 r, byłem d-cą klucza uzbr. Lim-6bis. Mój 21.PLM-B uległ rozwiązaniu w 1986 r. Od połowy roku 1986 r. rozpocząłem dość intensywne sprawdzania i badania terenowe byłych lotnisk polowych na obszarze Wielkopolski oraz punktów pobojowisk lotniczych niemieckich i polskich. Przeszło to moje najśmielsze oczekiwania. Każdego roku moja wiedza w wielkim stopniu się wzbogacała. W latach 1987 - początek 1991 roku - pełniłem służbę w 46. PWLu w Powidzu - w Grupie Konserwacji samolotów Lim, które były oblatywane raz na 3 miesiące. W porównaniu do lat : jesień 1969 - wiosna 1986 r. - miałem teraz dużo więcej czasu na zajmowanie się tropieniem lotnictwa z 1939 roku zarówno w rejonie Dzierznicy - po rejon Środy Wlkp.- Poznania - Wrześni jak i na Ziemi Gnieźnieńskiej i Konińskiej. W 1991 r. - żołnierze zawodowi mieli darmowe przejazdy pociągami PKP. Wykorzystywałem to we wszystkie wolne soboty i niedziele oraz podczas urlopu.Odbyłem całe setki owych podróży na mniejsze lub dalsze podróże - w tym do rejonu Kutna, Łowicza, Sochaczewa i do licznych miejscowości m.in. w zachodnim i płn. - zach. rejonie Poznania. Nawiązałem kontakty z licznymi regionalnymi historykami, którzy mi wiele pomagali - nieraz i po wielu latach. W PWLu - brałem liczne wyjazdy służbowe do Modlina i do Warszawy - na lotnisko do Bemowa - jeżdżąc tam swoim samochodem - a po drodze sprawdzając teren do Kutna a z powrotem pomiędzy Sochaczewem a Kutnem. Na razie tyle. .
    myszygon, walusinsky and frik like this.

  4. #4

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Cz. 2
    Ciąg dalszy
    Od lutego 1991 roku - po rozwiązaniu Grupy Kasacji Samolotów Lim przy 46..PWLu (gdzie zostało skasowanych kilkadziesiąt samolotów różnych wersji Lim - ściąganych do Powidza z lotnisk w całej Polsce) - znalazłem się w 7. Pułku Lotnictwa Bombowo - Rozpoznawczego w I eskadrze lotniczej Su-20 jako technik klucza uzbrojenia Su-20. Rok później - w Oleśnicy Śl. - zostałem w trzy miesięcznym kursie przeszkolony na Su-22. Teraz jednak miałem mniej czasu na podróże celem uzyskiwania nowych informacji o lotniskach i zdarzeniach lotniczych z 1939 roku. Około 1996 roku przeszedłem jako technik uzbrojenia Su-20 i Su-22 na Stanowisko Elaboracji Pocisków Rakietowych na oba typy samolotów. Teraz znów miałem dość dużo wolnego czasu na odbywanie podróży, w tym służbowych do Modlina (3-4 razy w roku) - swoim samochodem - co ponownie wykorzystywałem odnośnie zbierania danych z 1939 roku. Zacząłem też pisać wiele artykułów odnośnie III/3 DM we Wrześniu 1939 r. w prasie gminnej, powiatowej i wojewódzkiej (w Koninie). Z wojska zostałem zwolniony w stopniu st. chor. sztab. z chwilą rozwiązania 7.Pułku Lotniczego w Powidzu przy końcu 1999 roku. Zamieszkałem na kilkanaście lat na wsi (Kokoszki w gminie Nekla) - opiekując się tam swoją mamą (która zmarła w wieku 96 i pół roku w 2016 r.). Pisałem tam także liczne artykuły o lotnisku w Dzierznicy i o sieci tamtejszych zasadzek w gazetkach lokalnych - gminnych i powiatowych. Redakcja Wiraży - podległa pod redakcję Przeglądu WL i OP - nie mogła samodzielnie nic opublikować z moich licznych artykułów i przygotowanej do druku mojej książki. Inne poznańskie redakcje - po roku 2000 i 2002 - a więc po ukazaniu się książki Pana J. B. Cynka i danych niemieckich - niestety bojkotowały moje artykuły i artykuliki z prośbami o pomoc w uzyskiwaniu niektórych potrzebnych mi informacji i wyrzucały zaraz moje opracowania do kosza.
    myszygon and frik like this.

  5. #5

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Cz. 3
    Jeśli chodzi o serię artykułów w czasopismach lotniczo - wojskowo - historycznych - to nie mam żadnego doświadczenia w tym zakresie. Przede wszystkim nie posiadam żadnych fotografii lotniczych z 1939 roku, a takowe są wymagane przy tego typu opracowaniach. Ponadto nie wiem czy po Panu Cynku i bardzo licznych opracowaniach Pana M. EMMERLINGA - taki temat jak moje artykuły - mogły by być ? (i ewentualnie gdzie ?) życzliwie przyjęte ? W moim obecnym środowisku (w Stowarzyszeniu Seniorów Lotnictwa Wojskowego w Powidzu) - nie jest ten mój temat Wrześniowy ani mile, ani tym bardziej życzliwie przyjmowany. W kręgu zainteresowania jest jedynie historia lotniska w Powidzu. Ja na ubiegłoroczny konkurs pt "Mój najlepiej zapamiętany dzień na lotnisku podczas swej zawodowej służby wojskowej" został odrzucony (liczył około 270 stron, obecnie ma 300 stron i jeszcze mogę go tu i ówdzie uzupełnić i poprawić) i nie przeszedł przez cenzurę komisyjną Stowarzyszenia...(Głównego) w Poznaniu (gdzie na swe osobiste wątki poświęciłem około 70 stron a na historię lotniska w Powidzu - na tle historii Wojsk Lotniczych w latach drugiej połowy lat XX wieku : w punktach i w bardzo licznych tabelkowych zestawieniach informacyjnych - ponad 200 stron). Opisywałem bowiem swoje losy podczas Stanu Wojennego, podając czasami "różne też i brudy lotniczo - wojskowe z tamtych lat", nie bardzo pasujące do "nieskazitelnej historii" wojska, lotnictwa i czasów PZPR z okresu owych lat (a to się jednak - nie spodobało). Propozycję opracowania historii lotniska Powidz - otrzymał starszy oficer, pułkownik w stanie spoczynku. Taki posiadany stopień wojskowy jak mój - to niestety nigdy się szerzej nie liczył w hierarchii wojskowej i nie będzie się liczył w przyszłości. .

  6. #6

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Cz. 4

    Po serii moich artykułów o III/3 DM z Września 1939 roku - zakradł się tutaj na Forum pewien stopień nieładu i nieporządku. Jeśli chodzi o pisemne, londyńskie materiały źródłowe - są one przedstawione w takich artykułach jak : w pierwszym - pod tytułem ZWYCIĘSTWA POWIETRZNE III/3 DM ARMII "POZNAŃ" - gdzie zostały przedstawione źródła londyńskie i większość z niemieckich (12 zestrzeleń, podczas gdy w mojej części Nr IX. - podany jest 13ty zestrzał samolotu Luftwaffe - przedstawiony dopiero w 2024 roku).
    W części Nr 1 A - "III/3 DM 01-04. 1939 - RELACJE PISEMNE O ZESTRZELENIACH" (w bardzo długim artykule) - są podane relacje i źródła typu pisemnego dla dni 1-4.IX.
    W tejże tu części Nr 1 B - są nieco uporządkowane dane o zestrzelonych samolotach Luftwaffe z okresu owych 4 pierwszych dni.
    W części III - są relacje pisemne odnośnie lotniska Osiek Mały i dni 5-7.IX.
    W części IV. - są relacje pisemne odnoszące się do dni 8-9.IX. i do lotniska Ostrowy.
    W części V - są relacje pisemne odnoszące się do dni 10-16.IX. i do 132. EM.
    Relacje ustne są podane w części Nr II - odnośnie zasadzek myśliwskich z dni 1-4.IX. i odnoszące się do dni : 1., 2., 3. i 4. IX. oraz do lotniska wojennego w Dzierznicy (dni 1. i 2.. X. są tam zdublowane - gdyż chciałem wysłać tekst - który w internecie ma pewne mankamenty - lecz niestety nie udało się mi go wcale poprawić).
    Ponadto relacje ustne znajdują się w części VII - odnośnie dni 5-16.IX.

  7. #7

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Cz. 5

    Przy swoich opracowaniach odnośnie zestrzeliwanych samolotów niemieckich przez III/3 DM - korzystałem z następujących rodzajów materiałów :
    1) - Z polskich publikacji tzw. głównego nurtu - w wielu przypadkach popartych relacjami świadków zdarzeń i zestrzeleń lotniczych z 1939 roku (choć w niektórych przypadkach opierałem się wyłącznie na podawanych informacjach w polskich książkach i czasopismach - tutaj owe dane są w niektórych przypadkach obarczone pewnym mankamentem jakiejś niewiedzy).
    2) - Ze źródeł archiwalnych typu pisemnego : londyńskich a w paru przypadkach polskich - gdzie nie zawsze owe dane okazywały się prawdziwe na 100 % - a nieraz po konfrontacji z informacjami zebranymi od naocznych świadków zdarzeń lotniczych z 1939 r. - okazywały się nie pełne lub nawet i błędne w jakimś stopniu i zakresie. Nie na wszystkie z nich - udawało się uzyskiwać dobre i właściwe, wiarygodne potwierdzenia a tylko na jakąś ich część. Niektóre z nich - te bez dodatkowych wyjaśnień z innych źródeł nie są na 100 % pewne - dość często są one obarczone jakimś błędem np. daty (podana jest data np. 6.IX. - a w rzeczywistości była 5.IX.).
    3) - Informacje pisemne z rozproszonych źródeł informacji, w tym z Poznania i z Wielkopolski. W swej większości dość łatwo i szybko naprowadzały one na ślady innych, nowych, nieznanych punktów pobojowisk lotniczych, ale w paru - czy w i jeszcze w dalszych przypadkach - stwarzały duże kłopoty i problemy - szczególnie gdy nie udawało się potwierdzić owych informacji z braku świadków zdarzeń.
    4) Informacje od bezpośrednich świadków zestrzeleń z 1939 roku (lub widoku samych punków pobojowisk po walkach lotniczych). Tutaj na przestrzeni lat 80. - 90. (a wyjątkowo po roku 2000) - udało się lepiej czy gorzej uzyskać informacje od całych setek świadków tego typu zdarzeń lotniczych. Niektóre z zestrzeleń miały nawet po 20 -30tu świadków, inne kilkunastu a dalsze - po kilku, a bywało też - że jedynie po jednym (gdzie nie można było ustalić już wielu szczegółów jak m.in. typu samolotu czy precyzyjnej daty). W bardzo licznych przypadkach owi świadkowie potwierdzali informacje książkowe czy gazetowe albo londyńskie. W bardzo wielu też przypadkach można się było upewnić co do ich prawdomówności i prawdziwości zaistnienia dużej grupy, nowych i nieznanych dotąd w Polsce zestrzeleń.
    W swych kilkunastu niniejszych artykułach - starałem się podać mniejszy czy większy stopień wiarygodności odnośnie podawanych informacji o zestrzeliwanych samolotów niemieckich - przedstawiając niekiedy różne swoje niepewności i wątpliwości.
    Żadna jednak z podanych tu 4 różnych grup informacyjnych nie jest na tyle doskonała - żeby twierdzić - że nie zakradł się do niej jakikolwiek, choćby małego typu błąd (czy to daty, typu samolotu, lotniska działania P-11 czy innych okoliczności zestrzelenia). W miarę swych możliwości starałem się by ich unikach i nie tworzyć rzeczy wyimaginowanych, nie zaistniałych i nieprawdziwych (a takowe są obecnie nawet "w modzie" - a ich autorzy nie podają stosownych tu poprawek). Za każdy bowiem jakiś celowo zrobiony błąd i wprowadzający innych ludzi w wielki stopień niepewności i błędu - nie będę miał w Niebie jednego tylko grzechu - lecz tyle setek czy tysięcy - ilu okłamałem w ten sposób ludzi.
    . .

  8. #8

    Dołączył
    Dec 2023

    Domyślnie

    Czesław Kazecki - Cz. 6.
    Bez jakiejś pomocy - i to wielkiej - ze strony Wojska, Lotnictwa, Stowarzyszenia Seniorów Lotnictwa w Poznaniu - nie mam co marzyć o jakimś szerszym wydaniu mojego opracowania o III/ 3 DM z Września 1939 roku. Powidzkie koło Seniorów - nie traktuje tego tematu poważniej. Na ile natomiast ten mój temat jest znany w Stowarzyszeniu... w Poznaniu oraz na lotnisku w Krzesinach (próbowałem - by moje materiały poprzez paru ludzi i tam dotarły) - jednakże tego nie wiem. Jak dotąd nie przyszła tak z Poznania ani z Krzesin - jakakolwiek najmniejsza choćby informacja do mnie w sprawie przedstawienia tego tematu na jakimś szerszym forum (a sądzę, że w Poznaniu moje opracowania - choćby w części - powinny być znane - gdyż każdy z moich artykułów był przekazywany do niektórych bardzo ważnych, kompetentnych i wysoko postawionych tam osób. W owym poznańskim oddziale - na szerszym publicznym forum - przedstawiana była niedawno na konferencji lotniczo - historyczno - naukowej - jedynie jako słuszna, prawdziwa i właściwa - niemiecka narracja historyczna (inne dane - w tym nawet Pana J. B. CYNKA - takiego poparcia i słuszności już nie posiadały).

  9. #9

    Dołączył
    May 2008
    Mieszka w
    Radom

    Domyślnie


    Polecamy

    Panie Czesławie, bardzo dziękuję, że zechciał się Pan podzielić z nami historią swojego życia, służby oraz zainteresowań badawczych.
    Może warto przemyśleć po prostu opublikowanie tego w formie. PDF-u z przypisami? Jako posty na forum tak długie i skomplikowane treści czyta się bardzo niewygodnie.
    Z komercjalizacją (rozumianą jako opłatę opublikowanie w magazynie albo w formie książki z recenzją naukową) przypuszczam, że z wielu różnych powodów mogą być problemy.
    Niezależnie od naukowej oceny jakości Pana opracowania, nie ulega wątpliwości, że zadał Pan sobie sporo trudu, gromadząc i archiwizując materiały z terenu, a praca wykonana w latach 80 i 90 XX wieku (albo przynajmniej jej lwia część) jest już nie do powtórzenia, więc czysto po ludzku, szkoda, żeby to się zmarnowało.
    Na jakieś szczególną przychylność różnych Stowarzyszeń Seniorów Lotnictwa dotyczących tego zagadnienia raczej nie ma co się nastawiać, zdecydowana większość byłego personelu wojskowego będzie najbardziej zainteresowana tematami bezpośrednio lub pośrednio powiązanymi z ich własną służą, wrzesień 39 w tym kontekście jest raczej abstrakcyjny.

    Cytat Zamieszczone przez Czesław.Kazecki Zobacz posta
    Ja na ubiegłoroczny konkurs pt "Mój najlepiej zapamiętany dzień na lotnisku podczas swej zawodowej służby wojskowej" został odrzucony (liczył około 270 stron, obecnie ma 300 stron i jeszcze mogę go tu i ówdzie uzupełnić i poprawić) i nie przeszedł przez cenzurę komisyjną Stowarzyszenia...(Głównego) w Poznaniu (gdzie na swe osobiste wątki poświęciłem około 70 stron a na historię lotniska w Powidzu - na tle historii Wojsk Lotniczych w latach drugiej połowy lat XX wieku : w punktach i w bardzo licznych tabelkowych zestawieniach informacyjnych - ponad 200 stron). Opisywałem bowiem swoje losy podczas Stanu Wojennego, podając czasami "różne też i brudy lotniczo - wojskowe z tamtych lat"
    Jeśli mogę coś zasugerować, to największy potencjał wydawniczy miałyby Pana osobiste wspomnienia ze służby połączone z własnymi przemyśleniami. W ostatnim czasie takich książek trochę wyszło (najczęściej w bardzo niskich nakładach, często też self-publishingowo), ale w zdecydowanej większości autorami są piloci, inne perspektywy nie są tak szeroko reprezentowane, więc może tutaj warto spróbować?

    Postaram się w miarę zwięźle odnieść do wybranych fragmentów Pańskiej obszernej wypowiedzi.
    Cytat Zamieszczone przez Czesław.Kazecki Zobacz posta
    Przy swoich opracowaniach odnośnie zestrzeliwanych samolotów niemieckich przez III/3 DM - korzystałem z następujących rodzajów materiałów :
    1) - Z polskich publikacji tzw. głównego nurtu (...)
    2) - Ze źródeł archiwalnych typu pisemnego : londyńskich a w paru przypadkach polskich (...)
    3) - Informacje pisemne z rozproszonych źródeł informacji, w tym z Poznania i z Wielkopolski (...)
    4) Informacje od bezpośrednich świadków zestrzeleń z 1939 roku (...).
    Absolutnie złotą zasadę w badaniach historycznych można wyrazić łacińską sentencją Auditor et altera pars -> Niechaj druga strona też zostanie wysłuchana, nie można współcześnie opublikować pracy dotyczącej września 1939 roku bez wykorzystania i analizy dostępnych niemieckich dokumentów źródłowych (mając na uwadze, oczywiście jej fragmentaryczność).

    W moim piernym poście odnosiłem się do dwóch wybranych opracowań poruszających temat walk powietrznych i próby weryfikacji ich wyników Verified Victories: Top JG 52 Aces over Hungary 1944-45 (wyd. 2022) oraz Walki powietrzne nad Wietnamem Północnym w latach 1965-1968 na tle operacji Rolling Thunder (II tomowa, wyd. 2016 i 2018), wymieniłem je nie bez przypadku, bo dzięki bardzo dobrze wykonanej pracy na źródłach rzucają one nowe światło na badaną problematykę.
    W bardzo dużym skrócie -> duetu Horvathów (ojciec i syn) wykazuje niski stopień potwierdzenia w źródłach zgłoszonych zestrzeleń m.in. Ericha Hartmanna na tle innych pilotów JG 52 w badanym przedziale czasowym.
    Pan Nadolski w swojej dwutomowej pracy dzięki niewykorzystywanym wcześniej źródłom (przy czym część materiałów amerykańskich była specjalnie odtajniana na potrzeby jego badań) jest w stanie oddać pełniejszy i bliższy prawdzie obraz walk nad Wietnamem.

    Cytat Zamieszczone przez Czesław.Kazecki Zobacz posta
    strona niemiecka, argumentując swoją wyższość i panowanie nad stroną polską w taki sposób liczbowy – że Luftwaffe zastrzeliła nam 200 samolotów plus 100 zniszczyła na ziemi (ostatnimi laty podając już w sposób „zupełnie pewny” liczbę 300 tu polskich samolotów zniszczonych w wyniku zestrzeleń powietrznych), podczas gdy my potrafiliśmy im zestrzelić jedynie 40 – 41 samolotów, co jest jakby jawną kpiną z ich strony i napluciem w twarz polskim Myśliwcom Wrześniowym. Zatem właściwymi tutaj procentami sukcesów mają po wszelkie czasy być takie liczby jak 300 : 40 = 7, 5 krotność skuteczności działania lotnictwa Luftwaffe nad całością polskiego lotnictwa wojskowego w 1939 roku.
    Generalnie Panie Czesławie dążę do tego, że w obliczu coraz to lepszych opracowań z zakresu wykorzystania lotnictwa w poszczególnych konfliktach zbrojnych (wynikającej przede wszystkim z lepszej dostępności materiałów oraz metod badawczych) poza jednostkowymi sytuacjami nie kojarzę, żeby, kiedykolwiek okazało się, że zestrzelono więcej samolotów, niż zostało zgłoszonych przez pilotów, a zjawisko overclaimingu, czyli zgłaszania większej liczby zestrzelonych samolotów, niż miało to miejsce w rzeczywistości, jest powszechne i dotyczy to wszystkich możliwych stron. Dodatkowo w przypadku konkretnie września 1939 roku istnieją czynniki, które mogły potęgować skalę tego zjawiska.

    Mam wrażenie, że uznaje Pan publikację Pana Mariusa Emmerlinga jako całokształt niemieckiej niemieckiej optyki na kwestię wykorzystania lotnictwa we wrześniu 1939 roku

    Cytat Zamieszczone przez Czesław.Kazecki Zobacz posta
    Strona niemiecka – częstokroć posługiwała się tutaj swą jednostronną narracją, a tam gdzie im brakowało faktów – wygrywała bardzo zręczną manipulacją różnych swych danych i posiadaniem jakoby olbrzymich i „wspaniałych zbiorów dokumentacji archiwalnej” – których jednak wcale nie przedstawiała w jakikolwiek sposób szczegółowy - a często napadała nagle napastliwym czy dość brutalnym, buńczucznym i pokrętnym tonem – nie dając stronie polskiej możliwości jakichkolwiek wyjaśnień.
    a jego publikacja była bardzo szeroko krytykowana w polskim środowisku historyków wojskowości, w szczególności w odniesieniu do przyjętej przez niego metodyki dotyczącej krytyki źródła.
    myszygon and frik like this.

Zakładki

Zakładki

Uprawnienia umieszczania postów

  • Nie możesz zakładać nowych tematów
  • Nie możesz pisać wiadomości
  • Nie możesz dodawać załączników
  • Nie możesz edytować swoich postów
  •